W dniach 13-14 lipca br. z okazji 70-tej rocznicy rzezi wołyńskiej Zarząd Regionu Środkowowschodniego NSZZ „Solidarność” we współpracy z Fundacją Niepodległości zorganizował pielgrzymkę ku uczczeniu pamięci ofiar tej zbrodni. Na pielgrzymkę z Lublina wyruszyło około 130 osób, a wśród nich znajdowali się także przedstawiciele Katolickiego Stowarzyszenia „Civitas Christiana”. Pierwszym miejscem pamięci, do którego dotarliśmy w sobotę o świcie były Ostrówki. W tym miejscu znajdowała się kiedyś duża polska wieś. Dziś nie ma po niej śladu, nie pozostały nawet żadne zabudowania. 30 sierpnia 1943 roku mieszkańcy Ostrówek zostali bestialsko wymordowani przez oddział UPA. Szacuje się, iż zginęło wówczas ok. 500 Polaków – mężczyzn, kobiet i dzieci. Cmentarz w Ostrówkach dzięki wytrwałym staraniom Polaków jest dzisiaj jednym z najlepiej zadbanych i uporządkowanych miejsc pamięci. Wiele innych pozostaje wciąż nieznanych lub brakuje pozwolenia na ich uporządkowanie czy dokonanie ekshumacji. Naszym przewodnikiem podczas pielgrzymki był Anatol Sulik, kustosz pamięci narodowej mieszkający na Ukrainie, dla którego poszukiwanie i porządkowanie miejsc, w których spoczywają ciała przodków, stało się sensem całego życia. We wszystkich miejscach, które odwiedziliśmy wędrując śladami zbrodni wołyńskiej, Pan Anatol opowiadał o ich historii i relacjonował tragiczne wydarzenia 1943 roku.

Na cmentarzu w Ostrówkach uczestniczyliśmy w polowej Mszy Św., którą koncelebrowali ks. prof. Józef Marecki z Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, ks. prof. Jerzy Pałucki z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego oraz ks. prałat Ireneusz Juszczyński z Brześcia Kujawskiego. Było to niezwykle podniosłe wydarzenie. Modliliśmy się za pomordowanych rodaków, oddając cześć ich pamięci, prosząc równocześnie o wybaczenie dla oprawców i prawdziwe pojednanie między naszymi narodami. Po Eucharystii na zbiorowej mogile zostały złożone kwiaty oraz zapalone znicze.

W odnowienie cmentarza w Ostrówkach swój wkład wniosło również Katolickie Stowarzyszenie „Civitas Christiana”. Dzięki jego staraniom na cmentarzu umieszczono figurkę Matki Bożej, a w najbliższym czasie ma powstać również murowany ołtarz, na którym będą mogły być sprawowane msze święte. Aby zebrać pieniądze na ten cel dyrektor Oddziału Okręgowego w Lublinie „Civitas Christiana” Marcin Sułek przygotował pamiątkowe znaczki, które za dobrowolną ofiarę można było nabyć podczas pielgrzymki.

Kolejną stacją naszej pielgrzymki był Luboml. Znajduje się tutaj polski cmentarz założony pod koniec XVIII wieku. Przez wiele lat był on zapomniany i bardzo zaniedbany. Jednak dzięki młodzieży z lubelskiego OHP cmentarz jest obecnie regularnie porządkowany, a niektóre groby restaurowane. Na cmentarzu znajduje się również mogiła zbiorowa ludności polskiej ze wsi Kąty zamordowanej przez UPA.

Następnie zatrzymaliśmy się w Werbie. W gminie Werba znajdowało się kiedyś kilka wsi i kolonii polskich. Według szacunków historyków w 1943 r. w całej gminie zamordowano ponad 1500 Polaków. Ofiary te upamiętnia symboliczny krzyż i przybita do niego tabliczka.

