Rok 2017 przynosi w polskim Kościele jubileusz 600-lecia prymasostwa. Wkład tej niezwykłej posługi w dzieje państwa polskiego jest niekwestionowany, choć rola prymasa na przełomie tych sześciu wieków zmieniała się, zarówno w łonie polskiego Kościoła, jak i w państwie. W krótkim filmie wideo przez historię polskiego prymasostwa przeprowadza nas obecny prymas Polski abp Wojciech Polak, metropolita gnieźnieński.

Jako pierwszy tytuł prymasowski otrzymał abp Mikołaj Trąba. Przyjmuje się, że włączenie go w poczet prymasów nastąpiło w 1417 r., podczas trwającego wówczas soboru w Konstancji. Od tego czasu tytuł prymasa Polski wiąże się z Gnieznem – stolicą św. Wojciecha – o którym św. Jan Paweł II w 1979 r. powiedział: „Pragnę dzisiaj stanąć wraz z wami tu, w tym piastowskim «Gnieździe», w tej kolebce Kościoła – tu, gdzie zaczęła się przed tysiącem z górą lat katecheza na polskiej ziemi”.

Rola prymasa Polski zmieniała się w ciągu minionych VI wieków, zarówno w łonie Kościoła, jak i w państwie. Była inna w tych czasach, gdy wiązała się z jurysdykcją wobec konkretnych metropolii, a także z urzędem interrexa czy pierwszego senatora Rzeczypospolitej. Od 1917 r. pierwszy Kodeks Prawa Kanonicznego zniósł wszelką władzę jurysdykcyjną prymasów i pozostawił tylko tytuł honorowy. W czasach gdy Polska była za żelazną kurtyną, z uwagi na to, że nie było wówczas w Polsce nuncjusza apostolskiego, zarówno kard. August Hlond, jak i kard. Stefan Wyszyński cieszyli się pewnymi specjalnymi uprawnieniami nadawanymi przez Stolicę Apostolską.  – Ta sytuacja zmieniła się po roku 1992, kiedy rozpoczęły się normalne stosunki pomiędzy Polską a Stolicą Apostolską i przywrócono w naszym kraju obecność nuncjusza. Obecnie rolę prymasa określa Statut Konferencji Episkopatu Polski, który przyznaje mu honorowe pierwszeństwo wśród biskupów i jednocześnie udział w Radzie Stałej Konferencji Episkopatu Polski – tłumaczy abp Wojciech Polak.

Papież Benedykt XVI w skierowanym 8 grudnia 2009 r. do abp. Henryka Muszyńskiego liście, w którym przywraca stolicę prymasowską w Gnieźnie, napisał: „Honorowy tytuł Prymasa Polski, z kompetencjami określonymi w Statutach Konferencji Episkopatu Polski, cieszy się wielkim szacunkiem i znaczeniem w polskim Narodzie i jest znakiem jedności polskich katolików”.

– Staram się czynić sobie rachunek sumienia z mojej odpowiedzialności dzisiaj, pytać siebie, przed jakimi wyzwaniami ja dzisiaj stoję, do jakich muszę dorastać, do jakich sytuacji się nawracać, w czym zmieniać mój sposób myślenia i patrzenia także na dzisiaj sprawowany przeze mnie urząd prymasa, arcybiskupa gnieźnieńskiego – mówi abp Wojciech Polak i dodaje – Staram się to widzieć nie w kategoriach jakiegoś wielkiego, przytłaczającego mnie dziedzictwa, które na moich skromnych barkach spoczywa, ale bardziej jako wyzwania, przed którymi Pan Bóg mnie stawia.

Świętowanie jubileuszu 600-lecia prymasostwa w Polsce potrwa do uroczystości św. Wojciecha – 29 kwietnia 2018 r. Na całoroczne obchody złożą się wydarzenia religijne, kulturalne i oświatowe.

Marcin Kluczyński

mk