W ostatni poniedziałek marca odbyła się w Sekretariacie Episkopatu Polski w Warszawie konferencja prasowa prezentująca książkę „Szczerze o Kościele”, będącą wywiadem-rzeką, jaki Tomasz Ponikło przeprowadził z bp dr. hab. Andrzejem Czają, ordynariuszem opolskim.

– Książka jest odpowiedzią na społecznie wyrażane zapotrzebowanie, żeby mieć polskiego biskupa podobnego do papieża Franciszka i myślę, że z takim przypadkiem tutaj mamy do czynienia – zachęcał do lektury Zbigniew Nosowski z kwartalnika „Więź”. – Można to pokazać w czterech punktach. Po pierwsze, biskup Andrzej Czaja ma jasną wizję Kościoła, po drugie, jest szczery w rozmowie, po trzecie, jest bardzo nastawiony na praktykę i po czwarte, jest otwarty na krytykę. Kościół w Polsce zbytnio jest zajęty sobą i umacnianiem swoich struktur, a za mało człowiekiem – zacytował Nosowski krytyczną opinię biskupa wypowiedzianą w książkowym wywiadzie.

Książka przedstawia nie tylko poważne sprawy dużego kalibru. Zawiera również ciekawostki i anegdoty z życia różnych postaci polskiego Kościoła. Rozmowa toczy się zarówno o sprawach drobnych, np. higienicznych zaniedbaniach pewnego księdza, jak i o błędach związanych z całą wizją duszpasterstwa. Biskup nie waha się wystawić surowej diagnozy szkolnej katechezie, która w jego ocenie najczęściej nie realizuje dwóch podstawowych rzeczy: budzenia i umacniania wiary oraz wiązania z Kościołem. Oceny opolskiego pasterza dotyczą całego polskiego Kościoła, który krytykuje za aktywizm i moralizatorstwo. Przypomina, że do doskonałości trzeba dopiero dorosnąć, a rolą duszpasterzy jest bardziej stymulacja do tej doskonałości niż kontrola wiernych.

– Poznałem człowieka autentycznego i pokornego – mówił Tomasz Ponikło. – To było kilka wspaniałych dni, gdy siedzieliśmy razem od rana do wieczora i widzę, że udało się to zachować na kartach książki. Dziennikarsko obsługiwałem tematy kościelne od siedmiu lat i przyszedłem do biskupa z garścią gorących spraw, a on nie tylko odpowiedział na moje pytania, co w naszych standardach często jeszcze bywa wyjątkiem, że biskup zechce odpowiadać, ale jeszcze dostałem tę odpowiedź w odpowiedniej ramie. Biskup zaprosił mnie do podróży, w której stworzyliśmy ramy myślenia o poruszanych problemach. To pozwoliło nam sporządzić mapy całej sieci zagadnień, które chciałem poruszyć. W tym sensie „Raport o stanie wiary” jest dobrym nieoficjalnym tytułem tej książki.

– Ta forma stwarza mi okazję dotarcia do znacznie szerszego gremium niż podręcznik do eklezjologii, który napisałem – wskazał bp dr hab. Andrzej Czaja to, co go przekonało do zgody na wywiad-rzekę. – Pomyślałem, że może sięgnie po tę książę ktoś, kto jest daleko od Kościoła.

Ksiądz biskup zwrócił uwagę na ważne zagadnienia dzisiejszej rzeczywistości, które jego zdaniem są zaniedbane: rodzina, niska dzietność i ewangelizacja wsi. Ubolewał nad niedostatecznym dialogiem wewnątrzkościelnym, który jest gorzej rozwinięty niż dialog z innymi wyznaniami. Książka, której stał się współautorem, ma wypełnić tę lukę i nie niesie ze sobą żadnych niebezpieczeństw, gdyż – jak zapewnił – szczerość tego wywiadu ma swoje rozsądne granice, do których on jako biskup jest zobowiązany, dbając o dobre imię Kościoła.

– Jako doktor teologii mógłbym w paru miejscach pójść dalej w odpowiedziach na pytania, ale jako biskup nie mogę tego uczynić – uspokoił bp Andrzej Czaja. – Moja wypowiedź nie może podzielić wiernych.

 Marcin Motylewski