„Oczekuj wielkich rzeczy. Czuwaj! Wykonuj wolę Bożą i bądź spokojny. Umiłuj krzyże. Spełniaj to, co od ciebie zależy; dobrze znoś to, co od ciebie nie zależy. Bądź człowiekiem. Pragnij nieba. Dąż do wieczności. Odwagi!” – oto nieśmiałe résumé przesłania św. Maksymiliana Marii Kolbego. Jego spuścizna nie daje spokoju, porusza. Wybór jego tekstów pozostawia niedosyt – słusznie, on przecież wciąż pragnął więcej.

W czasie formacji zakonnej o. Maksymilian rozczytywał się w Dziejach duszy św. Teresy od Dzieciątka Jezus, sięgał do pism Gemmy Galgani, studiował Uwielbienia Maryi św. Alfonsa Marii Liguorego oraz O ofiarowaniu się Jezusowi przez Maryję św. Ludwika Marii Grigniona de Montfort. Sam również chwytał za pióro – utrwalał myśli i refleksje, medytacje i modlitwy. Po rozszerzeniu tej puli o wypowiedzi, referaty i konferencje odsłania się wieloraki pod względem formy i wielowątkowy przekaz dostępny we wznowionym po czterech dekadach przez Instytut Wydawniczy PAX tomiku Myśli i rozważania św. Maksymiliana Marii Kolbego – człowieka, który zaświadcza o „trwałym szczęściu”. Gdzie je znalazł?

W prawdzie. O sobie, o ludzkiej kondycji. O tym fundamentalnym pochodzeniu, które pozwala w każdym dokonanym dziele widzieć zalążek pierwszej przyczyny wszystkiego – Doskonałości wiecznej. A zobaczywszy, upodabnianie się do Niej przyjąć za naczelną troskę i drogę codzienną – przemierzaną cierpliwie, by docierać do Prawdy Istotnej, do samego Boga.

W przeżywaniu życia w pełni – z całym jego kolorytem, nie odejmując zeń niczego. W posłuszeństwie woli Bożej, umiłowanej ponad wolę własną, rozeznawanej i w czynie, i poprzez ustawiczne czuwanie nad sobą, i w modlitwie. W perspektywie świętości, której najzwyczajniej, przykładem św. Benedykta, „trzeba chcieć”. „Być świętym jak największym” – naglił samego siebie o. Maksymilian. Oto życie z rozmachem, w którym każde zło się wynagradza, a żadnego dobra, które można zrealizować, powiększyć bądź się do niego przyczynić, nie opuszcza.

W oddaniu Niepokalanej. Od prostoty dziecięctwa przez wierną służbę po niewolę z miłości. W coraz ściślejszej więzi z czułą Matką Boga i człowieka kształtuje się gorliwość w pracy i gotowość do przyjęcia cierpienia. W tej więzi zespolonej z relacją z Ojcem zakorzenia się synowska godność, przez tę więź rozkrzewia się postawa braterstwa.

Dwadzieścia dziewięć samodzielnych tekstów oraz dziewięć grup zapisków: wyimki z ćwiczeń duchownych przed subdiakonatem, notatki z rekolekcji rzymskich (1912-1918), fragmenty wypowiedzi i nauk wygłoszonych w Mugenzai no Sono (Ogrodzie Niepokalanej – klasztorze franciszkańskim założonym przez o. Maksymiliana na przedmieściach Nagasaki) i Niepokalanowie w latach 1930-1941. Edycja stanowi wybór z zasobów Niepokalanowa: maszynopisów, rękopisów i publikacji.

Myśli i rozważania to zbiór różnorodny: od aktu poświęcenia się Niepokalanej przez rozważania tematyczne, Regulamin życia, medytacje, skomponowaną w formie wezwań pochwałę Maryi aż po wskazania i maksymy duchowe. Wydawca ujął teksty w cztery grupy wedle czterech słów kluczy charakteryzujących rozwój myśli i przestrzenie działania o. Maksymiliana: człowiek, święci, Niepokalana, droga życia.

Kim jest człowiek i w czym ujawnia się jego wielkość? Wokół czego koncentrują się jego pragnienia? Co (kto) nasyca go do głębi, co zaś staje się dla niego jedynie namiastką? Jak kształtować (znajdować?) świętość (w sobie i w relacjach międzyludzkich) w nieświętych okolicznościach i nie poddać się zniechęceniu? Co znaczy mieć Maryję za Matkę? Odpowiedzi szuka o. Kolbe z żarliwością właściwą jego heroicznej służbie Bogu. Bezkompromisowy w umiłowaniu Kościoła i oddaniu Maryi, konkretyzuje swoje rozważania w języku dalekim od nadmiaru, surowym, przynależnym „Bożemu gwałtownikowi”. Niekiedy zapisuje kilka akapitów, innym razem notuje kilka zdań bądź jedną sentencję.

Działanie przenika się z modlitwą, actiones z kontemplacją – rwące to życie, więc i myśli rwące. Nadają one tembr opisowi słownemu – wartkiemu, dobitnemu, z częstymi imperatywami: „pracuj”, „ucz się”, „patrz na cel”, „miej poczucie obowiązku”, „ufaj Bogu”, „kochaj nieprzyjaciół”, „bądź posłuszny”, „wierz”, „postanów poprawę”, „stań się sługą wszystkich”, „pełnij wolę Bożą”, „unikaj jakiegokolwiek grzechu”, „miłuj Maryję jak Matkę”, „oddaj się Opatrzności Bożej”. Dynamizują go jeszcze bardziej powtarzane po trzykroć najcelniejsze, najważniejsze w danym momencie poruczenia i ukierunkowania. Ubogacają, ale i czynią bardziej wymagającym frazy łacińskie, wplatane w dłuższe refleksje lub przywoływane samodzielnie. Niełatwa jest Maksymilianowa mowa, paradoksalnie prosta i zarazem zawiła, zdawałoby się, iż czasem niedokończona. Jakby treść wyprzedzała sam proces zapisu. Albo raczej to sam język okazuje się nazbyt ograniczonym narzędziem, by pomieścić i oddać spektrum sensów składających się na doświadczenie piszącego. A piszący, świadomy niewystarczalności języka, wcale nad nią nie ubolewa, sam bowiem już jest jakby krok dalej, pokorny wobec doświadczenia, które nieskończenie przekracza jego samego, a zatem także właściwą mu, przecież tylko ludzką umiejętność opowiadania, zdawania sprawy z tego, co dokonuje się w jego wnętrzu, co obejmuje całe jego jestestwo. Pulsuje w tej relacji Augustynowe niespokojne serce, trawione Jeremiaszowym ogniem (por. Jr 20, 9), który stale je przynagla jak ucznia i spadkobiercę listu do Kościoła w Laodycei: „Obyś był zimny albo gorący!” (Ap 3, 15b).

Nie traci o. Kolbe czasu, nie traci atramentu. Chciałoby się, żeby powiedział więcej, poprowadził myśl dłużej. A on, święcie zachłanny, już wchodzi w nowy stopień wtajemniczenia, zaangażowany w powierzone mu dzieła. „Oto człowiek żyjący, będący chwałą Pana” – Ireneuszowa intuicja ucieleśnia się we franciszkaninie będącym Bożym maksymalistą. „Kochaj!” – wołał słowem i czynem. Miłością aż po ofiarę z samego siebie zapisał najpiękniejszą kartę, której nie strawi ogień.

Materiał z kwartalnika "Civitas Christiana" nr 3 | lipiec - wrzesień 2022  

/em