W czwartek, ostatniego dnia stycznia w Biurze Promocji i Turystyki Urzędu Miejskiego w Wolsztynie, miała miejsce prezentacja książki „Cmentarze nieistniejących cmentarzy – ewangelickie dziedzictwo kulturowe; w 500. rocznice reformacji”. To dwujęzyczna wersja – polska i niemiecka pozycji, poświęconej problematyce byłych niemieckich cmentarzy ewangelickich na terenie gminy Wolsztyn.

Jest ona pokłosiem konferencji, jaka odbyła się z inicjatywy tamtejszego Oddziału Katolickiego Stowarzyszenia „Civitas Christiana” w listopadzie 2017 roku w Muzeum Roberta Kocha w Wolsztynie. Książka jest pracą zbiorową, opracowaną pod kierunkiem dr. hab. Jerzego Kołackiego z Instytutu Historii UAM, jako 163 publikacja tego Instytutu i ma charakter publikacji naukowej. W części, współfinansowana była przez Oddział Okręgowy Stowarzyszenia w Poznaniu.  Oprócz ukazania ogólnej koncepcji badań cmentarzy protestanckich w Wielkopolsce, przez prof. Kołackiego, zawiera ona również interesujące  teksty: dr. Marcina Adamczaka – kustosza Muzeum Roberta Kocha pt. „Z dziejów gminy ewangelickiej w Wolsztynie w XIX i XX wieku”, Przemysława Mierzejewskiego, poświęcony cmentarzom ewangelickim w sąsiednim powiecie nowotomyskim, oraz tekst Huberta Owczarka, ukazujący problematykę wielkopolskich cmentarzy ewangelickich w fotograficznych zbiorach internetowych. Na uwagę zasługuje tam także tekst ”Cmentarze żywe i umierające”, będący zapisem homiletycznej wypowiedzi  uczestniczącego wówczas w konferencji i w towarzyszącym jej żałobnym nabożeństwie ekumenicznym za zmarłych ewangelików wolsztyńskich, ks. Waldemara Gabrysia – pastora wspólnoty luterańskiej w Lesznie. Mimo zaproszenia, nie mógł on tym razem przybyć na spotkanie z powodu innych ważnych w tym dniu dla niego i wspólnoty luterańskiej obowiązków.

Książka zawiera liczne fotografie, ukazujące aktualny obraz dewastacji i zaniedbań byłych cmentarzy ewangelickich, których – przypomnijmy, na terenie miasta i gminy Wolsztyn jest ogółem szesnaście.

Profesor Kołacki mówiąc o  książce, przywołał opinię o niej pani Renate Sternel – Rutz, wnuczki pastora Friedicha Rutz – duszpasterza w kilku niegdysiejszych gminach ewangelickich w Wielkopolsce, m. in w Tarnowie Podgórnym. Wskazała ona w niej na „transcendentność umierających cmentarzy, z którą my jako żyjący potomkowie się przeplatamy…”.

Profesor Izabela Skórzyńska z UAM w recenzji tej książki napisała m. in., że „fizyczna (nie)obecność protestanckich nekropolii(…) prowokuje do pytań o ich historię i współczesność, o nieobecność właściwej im wspólnoty i starania wspólnot zastępczych, by je ocalić lub chociaż upamiętnić ich niegdysiejszą obecność w lokalnym krajobrazie kulturowym. Ocalenie czy upamiętnienie cmentarzy ma przy tym wiele wymiarów: estetyczny – ratowania tego, co piękne, historyczny – odczytywania świadectw, tożsamościowy – trwania wspólnoty w czasie i przestrzeni, duchowy – mierzenia się ze stratą i szukania pociechy. Oto powód, dlaczego powstała ta szczególna książka…”  

Spotkaniu, w którym uczestniczyło dość liczne grono zainteresowanych, także spoza Wolsztyna, w tym koledzy z Oddziału Okręgowego – przewodniczący Karol Irmler, Ewelina Goździewicz, Marta Witczak i Wojciech Ostrowski, przebiegało w klimacie jeszcze bożonarodzeniowym i ekumenicznym. Klimat ten tworzył stosowny komentarz prowadzącego i recytacje własnych wierszy lokalnych poetów – Adama Żuczkowskiego i Lecha Tuchockiego.

Włodzimierz Chrzanowski

zdjęcia/ Biuro Promocji i Turystyki UM