Zgodnie z decyzją Konferencji Episkopatu Polski z okazji dwusetnej rocznicy urodzenia bł. Edmunda Bojanowskiego rok 2014 jest czasem przypomnienia tego wielkiego wielkopolskiego społecznika, patrioty i świadka wiary z okresu zaborów.

Edmund Bojanowski przyszedł na świat 14 XI 1814 r. we wsi Grabonóg, niedaleko Gostynia, na obszarze ówczesnego Księstwa Poznańskiego. Już jako małe dziecko doznał łaski uzdrowienia, za sprawą modlitwy swojej matki w sanktuarium filipinów na Świętej Górze w Gostyniu, co wielokrotnie wspominał w swoich pamiętnikach i listach. Początkowe wykształcenie pobierał w domu. Po osiągnięciu dojrzałości rozpoczął w 1832 r. studia filozoficzne na Uniwersytecie Wrocławskim. Naukę kontynuował w Berlinie w latach 1836–1838, gdzie uczęszczał również na wykłady z historii sztuki, muzyki, psychologii, poezji i logiki. W tym czasie napisał artykuły o polskich zabytkach, przetłumaczył na język polski wiersze liryczne oraz pieśni serbskie i czeskie, a także utwór G. Byrona Manfred. Poważna choroba płuc zmusiła go do przerwania studiów i powrotu do kraju. Tutaj aktywnie włączył się w nurt pracy społecznej, współpracując m.in. z K. Libeltem oraz K. Marcinkowskim. Przyczynił się do zakładania czytelni wiejskich oraz współtworzył miejskie ochrony dla dzieci w Poznaniu, Gostyniu i Śremie. Prowadził szeroką działalność wydawniczą, tworząc czasopisma „Pokłosie” i „Rok Wiejski”. Jest autorem Pieśni wiejskich dla ochronek, a w 1863 r. wydał w Poznaniu Starodawne przysłowia dla ochronek.

Najważniejszym osiągnięciem bł. E. Bojanowskiego jest bez wątpienia utworzenie Zgromadzenia Sióstr Służebniczek. Wspólnota powstała 3 V 1850 r. wraz z założeniem ochronki dla dzieci wiejskich w Podrzeczu k. Gostynia. W liście do arcybiskupa gnieźnieńsko-poznańskiego L. Przyłuskiego uzasadniał: „od kilku lat zajmowała mnie myśl urządzenia ochronek wiejskich pod nadzorem dziewcząt wiejskich. Miałem na względzie: raz – korzyść małych dzieci wystawionych po wsiach przez zaniedbanie lub nieświadomość rodziców na zepsucie przedwczesne, po wtóre – uświęcenie kobiet wiejskich, a przez to wpływ na podniesienie i umoralizowanie ludu wiejskiego”. Do ukształtowania nowo powstałej instytucji wykorzystał duchowe bogactwo polskiej wsi. Wychowanie dzieci oparł o wpajanie im wartości moralnych, religijnych i patriotycznych. Działalność służebniczek spotkała się z olbrzymim zainteresowaniem, przez co w 1856 r. utworzono siedzibę nowicjatu we wsi Jaszków oraz kolejne placówki na terenie całej Polski. Już dwa lata później abp L. Przyłuski oficjalnie przyjął zgromadzenie pod opiekę Kościoła, a papież Pius IX w 1859 r. udzielił błogosławieństwa dla założyciela i nowej wspólnoty zakonnej. Do ostatecznego zatwierdzenia zgromadzenia doszło w 1866 r. przez abp. M. H. Ledóchowskiego.

Zagrożeniem dla intensywnie rozwijającego się zakonu była niechęć ze strony zaborców. Przed kasatą uchronił go podział, w wyniku którego wyodrębniły się cztery autonomiczne Zgromadzenia Sióstr Służebniczek: wielkopolskie, starowiejskie, dębickie oraz śląskie, tworzące jednak wspólną Federację. Obecnie liczebność sióstr szacowana jest na ok. 3500. Swoim działaniem obejmują nie tylko Polskę i Europę, ale także Afrykę, Azję i Ameryki.

Wraz z usamodzielnieniem się zgromadzenia E. Bojanowski rozpoczął starania o przyjęcie do stanu kapłańskiego. Jednak krótko po uzyskaniu zgody od abp. M. H. Ledóchowskiego pogarszający się stan zdrowia zmusił go do opuszczenia seminarium w Gnieźnie. Ostatnie miesiące życia spędził w Górce Duchownej k. Leszna. Do końca zajmował się sprawami wspólnoty, spotykał się z siostrami, prowadził korespondencję oraz kontaktował się z fundatorami powstających placówek. Zmarł 7 VIII 1871 r. w wieku 56 lat.

Proces beatyfikacyjny E. Bojanowskiego rozpoczął się dopiero w latach 60. XX w. Ukoronowaniem starań Zgromadzenia Sióstr Służebniczek była uroczysta beatyfikacja, która odbyła się 13 VI 1999 r., podczas Mszy św. odprawionej przez Jana Pawła II w Warszawie. W homilii Ojciec Święty uznał postawę bł. E. Bojanowskiego za wzór dla współczesnego laikatu świeckich: „Zapisał się w pamięci ludzkiej jako «serdecznie dobry człowiek», który z miłości do Boga i do człowieka umiał skutecznie jednoczyć różne środowiska wokół dobra. W swojej bogatej działalności daleko wyprzedzał to, co na temat apostolstwa świeckich powiedział Sobór Watykański II”.

Ogólnopolskie obchody związane z patronem 2014 r. objęły szereg imprez o charakterze religijnym, kulturalnym, a nawet sportowym. Swoje uczestnictwo zaznaczył również Oddział Stowarzyszenia „Civitas Christiana” z Gostynia, miejsca tak bliskiego błogosławionemu, wydając wyjątkowy nakład pocztówek upamiętniających postać wielkiego Wielkopolanina.

Szymon Szczęsny

pgw