14 grudnia w Liceum Ogólnokształcącego nr 3 w Opolu odbyła się konferencja naukowa „Prezydent Gabriel Narutowicz i polityczny gorący grudzień 1922”.

Współorganizatorami sesji były: Uniwersytet Opolski, Polskie Towarzystwo Historyczne, Wydawnictwo Nowa Era oraz Katolickie Stowarzyszenie „Civitas Christiana”.

Rektor Uniwersytetu Opolskiego prof. Sławomir Nicieja w słowie wstępnym, a zarazem pierwszym wykładzie zaprezentował rolę biografistyki w badaniach historycznych. Rektor zaapelował do historyków – biografistów o unikanie tworzenia pamfletów lub hagiografii, pokazując potrzebę obiektywnego opisywania dokonań i porażek postaci historycznych. Prof. Lech Krzyżanowski zaprezentował z kolei uprawnienia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w świetle Konstytucji Marcowej z 1921 r. Przypomniał, że zgodnie z założeniami Konstytucji Prezydent miał „panować, ale nie rządzić”, gdyż władza należy do Narodu (a więc wybranego w wyborach powszechnych Sejmu i Senatu).

W takim kontekście Narutowicz jako kandydat na Prezydenta prezentował się znakomicie – podkreślił profesor. Po pierwsze miał niewielki elektorat negatywny, po drugie nie był uwikłany w spory polskiej sceny politycznej. Prof. dr hab. Krzysztof Kawalec z Uniwersytetu Wrocławskiego przedstawił w swoim wystąpieniu kulisy stanowiska polityków i publicystów obozu narodowego w obliczu burzliwych wydarzeń grudnia 1922 roku, w tym wyborów prezydenckich, w których kandydat prawicy Maurycy Zamoyski przegrał z kandydatem środowisk lewicowych Gabrielem Narutowiczem. Prof. K. Kawalec omówił gorącą atmosferę panującą w stolicy po wyborze G. Narutowicza.

Podkreślił, iż zwolennicy Narodowej Demokracji nie zamierzali przyjąć do wiadomości decyzji Zgromadzenia Narodowego. W swoim wystąpieniu szeroko scharakteryzował także dwuznaczną postawę, wobec wydarzeń grudniowych, środowisk skupionych wokół Józefa Piłsudskiego. Publicystykę prasową z grudnia 1922 r. na przykładzie ówczesnych tuzów polskiego dziennikarstwa, zrelacjonował w swoim wystąpieniu prof. dr hab. Jacek Piotrowski z Uniwersytetu Wrocławskiego. Przedstawił głównie wypowiedzi na Stanisława Strońskiego na łamach Rzeczpospolitej z grudnia 1922 (zwłaszcza teksty „Ich prezydent”, „Zawada” oraz „Ciszej nad tą trumną”).

Następnie dr Maciej Fic z Uniwersytetu Śląskiego zaprezentował przykłady publikacji z prasy śląskiej, dotyczących gorących wydarzeń w Warszawie. W kończącym sympozjum wystąpieniu, dr Marek Białokur (Uniwersytet Opolski) pokazał sytuację polityczną z grudnia 1922 r. w historiografii i fotobiografii. Przypomniał on jednocześnie, iż Narutowicz, pomimo technicznego wykształcenia, ogromnego doświadczenia wyniesionego z licznych podróży, szerokich znajomości, które musiały owocować wieloma merytorycznymi dysputami, był idealistą, który wierzył, że Polskę można przekształcić w nowoczesne państwo z wieloma rozwiązania praktykowanymi w Europie Zachodniej.

Wykładowca uznał, że pomimo przedstawiania Narutowicza jako ponadpartyjnego prezydenta nie miał on w rzeczywistości szerokiego politycznego i społecznego poparcia i zaplecza potrzebnego do odbudowy Rzeczypospolitej. Dr Białokur podkreślił, że zainteresowanie pierwszym Prezydentem powinno charakteryzować się dalekim od idealizowania jego osoby podejściem, które u wielu autorów determinuje wykorzystanie publikacji wspomnieniowych powstałych tuż po tragicznej śmierci pierwszego prezydenta. Powstający w ten sposób obraz Narutowicza, jak słusznie odnotowują autorzy opracowań historycznych, nie pomaga zrozumieć motywacji jego politycznych posunięć oraz miejsca jakie zajmował w historii narodu i państwa polskiego

Daniel Bialik