Nie ma syntez; są tylko trujące mieszanki. Cała Europa choruje obecnie na pomieszanie cywilizacyj; oto przyczyna wszystkich a wszystkich „kryzysów”. Jakżeż bowiem można zapatrywać się dwojako, trojako (a w Polsce nawet czworako) na dobro i zło, na piękno i szpetność, na szkodę i pożytek, na stosunek społeczeństwa i państwa, państwa i Kościoła; jakżeż można mieć równocześnie czworaką etykę, czworaką pedagogię?!

Koneczny F., ,,O wielości cywilizacyj”, Warszawa 2002, s. 365.

Feliks Koneczny urodził się 1 listopada 1862 roku w Krakowie. W 1883 roku idąc w ślady ojca rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim. Pięć lat później uzyskał tytuł doktora, zaskarbiając sobie uznanie recenzentów, którzy zgodnie podkreślili „niepospolity talent kombinacyjny”. W 1920 roku na przeszło 9 lat związał się z Wilnem i tamtejszym uniwersytetem. Od początku pobytu nad Wilią mocno angażował się na rzecz przyłączenia całej Wileńszczyzny do Polski, co w konsekwencji doprowadziło do zaciekłych ataków ze strony litewskich szowinistów.

W 1927 roku Feliks Koneczny osiągnął wiek emerytalny. Pomimo próśb i usilnych starań władz Uniwersytetu Stefana Batorego, obóz sanacyjny pozostał nieugięty i nie zezwolił na dalszą pracę niepokornego profesora. Dwa lata później Koneczny powrócił do rodzinnego Krakowa. Zamieszkał na wzgórzu Salwatorskim i kontynuował pracę naukową. W czasie okupacji niemieckiej aktywnie działał w konspiracji. Po wkroczeniu Armii Czerwonej do Krakowa doznał wielu szykan, a władze UJ odmówiły mu zatrudnienia. Do końca życia pozostał aktywnym publicystą, pisując m.in. do „Niedzieli”.

Feliks Koneczny zmarł w Krakowie 10 lutego 1949 roku, mając 87 lat. Pozostawił po sobie ogromny dorobek pisarski, który sam szacował na 26 tomów liczących od 300 do 400 stron, ponad 300 artykułów i liczne broszury. Pośród nich „Dzieje Rosji” – pierwszą pisaną piórem Polaka syntezę historii naszego wschodniego sąsiada. Opracowanie monumentalnego dzieła zajęło wiele lat, wymagając od profesora prowadzenia poszukiwań materiałów źródłowych i organizowania kwerend w trudnej rzeczywistości I wojny światowej. Benedyktyńska praca stała się jego cechą charakterystyczną. Tym samym całokształt jego dokonań należy uznać za wybitny wkład w rozwój historii jako nauki.

Profesor Koneczny formułując nowatorską koncepcję cywilizacji – opisaną jako metodę życia zbiorowego – stworzył fundament pod nową dziedzinę nauki. Dokonując klasyfikacji cywilizacji, pośród kilkudziesięciu historycznych, wyróżnił siedem istniejących współcześnie w tym cztery sięgające starożytności: bramińska, chińska, turańska, żydowska i trzy ukształtowane w średniowieczu: arabska, bizantyńska, łacińska. Na wiele lat przed Samuelem Huntingtonem podkreślał, iż cywilizacje nie są sobie równe i stale dążą do ekspansji. Każda próba ich połączenia prowadzi do degradacji tej, która stoi wyżej w rozwoju przed tą, która jest na jego niższym poziomie. Dwóch różnych systemów wartości nie da się bowiem ze sobą pogodzić, a człowiek nie może być cywilizowany na dwa sposoby.

Feliks Koneczny tuż obok Spenglera i Toynbeego uważany jest za najwybitniejszego historiozofa XX stulecia. Do jego najwybitniejszych dzieł zaliczamy: „O wielości cywilizacji”, „Polskie logos a ethos”, „O ład w historii”.

/mwż