Przyzwyczailiśmy się do twierdzenia, że młodzi ludzie nie interesują się historią własnej ojczyzny, a poczucie patriotyzmu jest w ich postępowaniu i działaniu równe niemal zeru. Ostatnie lata wskazują jednak na renesans postaw patriotycznych, zwłaszcza w najmłodszym pokoleniu. Jakie mogą być tego przyczyny?

Jedną z przyczyn jest ustawiczne poszukiwanie autorytetów. Młody człowiek chce się na kimś wzorować, często szuka u innych drogowskazów, które mógłby postawić na swojej drodze życia. Nie da się nie zauważyć, że dla sporej części młodego pokolenia takimi wzorami stali się Żołnierze Wyklęci, czyli żołnierze podziemia niepodległościowego niezgadzający się na komunistyczny porządek narzucony polskiemu społeczeństwu po II wojnie światowej.

Odkąd 1 marca 2010 r. po raz pierwszy świętowano Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych, można zauważyć niezwykłą wręcz aktywność młodych ludzi (często ze środowisk kibicowskich), którzy w swoich miejscowościach w dużej mierze sami przygotowują związane z nim uroczystości. Wachlarz inicjatyw jest niezwykle obszerny: apele, marsze ku czci bohaterów, turnieje sportowe, koncerty, wykłady, spotkania z kombatantami, rajdy, biegi, inscenizacje historyczne. Niestety w wielu miejscach młodzi wyręczają instytucje samorządowe i państwowe. Dlaczego to robią? Żołnierze Wyklęci to dla nich ludzie z krwi i kości, prawdziwi, honorowi i całkowicie oddani sprawie, której służyli. Mimo zagrożenia śmiercią nie wyrzekli się swoich ideałów i bezgranicznie oddali się walce o wolną, niepodległą i w pełni suwerenną Polskę. Ta bezinteresowna postawa przyciąga młodych ludzi i zaczyna stanowić o ich pojmowaniu patriotyzmu, czyli służbie ojczyźnie.

Renesans myślenia patriotycznego następuje również w popkulturze. Jest to o tyle pozytywne zjawisko, że do tej pory mieliśmy wrażenie, że kultura popularna jest zdominowana przez treści antypatriotyczne i kosmopolityczne. Niektóre kręgi i „autorytety” nie kryją się ze swoją antypatią do wszystkiego, co polskie, do polskiej tradycji i polskich symboli narodowych. Powoli odradza się przeciwwaga do tego typu destrukcyjnego myślenia. Powstały i nadal powstają ważne filmy, które pokazują młodemu pokoleniu prawdziwą historię naszego kraju, np. Generał Nil w reżyserii Ryszarda Bugajskiego, Czarny czwartek. Janek Wiśniewski padł w reż. Antoniego Krauze, Popiełuszko. Wolność jest w nas w reż. Rafała Wieczyńskiego czy Historia „Roja”, czyli w  ziemi lepiej słychać w reż. Jerzego Zalewskiego. Trwają prace nad kolejnymi ważnymi filmami, m.in. o rotmistrzu Witoldzie Pileckim, w reż. Mirosława Krzyszkowskiego, oraz film Wyklęty w  reż. Konrada Łęckiego. Dużą popularnością cieszył się kilka lat temu Teatr Telewizji ze swoją Sceną Faktu, w ramach której zrealizowano spektakle m.in. o „Ince”, Witoldzie Pileckim i Janie Rodowiczu ps. „Anoda”. Niebagatelną rolę w upowszechnianiu współczesnej historii Polski związanej głównie z okresem II   wojny światowej odegrał serial „Czas honoru”, który doczekał się siedmiu serii odcinkowych. Serial wrył się w pamięć wielu widzów, w  tym sporej części młodej widowni.

Podobne patriotyczne odrodzenie widać w  polskiej muzyce. Hitem ostatnich lat okazał się m.in. projekt Panny wyklęte zrealizowany przez Fundację Niepodległości. W  projekcie wzięły udział gwiazdy kobiecej sceny muzycznej w Polsce, m.in. Kasia Kowalska, Halina Mlynkova, Marika, Kasia Malejonek i Marcelina Stoszek. Wokalistki zaśpiewały o trudnych losach kobiet walczących w szeregach Żołnierzy Wyklętych, sanitariuszkach i łączniczkach, które doświadczyły ciężkich lat okupacji niemieckiej oraz sowieckiej i komunistycznej. Wydarzeniem muzycznym był również projekt zrealizowany przez rapera Tadka Polkowskiego (występującego jako Tadek Firma Solo), pt. Burza 2014 r., który odwoływał się do wydarzeń sprzed 70 lat – słynnej operacji wojskowej zorganizowanej i podjętej przez Armię Krajową, określanej właśnie jako Akcja „Burza”. Artysta wziął udział w kilkudziesięciu koncertach w całym kraju, które zgromadziły setki tysięcy widzów, głównie młodych. Niemałą popularnością cieszył się także kilka lat temu projekt Twardzi jak stal, czyli muzyczny hołd dla Narodowych Sił Zbrojnych, w którym wzięli udział przedstawiciele alternatywnej sceny rockowej z całej Polski. Od lat swoje koncerty grają znani bardowie pieśni patriotycznych: Marek Piekarczyk, Lech Makowiecki, Andrzej Kołakowski. Przybywa młodych artystów, którzy o patriotyzmie, historii i walce Polaków o niepodległość chcą tworzyć piosenki i przekazywać je następnym pokoleniom.

