24 listopada w siedzibie Katolickiego Stowarzyszenia „Civitas Christiana” w Opolu odbyło się spotkanie z historykiem dr. Wojciechem Kempą. Temat wykładu brzmiał: „Wydarzenia wołyńskie w powieści Zofii Kossak Pożoga. Trudna historia XX w.”     

Powieść została napisana w 1922 r. i jest debiutem literackim pisarki, wywodzącej się ze znanej rodziny artystycznej Kossaków. Utwór ma formę wspomnieniową. Autorka, wówczas 33-letnia, opisała wiernie wydarzenia z lat 1917-1919. W tamtym czasie mieszkała w Nowosielicy na Wołyniu; była świadkiem krwawych wydarzeń związanych z rewolucją lutową i październikową, a także konfliktem zbrojnym Polski i Ukrainy z bolszewikami, zakończonym wyparciem bolszewików aż do linii rzeki Zbrucz.

Utwór Kossak jest przejmującym świadectwem skomplikowanej sytuacji historycznej na dalekich polskich Kresach. Wojciech Kempa podjął się więc trudnego zadania przybliżenia  tej bolesnej karty w dziejach narodu polskiego i ukraińskiego. Podkreślił, że początkowo lud ukraiński z ziemiaństwem polskim żył w zgodzie – polskie ziemiaństwo na tamtych terenach czuło się jak u siebie. Konflikty zaczęły się w momencie rozkładu władzy państwowej i obalenia cara, który dla wielu był tyranem. Nastąpiło ogólne rozprzężenie i bezprawie, pojawiły się bandy dezerterów, którzy zaczęli napadać na dwory bogatych właścicieli ziemskich. Dochodziło do niewyobrażalnych okrucieństw.

Ten właśnie bolesny czas Kossak przedstawia nam niezwykle piękną polszczyzną, bardzo plastyczną, pełną wstrząsających opisów. Relacja ta jest dość subiektywna i na pewno emocjonalna. Specjalne miejsce w powieści autorka poświęciła opisowi procesu degradacji ludzi przez bolszewizm.

Prelegent podkreślił, że ataki i bandytyzm nie miały podłoża narodowościowego, ale klasowe. Po wykładzie wywiązała się ożywiona dyskusja. Wskazywano, że niechęci między narodem ukraińskim i polskim wciąż są widoczne, że trudno jest zapomnieć o tamtych zbrodniach. Ważne jest jednak, by budować wzajemne porozumienie i nie poddawać nastrojom ksenofobicznym. W tym kontekście powieść Pożoga można uznać za sygnał ostrzegawczy dla kolejnych pokoleń – niezgoda bowiem zawsze tworzy ludzkie dramaty i wznosi mury.

Wojciech Kempa w sposób ciekawy i dość szczegółowy przedstawił zebranym wydarzenia wołyńskie. Mówił z wielką pasją i znawstwem tematu. Na spotkaniu obecna była dyrektor Oddziału Okręgowego w Opolu Alina Kostęska oraz przewodniczący Zarządu Oddziału Okręgowego w Opolu Maciej Szepietowski.

Spotkanie odbyło się w ramach realizowanego przez oddział w Opolu i Katowicach projektu: „Zofia Kossak – strażniczka wartości chrześcijańskich”. Zachęcamy do czytania powieści tej ważnej dla polskiej kultury, choć nieco zapomnianej autorki. Wyłączność do wydawania jej powieści ma Instytut Wydawniczy PAX. Kolejne spotkania z cyklu już wkrótce.

Alicja Berger-Zięba

as