Kolejny przystanek na naszym szlaku to Włodzimierz Wołyński, jedno z najstarszych miast na Wołyniu. Znajduje się tu stary katolicki cmentarz z końca XVIII wieku z licznymi polskimi grobami jak również mogiłą zbiorowa pomordowanych Polaków. Z Włodzimierza udaliśmy się do Porycka – obecnie Pawliwka. W miejscu gdzie kiedyś stał kościół katolicki otoczony cmentarzem, z którego zachowały się tylko nieliczne nagrobki, znajduje się obecnie miejsce pamięci ofiar zbrodni wołyńskiej. Bestialski mord na tutejszej ludności (zginęło ok. 220 osób) miał miejsce w dniu 11 lipca 1943 r. Około stu Polaków zostało zamordowanych przez UPA i OUN-B w kościele, do którego przybyli na mszę świętą. Pozostała ludność zginęła z rąk oprawców w innych miejscach. Na cmentarzu znajduje się Pomnik Pojednania oraz pomniki krzyże z umieszczonymi na nich tablicami, na których wyryto imiona i nazwiska pomordowanych przez banderowców Polaków. W tym miejscu podobnie jak w pozostałych uczestnicy pielgrzymki złożyli kwiaty i zapalili znicze oraz odmówili krótką modlitwę za pomordowanych.

Ostatnim miejscem odwiedzonym przez nas w sobotę 13 lipca był Kisielin. Zobaczyliśmy tutaj ruiny niegdyś pięknego i ogromnego kościoła. W tej świątyni 11 lipca 1943 r. zginęło 90 osób narodowości polskiej uczestniczących we mszy świętej. Obok ruin kościoła znajduje się pomnik poświęcony pomordowanym. Z Kisielina wyruszyliśmy już bezpośrednio do Łucka, celu naszej pielgrzymki. Tam mieliśmy wziąć udział w oficjalnych obchodach rocznicy rzezi wołyńskiej. Wieczorem mieliśmy jeszcze okazję wysłuchać koncertu okolicznościowego w wykonaniu Orkiestry Symfonicznej Filharmonii Lubelskiej.

14 lipca w niedzielę o godzinie 11 uczestniczyliśmy w katedrze łuckiej w uroczystej Mszy Świętej, której przewodniczył  nuncjusz apostolski na Ukrainie abp Thomas Gullickson, a kazanie wygłosił metropolita lwowski, abp Mieczysław Mokrzycki. Modliliśmy się w niej o wieczny pokój dla bestialsko pomordowanych w lipcu 1943 roku oraz o zwycięstwo prawdy w relacjach polsko-ukraińskich. Na uroczystości do Łucka przybyła również polska delegacja na czele z Prezydentem RP Bronisławem Komorowskim. Po zakończonej Eucharystii wygłosił on przemówienie nawiązujące do tragicznych wydarzeń 1943 roku, a po nim głos zabrał wicepremier Ukrainy Konstanty Hryszczenko.

W drodze powrotnej zatrzymaliśmy się w miejscowości Zasmyki, gdzie również znajduje się bardzo ważny dla Polaków cmentarz. Spoczywają tu żołnierze 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej, jak również ludność polska zamordowana przez banderowców. Przed ponad dwudziestoma laty cmentarz został uporządkowany i w 1992 roku miała tu miejsce piękna uroczystość ponownego jego otwarcia, w której wzięli udział liczni pielgrzymi z Polski jak też miejscowa ludność ukraińska.

Pielgrzymka do miejsc związanych z rzezią wołyńską była z pewnością wielkim przeżyciem dla każdego z uczestników. Była ona bowiem niesamowitą lekcją historii i patriotyzmu, a zarazem okazją do refleksji nad potrzebą przebaczenia i pojednania.

W dniach 15-16 lipca na KUL odbyła się sesja „Nie zabijaj. Kościół wobec ludobójstwa”. Celem konferencji była ocena moralno-etyczna zbrodni wołyńskiej, przypomnienie martyrologium Kościoła na Wschodzie, weryfikacja postaw chrześcijan wobec szowinizmu w przeszłości i obecnie.

Tomasz Rymkowski/kw