Panna Święta, co w Ostrej świeci Bramie

2013/11/5

Wizerunki Maryjne od początku chrześcijaństwa umieszczano na bramach murów obronnych miast. Baszta warowna, o której mowa, po raz pierwszy została wymieniona (wśród pięciu innych, potem było ich dziewięć) w przywileju królewskim Aleksandra Jagiellończyka dla mieszczan wileńskich 6 IX 1503 r. W Ostrej Bramie – najpierw Miednickiej czy Krewskiej, w dzielnicy Ostry Koniec, na „ostro”, najbardziej na wschód wysuniętym i najbardziej zagrożonym krańcu Wilna – umieszczono wizerunek najpotężniejszej Opiekunki. Obecny obraz pochodzi prawdopodobnie z pocz. XVII w. – wtedy zawieszono go od strony miasta, a na zewnątrz wizerunek Salwatora – Zbawiciela i herb Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Malarz przedstawienia Matki Miłosierdzia o wyjątkowo pięknej twarzy nie jest znany, przypuszcza się, że reprezentował krakowską szkołę malarską, a pochodził z Wilna lub tam działał. Według dawnych podań obraz miał być portretem Barbary Radziwiłłówny, ale dziś odrzuca się tę wersję. Nad głową Maryi artysta umieścił złocistą aureolę o 42 promieniach, z dwunastoma gwiazdami, nawiązując do wizji zwycięskiej Niewiasty z Apokalipsy św. Jana. Półksiężyc, jako wotum, dodano znacznie później, w 1849 r.

OLYMPUS DIGITAL CAMERA

W 1622 r. do Wilna przybyli karmelici bosi i w sąsiedztwie Ostrej Bramy założyli klasztor z kościołem św. Teresy z Avila. Powierzono im opiekę nad obrazem, dla którego zbudowali kaplicę – dało to początek Sanktuarium Matki Bożej Ostrobramskiej. Już od 1735 r. 16 listopada ustanowiono święto Matki Bożej Miłosierdzia. Pod koniec XVIII w. papież zatwierdził przy sanktuarium Bractwo Opieki Najświętszej Maryi Panny, które zapoczątkowało słynne nabożeństwa do Matki Miłosierdzia zwane Opiekami. Jak uroczyście je obchodzono, pisał w 1853 r. Józef Ignacy Kraszewski (Ostrabrama, [w:] Ołtarzyk Ostrobramski mniejszy, Paryż 1853): „Przez ośm dni kościół i ulica przepełnione są ludem, wieczorna litania bez względu na przykrą porę roku, liczy co dzień po kilka tysięcy modlących się (…). Ostatni dzień, a raczej ostatni wieczór, w którym odbywają się konkluzyjne nieszpory, mało ma sobie podobnych w całym chrześcijaństwie w Europie. Cała niemal ludność wileńska wysypuje się na ulice, zajmuje kościół, galerię i zalewa ogromną przestrzeń wokół Ostrej Bramy, prawie aż do ratuszowego pałacu. (…) Po skończonej Litanii pasterz wezwawszy pomocy Bożej zwraca się ku ludowi, i od wszystkich widzialny, błogosławi modlących się i miasto. Nastaje uroczysta cisza; i przy rzęsistych ogniach iluminacji, widać, jak te kilkanaście tysięcy wiernych, jednym ożywione uczuciem, upada na kolana. Całe Wilno się modli”.

Obraz zasłynął cudami, a sanktuarium w czasach zaborów stało się ostoją patriotyzmu. Księża podnosili na duchu, odnawiali moralnie i angażowali się w działalność powstańczą. Choć zasadniczo nieśli posługę duszpasterską, to zdarzało się, że chwytali za broń. Podczas walk z Rosjanami w 1794 r. i szturmu oddziału kozaków na Ostrą Bramę, pozostawioną bez obrony, karmelita bosy o. Celica (Andrzej od Opieki św. Józefa) z okna kaplicy Pociejowskiej oddał strzał, który ugodził dowódcę wojsk nieprzyjacielskich, płk. Michaiła Diejewa, co zadecydowało o odparciu ataku! Celność strzału powszechnie przypisywano Matce Bożej Ostrobramskiej, zwanej odtąd Panną Zwycięską.

W Ostrej Bramie śpiewano pieśni patriotyczne i zbierano datki na pomoc powstańcom listopadowym. Rząd carski wydalił za to karmelitów z Wilna, klasztor przekazał prawosławnym, a Ostrą Bramę – księżom diecezjalnym. Na fali represji popowstaniowych tysiące, dziesiątki tysięcy rodzin zesłano na Sybir. Przed wyjazdem zesłańcy modlili się w Ostrej Bramie, a wśród nich był Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Władysław Syrokomla, Stanisław Moniuszko i karmelita bosy o. Rafał Kalinowski. Prześladowania i wojny wzmocniły i rozpowszechniły kult Matki Bożej Miłosierdzia: „Lud przywykły modlić się z ulicy pod gołym niebem, klęka na bruku z pokorną modlitwą. Od dawnych czasów we zwyczaju było i jest po dziś dzień, że nikt nie przechodzi i nie prze­jeżdża przez bramę nie odkrywszy głowy […]”(J. I. Kraszewski).