Niemałą rolę w upowszechnianiu najnowszej historii Polski odegrało Muzeum Powstania Warszawskiego, w stolicy naszego kraju. Warszawa ciężko doświadczyła skutków zrywu niepodległościowego z sierpnia 1944 r., ale postawy patriotyczne, jakie reprezentowali powstańcy (w każdym wieku, także ci najmłodsi), umiłowanie ojczyzny i swojego miasta zostały w warszawskim muzeum bardzo dobrze wyeksponowane. Przez to miejsce pamięci przewija się co roku kilkaset tysięcy osób. Muzeum realizuje wiele projektów skierowanych do szkół, uczelni lub samorządów. Wiele z tych pomysłów jest właśnie nastawionych na promocję patriotyzmu, odpowiedzialności za swój kraj. Z pewnością takich miejsc powinno być więcej, a popularność Muzeum Powstania Warszawskiego pokazuje, że warto w takie przedsięwzięcia angażować społeczności lokalne. Wszak prawie każda miejscowość ma ciekawą historię, którą w sposób przystępny można opowiedzieć mieszkańcom.

Do promocji patriotyzmu w coraz szerszym stopniu wykorzystuje się odzież i wszelkiego rodzaju gadżety. Jak grzyby po deszczu powstają firmy odzieżowe, które w swoim asortymencie proponują koszulki, bluzy, czapki, kurtki. Co warte podkreślenia, firmy te mają polski kapitał, co również jest oznaką patriotyzmu, także gospodarczego. Na produktach odzieżowych możemy zobaczyć słynne postaci z naszej historii, Żołnierzy Wyklętych, cytaty o Polsce, ważne zwycięstwa i symbole: Polski Walczącej, Armii Krajowej, Narodowych Sił Zbrojnych. Cel jest prosty: pokazać w przestrzeni publicznej przywiązanie do własnego narodu, do jego historii, do smutnych, ale i chwalebnych kart dziejowych. Powstają patriotyczne gadżety: wpinki, smycze, znaczki. Popularne są tzw. wlepki, które obfitują w patriotyczną treść, a które łatwo przylepić w  miejscu rzucającym się w oczy. Odzież patriotyczną noszą coraz częściej aktorzy, celebryci i osoby publiczne. Jest to coraz bardziej popularny trend wśród sportowców, którzy dzięki obecności kamer i fleszów ślą patriotyczny przekaz w  przestrzeń publiczną.

Kolosalną rolę w upowszechnianiu treści patriotycznych odgrywają portale społecznościowe, głównie Facebook, na którym działają setki stron odwołujących się do miłości ojczyzny, poznawania jej dziejów. Tam odbywa się promocja wydarzeń patriotycznych, zachęta do udziału w nich, tam także trwa wymiana informacji o działaniach i przedsięwzięciach patriotycznych: koncertach, marszach, wykładach, promocjach książek, rajdach. Dla wielu Facebook to w pewnym sensie ostoja wolności, gdzie można mówić nieskrępowanie o pozytywnych uczuciach do Polski.
W działania patriotyczne włącza się również Katolickie Stowarzyszenie „Civitas Christiana”. Nie dzieje się tak tylko dlatego, że taka jest misja Stowarzyszenia, postawa ta wynika również z pasji i chęci dotarcia z przekazem historyczno-patriotycznym do jak największej liczby odbiorców, głównie z młodego pokolenia. Warto zwrócić uwagę na kilka takich akcji.

Szerokim echem odbiła się akcja, którą w  2013 r. przeprowadziło Katolickie Stowarzyszenie „Civitas Christiana” w  Szczecinie. Tuż przed 1  marca w stolicy województwa zachodniopomorskiego powstała najdłuższa w Polsce biało-czerwona flaga. W jej uszycie zaangażowało się wiele osób, starszych i młodszych. 25 lutego 2013 r. z tym zadaniem zmierzyło się kilka osób potrafiących szyć na maszynie oraz kilkanaście młodych osób, które pomagały. Końcowy efekt całodziennego szycia był imponujący: flaga osiągnęła 1080 metrów! Wydarzenie relacjonowały najważniejsze w Polsce media: TVP, TVN, Radio RMF FM, Polskie Radio, Radio Zet i inne. Szerokim echem odbiło się ono także w przestrzeni lokalnej, stając się w pewnej mierze sensacją w prasie, radiu i telewizji. Pomysłodawcy najdłuższej biało-czerwonej flagi nie mieli na celu bicia rekordu, lecz złożenie hołdu Żołnierzom Wyklętym w dniu ich święta. Ulicami Szczecina flagę nieśli starsi, ale i młodsi uczestnicy Marszu Pamięci Żołnierzy Wyklętych, studenci, kibice i harcerze. Marsz współorganizowało Katolickie Stowarzyszenie „Civitas Christiana”. W całym kraju „Civitas Christiana” włącza się w liczne inicjatywy patriotyczne, jest twórcą wielu z nich. Wykłady, spotkania z wybitnymi historykami i publicystami, marsze, przyznawane nagrody, rajdy i pokazy filmowe to tylko część tej szerokiej działalności.

Trwa moda na patriotyzm, zwłaszcza wśród młodego pokolenia. Musimy uczynić wszystko, by nie pozostała tylko modą– aby elementy patriotyzmu, jakie z  niej wynikają, zaszczepiać jak najgłębiej. Stąd również powinno wynikać nasze zaangażowanie, a także misja budzenia patriotyzmu w każdym pokoleniu, w sposób trwały i przemyślany, a wówczas o los Polski będziemy znacznie spokojniejsi.

Bartłomiej Ilcewicz

pgw