Czterdziesta rocznica Soboru Watykańskiego II uświadamia, że bez jego historycznych, w najpełniejszym tego słowa znaczeniu, postanowień nie bylibyśmy tu gdzie dziś jesteśmy i tacy, jacy jesteśmy. Szczególnie w Europie, a więc i w Polsce.Za punkt odniesienia mojego rozmyślania posłuży mi nowa książka Instytutu Wydawniczego Pax pt: Krótka historia II Soboru Watykańskiego.

Jej autorem jest włoski historyk Kościoła, religioznawca – Giuseppe Alberigo, współtwórca fundamentalnych opracowań nt. Vaticanum II. To zarazem świecki członek „grupy bolońskiej” – teologicznego zaplecza kard. Giacoma Sercara, uczestnik i obserwator zgromadzeń soborowych.

Książka ta jest godna zainteresowania, także dla polskiego czytelnika z kilku powodów. Przede wszystkim dlatego, że jest to rzeczywiście historia Vaticanum II. Że są to dzieje jego przebiegu ukazane w kluczowych momentach; zarówno w wymiarze organizacyjno- czasowym, jak i merytorycznym, problemowym, a przede wszystkim w wymiarze formowania się nowej wizji – odpaństwowionej i odpolitycznionej – misji Kościoła we współczesnym świecie. A że gigantyczny wręcz materiał faktograficzny został potraktowany wybiórczo i syntetycznie – nie mogło być inaczej – to w tytule książki znalazł się termin „krótka”. Dodałbym, że jest to historia nie tylko krótka, ale i własna, osobisto-autorska. Stąd u Alberiego wyraźne „docenianie” roli „grupy bolońskiej”, której był członkiem, i własna hierarchia „palących” problemów do rozważenia przez Ojców soboru (stąd krytyka soboru za niedocenianie roli środków przekazu).

Nie jest to książka apologetyczna, pisana „na klęczkach”, lecz pełna pasji i zaangażowania w wydarzenia soborowe, wiernie – choć krytycznie – oddająca dramatyzm narodzin nowego w Kościele (m.in. nowej „filozofii społecznej”, czyli społecznego nauczania, rzeczywistej podmiotowości soborowego zgromadzenia biskupów itp.).

Wreszcie, warto po nią sięgnąć dlatego, że o sprawach fundamentalnych dla chrześcijaństwa opowiada językiem eseju a nie traktatu. Wywód autorski jest zwięzły, obrazowy i dynamiczny, a adresowany do szerokiego kręgu czytelniczego. Oto celna próbka walorów języka autora: Odwieczne kościelne mechanizmy kompensacji i kontroli nagle (na soborze) okazywały się nieodpowiednie, tradycyjny autorytet Kurii Rzymskiej – już zużyty, a zwyczajowe metody (centralizacja potępienia) – przestarzałe… Monotonia, zachowawczość i posłuszeństwo stopniowo ustępowały miejsca poszukiwaniom, kreatywności, osobistej odpowiedzialności (s. 93).

Do walorów tej książki zaliczyłbymi ten, iż autorowi udało się wyłuskać z wielości przełomowych dokonań Vaticanum II, że dostarczył on nie tylko programu dostosowania Kościoła do nowych okoliczności, do nowych czasów, ale że otworzył Kościół na przyszłość, na nowe wyzwania, na nowe trudności i kryzysy, o czym informuje nas każdy bez mała dzień naszej współczesności.

Jeśli zaś idzie o kształt polskiego przekładu tej książki, to nie zaszkodziłaby mu większa pieczołowitość – głównie redakcyjnego charakteru. A i parę przypisów z myślą o polskim czytelniku ułatwiłoby przyswojenie włoskiego tekstu. Bo skąd zwykły czytelnik z nad Wisły ma – dla przykładu – wiedzieć, jakiż to pamflet napisał M. Serafian?

Nawróceni w XX wieku

Angelo Comastri, „Gdzie jest twój Bóg? Niezwykłe historie nawróceń XX wieku”, Wydawnictwo Księży Marianów, Warszawa 2005. „Bóg istnieje. Ja Go spotkałem! – mówi Andre Frossard. – Była to chwila oszołomienia, która wciąż trwa. Nigdy bowiem nie przyzwyczaiłem się do istnienia Boga”. Takie wyznania można przeczytać w niezwykłej książce pt. „Gdzie jest twój Bóg?. Niezwykłe historie nawróceń XX wieku”. Frossard opowiada historię swojego życia, przed i po nawróceniu. Podobnie jak wielu innych: Adolf Rette, Edyta Stein czy Pietro Cavalerro, który twierdzi, że „wiara to nie myśl czy uczucie, ale fakt, który głęboko zmienia życie”. Bohaterowie tej książki, przez swoje niezwykłe świadectwa intrygują czytelnika, ale też pociągają swoim autentycznym entuzjazmem. Bo od momentu spotkania z Chrystusem, nie potrafią już żyć tak jak dawniej.

Jan Paweł II dla Kościoła w Polsce

Jan Paweł II dla Narodu, „Program dla Kościoła w Polsce”, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 2005. Instytut Wydawniczy Pax, przygotował zbiór przesłań Jana Pawła II pt. „Program dla Kościoła w Polsce”. Czytelnik znajdzie tam nie tylko przesłania Jana Pawła II do polskich biskupów wygłoszone podczas wizyt ad limina, ale także te, przedstawione w trakcie spotkań z Konferencją Episkopatu Polski podczas podróży apostolskich do Ojczyzny i Listy do Kościoła w Polsce. Zamieszczono łącznie 27 przemówień i listów. Książkę otwiera przemówienie wygłoszone 5 czerwca 1979 r. w trakcie Konferencji Episkopatu na Jasnej Górze. Papież mówił wtedy: „To bowiem, co w szczególny sposób charakteryzuje polską Konferencję Episkopatu – to jest owa jedność, która stanowi źródło duchowej siły.”

Franciszek Ociepka
Artykuł ukazał się w numerze 1/2006.