Jak przedstawiać najmłodszym świętość i to w atrakcyjnej formie graficznej? Na to pytanie wzorowo odpowiada Anna Salamon, żona, mama piątki dzieci, plastyczka i ilustratorka książek. Pozycje Każdy może być święty, czyli nawet łobuzy idą do nieba oraz Cuda Jezusa, czyli dlaczego pójdziemy do nieba, wydane przez Wydawnictwo Świetlik, wyszły spod pióra Justyny Bednarek i spod… szydełka bohaterki tej rozmowy.

Chociaż Anna Salamon jest z wykształcenia plastyczką i zawsze marzyła o ilustrowaniu książek, pomysł na szydełkowane obrazy zrodził się przypadkiem. Zaczęło się od osobnego hobby – dziergania ubrań w czasach studenckich, po narodzinach dzieci tworzenia szydełkiem zabawek i kocyków, aż znajoma ilustratorka, Elżbieta Wasiuczyńska, zaproponowała zrobienie szydełkowych syrenek do numeru „Świerszczyka”. To był impuls, który przerodził się w osobisty styl i markę.

Pomysł na książkę o żywotach świętych zrodził się z potrzeby.

Święci mają tak fascynujące i różnorodne życiorysy. Wiele z nich przypomina legendy, baśnie. To są tak ciekawe historie, że pomyślałam sobie kiedyś, że nie są wcale mniej ciekawe niż jakieś wymyślone bajki. Wychowujemy [z mężem] dzieci na katolików, więc szukałam dla nich zawsze takich lektur, ale często wydawały mi się albo przesłodzone, albo historie świętych nie były pisane językiem dla dzieci, albo były oderwane od realiów. Ciągle marzyła mi się książka, gdzie to byłoby i ciekawe, i trochę zabawne.

Po tym, jak trafiła na książkę Babcocha napisaną przez Justynę Bednarek, Anna uznała, że to będzie właściwa osoba do współpracy przy jej wizji – historii świętych z wizerunkami, które nie będą „nadęte”. Ilustratorka przyznaje:

Myślę sobie, że wiele osób uzna, że [takie przedstawienia] są niepoważne i to nie przystoi świętym, ale uważam, że to trochę ujmuje im patosu, a zostawia ich z tym, co jest naprawdę bliskie człowiekowi.

Przybliżyć dzieciom świętych

Tak powstała książka, która opowiada o wielkich i znanych świętych, o starotestamentalnych prorokach, o osobach żyjących całkiem niedawno, ale i o kanonizowanych z różnych stron świata. Znajdziemy tu historie o św. Annie, św. Kosmie i Damianie, Joannie D’Arc, ale też o Edycie Stein czy Marcinie de Porrès. „Moim zamysłem było pokazanie, że to są osoby bliskie nam, ponieważ każdy z nas może być święty. Po świętość nie trzeba sięgać gdzieś daleko i dokonywać heroicznych czynów. Po prostu można być świętym w tym co jest, co się ma” – wskazuje Anna Salamon.

Książka Każdy może być święty, czyli nawet łobuzy idą do nieba nie tylko może pomóc w przedstawieniu dzieciom historii świętych Kościoła, ale również służyć jako narzędzie wychowawcze. Opowieści zawarte w publikacji uczą dzieci, że nie muszą być idealne, żeby czuć się wartościowe, i że nie trzeba „zasługiwać” na miłość. Ilustratorka podkreśla:

Myślę, że święci nie dlatego są święci, że byli tacy wspaniali i super. (…) Dążenie do doskonałości wielu ludzi dzisiaj obciąża. Musimy być super matkami, super uczniami, mieć jakieś wspaniałe kariery. Ale Pan Bóg tego od nas nie żąda i właściwie być świętym to po prostu przyjąć miłość Pana Boga. Wydaje mi się, że święci to właśnie pojęli i od tego zaczyna się ich świętość.

W książce nie znajdziemy całych biografii kanonizowanych przez Kościół osób, ale wybrane „smaczki” – ciekawe i czasem zabawne historie, z których autorka wyciągnęła morał, przesłanie, z jakim może się utożsamić dziecko. Tak jak życia świętych były trudne, tak trudne są niektóre z przedstawionych opowieści. Przykładem może być historia Edyty Stein, gdzie podjęty jest temat wojny, ale również historia Alberta Chmielowskiego, w której poruszony zostaje problem choroby psychicznej. Bardzo istotne jest, żeby nie unikać takich kwestii, ale podchodzić do nich w przystępnej dla dzieci formie, co zostało w tej książce uczynione.

