Toruń: O polskiej polityce historycznej

Realizacja polityki historycznej na szczeblu państwowym i samorządowym, w tym rola mediów i edukacji, stanowiły tematykę konferencji naukowej, która odbyła się 30 marca w murach Wyższej Szkoły Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu.

Na otwarciu konferencji Jan Dziedziczak, sekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych RP zauważył, że polityka historyczna Polski po 1989 r. była prowadzona nieudolnie. – Polityka historyczna to inwestycja w przyszłość, Polska przez ostatnie 25 lat prowadziła politykę wstydu – stwierdził Dziedziczak i zaznaczył, że rok 2018 będzie rokiem niezwykłej pracy w dyplomacji historycznej. – Chcemy pokazać wszystkim fenomen niepodległej Polski – powiedział.

O wyzwaniach dydaktyczno-wychowawczych w nauczaniu historii mówił o. dr Zdzisław Klafka, który przypomniał, że powracania do dziejów minionych domaga się od nas prawda, bez której nie można obiektywnie oceniać rzeczywistości obecnej. – Tylko to pomoże nam obudzić w sobie żywą tożsamość – powiedział rektor WSKSiM w Toruniu.

– W kontekście katolickiej nauki społecznej polityka historyczna staje się pomostem łączącym doraźną działalność polityczną ze światem wartości, historii, tożsamości narodowej – powiedział Tomasz Nakielski, przewodniczący Katolickiego Stowarzyszenia “Civitas Christiana”. – Dzisiaj stajemy przed ogromną szansą, żeby państwo polskie i jego instytucje, organizacje obywatelskie mogły poprowadzić szeroko rozumianą, wielofalową systemową politykę historyczną – powiedział T. Nakielski.

Prof. dr hab. Wojciech Polak, członek Kolegium IPN i Narodowej Rady Rozwoju przy Prezydencie RP zauważa, że mamy obecnie w społeczeństwie stracone całe pokolenia Polaków, którzy nie znają historii i jej nie szanują. Prof. Polak zaznaczył, że nauka historii zaczyna się w domu, to tam kształtuje się pierwszą historyczną świadomość. Jako pozytywny trend prof. Wojciech Polak dostrzega zainteresowanie historią wśród młodych pokoleń, które same sięgają do dziejów minionych. – Musimy znać historię, kochać ją i nią się fascynować. Bez historii nie ma patriotyzmu – powiedział prof. Polak i zaapelował do wychowawców: Nauczyciele historii muszą być dzisiaj arcymistrzami, którzy dotrą do młodego pokolenia w sposób niekonwencjonalny.

Czym jest polityka historyczna i jej odniesienie do badań naukowych i edukacji, wyjaśniał dr Jarosław Szarek, prezes Instytutu Pamięci Narodowej. Zdaniem szefa IPN, polityka historyczna to myślenie na pokolenia, dumę Polski musimy budować dzisiaj. Służy temu Instytut Pamięci Narodowej, który w ocenie dr. Szarka zmienił świadomość historyczną Polaków. Przywołując myśl pisarza Artura Górskiego “Polskość jest systemem walki o pewien porządek moralny”, prezes IPN przyznał, że Europa potrzebuje dziś przywrócenia owego porządku i to jest zadanie dla Polski. – Polskość to wierność wartościom – mówił dr Szarek. Prezes IPN przypomniał również o potrzebie zadbania o rodaków pozostających poza granicami państwa, o których zapomniano w procesie transformacji, szczególnie o rodakach w Kazahstanie. – Polska musi pamiętać szczególnie o Polakach na Kresach, bo wolność Polski wiele ich kosztowała – powiedział dr Jarosław Szarek. Zdaniem prezesa IPN w namyśle nad polityką historyczną aktualne pozostaje wciąż Pięć Prawd Polaków odwołujących się do najważniejszych wartości: narodu, wiary, braterstwa, służby i ojczyzny.

O roli mediów w kreowaniu polityki historycznej mówił Adam Hlebowicz, historyk, dziennikarz, dyrektor Programu III Polskiego Radia, który przyznaje, że w Polsce przez długi czas traktowaliśmy politykę historyczną jako coś wstydliwego. Hlebowicz zauważa, że przez długi czas politykę historyczną w Polsce kreowała Gazeta Wyborcza, która apelowała m.in. o zaniechanie lustracji i głosiła, że polityka historyczna w Polsce jest niepotrzebna. Zdaniem Hlebowicza, aktywna i mądrze prowadzona polityka historyczna nie może obyć się bez mediów z ich działalnością edukacyjną. Dużą rolę w prowadzeniu polityki historycznej i zaszczepianiu jej w młodzieży odgrywają żyjący kombatanci. Słuchacze mają możliwość spotkań z historią i jej świadkami na antenie radiowej Trójki.

O wkładzie organizacji pozarządowych w realizację polityki historycznej mówił Leszek Żebrowski, członek Rady Historycznej, przedstawiciel Fundacji “Łączka”. Zauważył on, że w wydaniu komunistów historia była narzędziem zakłamanej propagandy. – Wydawało się, że rok 1989 będzie przełomem. Takimi nadziejami żyliśmy, ale tak się nie stało – zauważył. Zdaniem Żebrowskiego, polityki historycznej po 89 r. nie było, ponieważ nadal ważną rolę odgrywali historycy sprzed transformacji. W tym kontekście Leszek Żebrowski podkreślił, że bez entuzjazmu i siły woli, wniesionej przez indywidualne osoby, polityka historyczna nie byłaby taka, jaka jest obecnie. – Instytucje nigdy nie zrobią wszystkiego, bo pracują w sposób biurokratyczny. Ważne jest tu zaangażowanie pojedynczych osób – powiedział Żebrowski.

Polskie priorytety polityki historycznej w działaniach Ministerstwa Spraw Zagranicznych przedstawił Grzegorz Jopkiewicz z departamentu Dyplomacji Publicznej i Kulturalnej MSZ. – W działaniach MSZ staramy się pokazać, dziedzictwo nietuzinkowych postaci, dla których wolność była priorytetem. Pokazujemy, jaką szkodę mogą przynosić takie pojęcia jak “polskie obozy koncentracyjne” – mówił Jopkiewicz.

W ramach konferencji mówiono także o roli samorządów w kreowaniu polityki historycznej i kształtowaniu tożsamości lokalnej. Działania w tym kierunku na terenie Torunia prezentował Zbigniew Rasielewski, wiceprezydent miasta. Zaangażowanie Wyższej Szkoły Kultury Społecznej i Medialnej oraz Fundacji Lux Veritatis w kształtowaniu świadomości historycznej Polaków przedstawił dr Jan Wiśniewski. Prof. dr hab. Waldemar Rozynkowski ukazał miejsce historii w programach oddziału regionalnego TVP w Bydgoszczy. O polityce historycznej realizowanej przez IPN mówił prof. dr hab. Mirosław Golon, dyrektor IPN w Gdańsku, zaś nową podstawę programową nauczania historii w kontekście polityki historycznej państwa wyłożyła Małgorzata Oborska, kujawsko-pomorski wicekurator Oświaty.

Współorganizatorami konferencji były: Regionalny Ośrodek Debaty Międzynarodowej w Toruniu, Wyższa Szkoła Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu, Instytut im. św. Jana Pawła II “Pamięć i Tożsamość, Fundacja Lux Veritatis i Katolickie Stowarzyszenie “Civitas Christiana”.

Marcin Kluczyński