Dziś przypada uroczystość apostołów Piotra i Pawła. Warto przypomnieć, że przypadająca na dziś uroczystość sprawia, że nie obowiązuje nas post. Większość z nas doskonale zna życiorysy obydwu świętych. Przyjrzyjmy się jak wyglądają ich przestawienia ikonograficzne, które odnaleźć możemy niemal w każdej świątyni.

Św. Piotr i św. Paweł często występują w ikonografii wspólnie. Obydwaj są filarami Kościoła, obydwu spotkała męczeńska śmierć w Rzymie. Jeden z nich został wybrany przez Chrystusa na zwierzchnika Kościoła, drugi zwany Apostołem Narodów głosił ewangelię w wielu miejscach świata i jest autorem listów wchodzących w skład Nowego Testamentu. Św. Piotr umarł przybity do krzyża, ale głową w dół, nie chciał umierać tak jak Zbawiciel, uważał, że nie jest godzien takiej śmierci. Św. Paweł został ścięty mieczem, do czego prawo dawało mu rzymskie obywatelstwo.

W ikonografii przedstawiającej obydwu świętych znajdziemy wiele przedstawień wydarzeń z ich żywotów. Na obrazie Caravaggia datowanym na 1600 rok, widzimy scenę nawrócenia św. Pawła na drodze do Damaszku. Artysta w typowy dla siebie sposób operuje światłocieniem. Boskie światło pada na postać św. Pawła, który stracił wzrok, ale wyciąga ręce ku górze, jakby w poszukiwaniu Stwórcy, którego usłyszał. Oświetlony jest także koń, którym podróżował święty, co z resztą stało się powodem kontrowersji – zwierzę znajduje prawie w centrum kompozycji i przyciąga wzrok widza, mimo, że to Paweł jest na pierwszym planie, odziany w dość jaskrawe szaty rzymskiego munduru.

Ten sam malarz ukazał także śmierć św. Piotra. Na obrazie znajdują się cztery postaci: trzech mężczyzn dokonujących ukrzyżowania oraz święty. Mimo to, jedynie twarz Piotra jest oświetlona. Dostrzegamy cechy typowe dla przedstawień Piotra w ikonografii: siwe włosy, broda (często krótsza niż u św. Pawła) i łysina.  Diagonalna (ukośna) kompozycja, potęguje dynamizm i dramatyzm sceny.

Świętych znajdujących się w tym samym położeniu – uwięzionych, ukazał Rembrandt. Podobnie do Caravaggia operuje światłocieniem, ale w tym przypadku kontrast nie jest tak duży, światło jest bardziej miękkie. W przypadku dzieła przedstawiającego św. Pawła pochodzi ono z okna celi, jest bardziej naturalne. Święty zapewne pisze właśnie jeden ze swoich listów, jest spokojny, pogrążony w zadumie. Z jednej stopy zdjął już sandał – jego misja w podróży została już zakończona. Z lewej strony, w cieniu, stoi miecz, zapowiadający męczeńską śmierć. Jego broda sięga do klatki piersiowej, prawie do brzucha, jest dłuższa niż w przedstawieniach św. Piotra. Obraz pierwszego papieża jest trochę inny. Światło nadaje jego postaci mistycyzmu. Wydaje się, że św. Piotr jest pogrążony w modlitwie. Obok niego leżą dwa klucze do Królestwa Niebieskiego – to atrybut, z którym najbardziej kojarzymy jego postać. Poza tym cela jest właściwe pusta, dzięki czemu skupiamy się wyłącznie na nim oraz na twarzy naznaczonej doświadczeniem.

Obraz z późniejszego okresu, XIX w., autorstwa Carla Blocha, przedstawię scenę zaparcia się Piotra. Na pierwszym planie święty odwraca ze wstydem głowę, kiedy kobieta, znajdująca się po prawej stronie, wskazuje na niego palcem. Bardziej w głębi na schodach stoją kury, a także piejący kogut. Tymczasem w głębi, na drugim planie widzimy Chrystusa prowadzonego przez żołnierzy i faryzeuszy.

El Greco na jednym obrazie przedstawił obydwu świętych. Mają charakterystyczne dla jego twórczości pociągłe rysy oraz jaskrawe szaty. Pojawiają się ich główne atrybuty: klucze (słabo widoczne) u św. Piotra oraz miecz św. Pawła. Pierwszy jest już siwy, drugi zachował ciemny kolor włosów. Św. Piotr zdaje się wskazywać na swojego towarzysza, tymczasem św. Paweł niejako wspiera się na ręce pierwszego papieża. Te gesty zdają się podkreślać ich wspólny, wielki wkład w formowanie się Kościoła.

Św. Piotr posiada także inne atrybuty, dzięki którym możemy rozpoznać go w ikonografii. Są to m.in.: sieci i łódź związane z jego pracą rybaka (później także misją “łowienia” ludzi).

Ilość przedstawień obydwu świętych jest ogromna, co związane jest z ich owocnym dla wszystkich chrześcijan życiem, przytoczone tu przykłady to jedynie niewielki wybór. Warto natomiast poszukiwać ich wizerunków w odwiedzanych przez nas świątyniach i obserwować jak zmieniały się ich przedstawienia na przestrzeni wieków.

/wj