Oprócz opowieści o świętym, każdy rozdział zawiera encyklopedyczne informacje tematycznie związane z daną postacią, dzięki czemu dziecko poznaje różne pojęcia dotyczące Kościoła i wiary. Są to informacje, które odpowiadają na pytania, jakie mogą pojawić się przy okazji lektury. Każda historia jest opowiadana przez jakieś zwierzę lub przedmiot, które „uczestniczyły” w danym wydarzeniu.

Dziergani święci

Przedstawienia świętych stworzone przez Annę Salamon to kolaże, w części dziergane, w części złożone z różnych tkanin i innych elementów, jak cekiny, perełki, piórka, fragmenty tapet itd. Artystka czerpała dużo ze znanych przedstawień świętych, popularnych ikon, aby dziecko mogło później na obrazie rozpoznać daną postać i powiązać ją z przeczytaną w książce historią. Oprócz głównej ilustracji przedstawiającej świętego na początku rozdziału, każdą stronę ozdabiają mniejsze ilustracje, również dziergane i później fotografowane.

Święci są dla mnie jak przyjaciele albo koledzy kroczący przede mną drogą, którą i ja chcę podążać. Jednych lubię bardziej, z innych się podśmiewam, ale oni byli tacy jak ja – i głupi, i mądrzy, i odważni, i tchórzliwi. Jedni wymyślali nowe alfabety, a inni tylko otwierali drzwi; podróżowali po morzach albo siedzieli w ogródkach. (…) Mając Boga przed oczami, mogli podejmować się zupełnie niezwykłych zadań – stanąć na czele wojska albo służyć chorym, albo po prostu nie pyskować. Święci pokazują mi, że w drogę do świętości mogę ruszyć tak, jak stoję, z tym, co mam, i nigdy nie będę w niej sama – napisała artystka w posłowiu do książki.

Cuda Jezusa z włóczki

Drugą książką stworzoną przez ten sam duet autorski – Justynę Bednarek i Annę Salamon – jest pozycja Cuda Jezusa, czyli dlaczego pójdziemy do nieba, która opowiada w podobny, przystępny dla dzieci sposób o życiu i niezwykłych czynach dokonywanych przez jedną z najważniejszych postaci w historii świata – Jezusa Chrystusa. Książka składa się z opowieści, w których ewangeliczne wydarzenia „mieszają się” z jakąś współczesną historią. Autorka w ten sposób chce przybliżyć Ewangelię i jej przesłanie dzieciom.

To pokazuje nam, że takie historie, jak historie biblijne, dzieją się w naszym życiu – mówi Anna Salamon.

Prace stworzone na potrzeby książki Każdy może być święty były eksponowane w ramach wystawy „Po nitce do nieba” w Muzeum Archidiecezji Warszawskiej. Wystawie towarzyszyły warsztaty dla dzieci, które artystka kontynuuje na zaproszenie m.in. parafii. Podczas zajęć dzieci, czasem wraz z rodzicami, przygotowują z pomocą prowadzącej kolaże przestawiające wybranego świętego lub swojego patrona. Przy okazji zajęć artystka rozmawia z dziećmi o tym, co wiedzą na temat danej postaci, dlaczego noszą takie, a nie inne imię, czy mają coś wspólnego ze świętym o takim samym jak ich imieniu.

Obie książki skierowane są do dzieci w wieku okołokomunijnym i nieco starszych. Mogą być świetnym prezentem na tę okazję.

Justyna Bednarek, Każdy może być święty, czyli nawet łobuzy idą do nieba, Wydawnictwo Świetlik, Białystok 2024.

Justyna Bednarek, Cuda Jezusa, czyli dlaczego pójdziemy do nieba, Wydawnictwo Świetlik, Białystok 2025.

Galeria: Fot. Marta Karpińska, Zuzanna Wyżykowska

Tekst pochodzi z kwartalnika "Civitas Christiana" nr 4/2025 

/ab