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości postanowiono okazać wdzięczność „Tej, co w Ostrej świeci Bramie”. Papież Pius XI (wcześniej jako nuncjusz apostolski Achille Ratti odprawił mszę św. w Ostrej Bramie) zezwolił na koronację, która odbyła się 2 lipca 1927 r. Obraz w specjalnym feretronie (wykonanym przez wilnianina Ferdynanda Ruszczyca) procesjonalnie przeniesiono na plac Katedralny. Tam koronował go metropolita warszawski kard. Aleksander Kakowski w obecności prymasa kard. Augusta Hlonda, marszałka Józefa Piłsudskiego i prezydenta Ignacego Mościckiego. Był to jednocześnie akt odnowienia ślubów narodu złożonych Matce Miłosierdzia jako Królowej Korony Polskiej. W 1931 r. powrócili do sanktuarium ojcowie karmelici.

Pośród tysięcy wotów, które do dziś zdobią kaplicę ostrobramską, znajduje się wotum marszałka Piłsudskiego – „Dziękuję Ci, Matko, za Wilno”. Z kolei w księdze kapłanów, którzy tu się modlili i odprawili mszę św., zachował się wpis z 22 listopada 1933 r. profesora Seminarium Duchownego we Włocławku ks. Stefana Wyszyńskiego. Prymas Tysiąclecia wspominał, że w jego rodzinnym domu były czczono Maryję w obu wizerunkach: jasnogórskim i ostrobramski. Mieszkając na Miodowej, poranną modlitwę rozpoczynał od duchowej pielgrzymki po sanktuariach – najczęściej od Ostrej Bramy.
Nie przypadkiem w Wilnie miała objawienia skromna zakonnica ze Zgromadzenia Matki Miłosierdzia, s. Faustyna Kowalska, której Pan Jezus zlecił namalowanie obrazu „Jezu, ufam Tobie”. Dzieło miejscowego artysty Eugeniusza Kazimirowskiego – powstałe według wskazówek świętej i pod nadzorem bł. ks. Michała Sopoćki – po raz pierwszy uroczyście wystawiono 26–28 kwietnia 1935 r. w Ostrej Bramie.

W czerwcu 1941 r. Niemcy, którzy usuwając pierwszego okupanta – sowieckich Rosjan, zajęli Wilno, uwięzili karmelitów na Łukiszkach, skąd wywieźli ich do obozów pracy. Nie zamknęli jednak kaplicy, którą znów przejęło duchowieństwo diecezjalne. Podobnie było w czasach sowieckich – mimo bezpardonowej walki z Kościołem kaplicę Ostrobramską i kościół św. Teresy pozostawili czynne. Modlili się tu kolejno: żołnierze AK, deportowani, wygnańcy, emigranci, repatrianci… Rozsławili oni wizerunek Matki Miłosierdzia w całej Polsce i na różnych kontynentach, gdzie budowali Jej sanktuaria: w Kanadzie, Stanach Zjednoczonych, Afryce, Australii, Ameryce Południowej. Ostrobramski obraz znajduje się też w grotach watykańskich.

Odwiedzał go Jan Paweł II, który mówił o tym, gdy udał się na Litwę: „W momencie mojego wyboru na Stolicę Piotrową pomyślałem o Matce Najświętszej z Ostrej Bramy” (6 września 1993 r.); „Niedługo po tym, jak niezbadanym wyrokiem Bożym zostałem wybrany na Stolicę Piotrową, udałem się do litewskiej kaplicy Matki Miłosierdzia w podziemiach Bazyliki Watykańskiej. I tam, u stóp Najświętszej Dziewicy, modliłem się za was wszystkich” (8 września 1993 r.). W pierwszą sobotę miesiąca, 4 września 1993 r. Ojciec Święty pielgrzymował do Ostrej Bramy. Radio Watykańskie transmitowało różaniec, który tam poprowadził. Przytoczył fragment Inwokacji z Pana Tadeusza: „Panno święta, co Jasnej bronisz Częstochowy i w Ostrej świecisz Bramie! (…) Jak mnie (…) do zdrowia powróciłaś cudem!…” (rok później, 13 maja 1994 r., Papież wspominał: „Powiedziałem to na koniec modlitwy różańcowej odmówionej w sanktuarium ostrobramskim. I głos mi się załamał…”). Komentując ten fragment Inwokacji, powiedział, że są to słowa prorocze: „One mówią o tym, co pozostanie, bez względu na wszystkie trudności, jakie możemy napotykać i my, i nasi bracia Litwini. To pozostanie i to się nie da zwyciężyć, bo to jest Ona… Ona jest Tą, która przezwycięża każde zło, nawet to największe, ostateczne”.

 

Ewa Czumakow

Zobacz inne artykuły o podobnej tematyce
Kliknij w dowolny hashtag aby przeczytać więcej

#Ostra Brama
© Civitas Christiana 2024. Wszelkie prawa zastrzeżone.
Projekt i wykonanie: Symbioza.net
Strona może wykorzysywać pliki cookies w celach statystycznych, analitycznych i marketingowych.
Warunki przechowywania i dostępu do cookies opisaliśmy w Polityce prywatności. Więcej