X Zjazd Gnieźnieński – Europa nowych początków. Wyzwalająca moc chrześcijaństwa.

Pod przewodnictwem Wojciecha Polaka, arcybiskupa gnieźnieńskiego, prymasa Polski, od 11 do 13 marca odbył się X Zjazd Gnieźnieński. Na jubileuszowy kongres przybyło pół tysiąca osób z dziesięciu krajów Europy i świata, z dziewięciu Kościołów chrześcijańskich.
Zjazd odbywał się pod hasłem Europa nowych początków. Wyzwalająca moc chrześcijaństwa. Temat nawiązywał do 1050. rocznicy chrztu Mieszka I, wydarzenia przełomowego nie tylko dla księcia i jego dworu, lecz także początku Polski w rodzinie narodów europejskich.

Wolność to odpowiedzialność
Arcybiskup Wojciech Polak, otwierając zjazd, mówił o potrzebie głębokiej odnowy we współczesnym życiu Kościoła, Polski i Europy. Każda prawdziwa odnowa zaczyna się od osobistego nawrócenia i wewnętrznej przemiany. W szerszym wymiarze jej początkiem powinien być rachunek sumienia polskiego chrześcijaństwa i powrót do źródeł chrztu, który przyjął książę Mieszko. – Jako chrześcijanie musimy odważnie wracać do źródła. W 1050. rocznicę Chrztu Polski spróbujemy odpowiedzieć na pytanie o naszą wierność chrześcijańskim zobowiązaniom – powiedział metropolita gnieźnieński. – Wspólnoty nie można budować samemu – stwierdziła Marta Titaniec, przewodnicząca komitetu organizacyjnego X Zjazdu. – Każdy z nas potrzebuje nowego początku, by znaleźć siły do dalszej drogi. Europa potrzebuje nowego początku do swych chrześcijańskich korzeni. Warto dodać, że organizatorami zjazdu były osoby świeckie, 15 organizacji i stowarzyszeń katolickich.
Honorowy patronat nad zjazdem objął prezydent RP Andrzej Duda. Wygłosił przemówienie inauguracyjne. Chrzest, jak stwierdził, oznaczał przyjęcie Polski do kręgu kultury chrześcijańskiej. Chrześcijaństwo trafiło w Polsce na bardzo podatny grunt, a intelektualne prądy zaczęły płynąć od nas. Prezydent Duda przywołał m.in. wystąpienie ks. Pawła Włodkowica, rektora Akademii Krakowskiej, na soborze w Konstancji. Ksiądz rektor domagał się praw ludzkich dla pogan. Uczył, że należy im się szacunek jako istotom ludzkim, a więc tego, co dziś obowiązuje w Europie.
25 lat temu kraje Europy Środkowo-Wschodniej wybiły się na wolność. – Ta wolność była w nas. Dla mnie wolność to odpowiedzialność, niewolnik nie ponosi odpowiedzialności. Wolność nie ma charakteru bezgranicznego – mówił prezydent. Dlaczego 1050. rocznica Chrztu Polski jest taka ważna? Bo chrześcijaństwo zawiera element porządkujący życie i państwo. Wprowadza zasady. – Chrześcijaństwo na naszych ziemiach nigdy nie dało się wyplenić, ale z uporem przy nim trwaliśmy. Gdzie dziś jest Europa? Jej pomyślność gospodarcza nie chroni wartości społecznych. My odwołujemy się do Jana Pawła II, niesiemy to, co mamy najcenniejszego, a co ujmuje hasło: Bóg – Honor – Ojczyzna. To wszystko próbowano nam odbierać. Prezydent Andrzej Duda nawiązał tu do ostatnich słów wypowiedzianych przez niespełna 18-letnią „Inkę”, Danutę Siedzikównę: „Powiedzcie babci, że zachowałam się jak trzeba”. Tzn. nie zaparłam się, nie zdradziłam – wyjaśnił przesłanie Panny Wyklętej prezydent A. Duda i nawoływał, byśmy my, Polacy, byli misjonarzami wartości. – To jesteśmy winni Europie. To nasze wielkie zadanie.

Filary zjazdu
Zjazdy stanowią ekumeniczną platformę dyskusji, rozważań i spotkań chrześcijan z Europy Środkowo-Wschodniej. I Zjazd Gnieźnieński odbył się w marcu 1000 r. Wtedy do Gniezna, do grobu św. Wojciecha przybył cesarz Otton III. Zjazd przypieczętował przyjęcie Polski do grona państw europejskich.
Tradycję organizowania zjazdów gnieźnieńskich – jako ważnych wydarzeń w dziedzinie duchowej i politycznej w skali europejskiej – podjął w czasach nowożytnych metropolita gnieźnieński abp Henryk Muszyński. Z jego inicjatywy 3 czerwca 1997 r. odbył się II Zjazd Gnieźnieński, towarzyszący pielgrzymce Jana Pawła II do ojczyzny. Uczestniczył w nim papież i siedmiu prezydentów krajów Europy Środkowej i Wschodniej: prezydent Polski Aleksander Kwaśniewski, Czech – Vaclav Havel, Niemiec – Roman Herzog, Węgier – Arpad Göncz, Słowacji – Michal Kovacz, Litwy – Algirdas Brazauskas i Ukrainy – Leonid Kuczma.
X Zjazd, zgodnie z tradycją, opierał się na czterech filarach. Był wydarzeniem religijnym i modlitewnym, ważną debatą o Kościele i jego kondycji w kontekście wyzwań dzisiejszej Europy, miał charakter ekumeniczny oraz uczestniczyła w nim głowa państwa, w tym roku prezydent Andrzej Duda. Uczestniczyły także rzesze katolików świeckich, prymas Polski abp Wojciech Polak, bp dr Grzegorz Ryś, kardynałowie Kazimierz Nycz i abp Celestino Migliore – nuncjusz apostolski w Polsce, abp Jeremiasz – prawosławny arcybiskup wrocławski i szczeciński, prezes Polskiej Rady Ekumenicznej, zwierzchnik Kościoła Greckokatolickiego, bp dr hab. Marcin Hintz (Kościół ewangelicko-augsburski), abp Światosław Szewczuk, arcybiskup większy kijowsko-halicki, zwierzchnik Ukraińskiego Kościoła Greckokatolickiego, ludzie kultury, politycy, liczni świadkowie wiary.
Nie zabrakło także nawiązania do trwającego Roku Miłosierdzia. O tym, czy miłosierdzie ma granice, mówili ludzie, dla których niesienie pomocy bliźnim stanowi treść życia, m.in.: s. Małgorzata Chmielewska ze Wspólnoty Chleb Życia, s. Manuela Simoes MSCS pracująca z uchodźcami na południu Włoch oraz Janina Ochojska z Polskiej Akcji Humanitarnej. Dyskusjom i panelom towarzyszyła modlitwa.
Uczestnicy mieli w czym wybierać, co jednak oznaczało, że nie dało się wziąć udziału we wszystkich sesjach plenarnych. Zawsze były dwie do wyboru: Odkrycie małżeństwa przed nami albo Ekonomia bez wykluczenia. Kultura i wiara: jak zszyć rozerwane przymierze? albo Wyzwoleni, ale czy już wolni? Europa Wschodnia 25 lat po rozpadzie ZSRR. Bilans odzyskanej wolności. W Zjeździe uczestniczyło wielu chrześcijan z Ukrainy, Białorusi i Rosji.
Panel Ekonomia bez wykluczenia był gospodarczym rachunkiem sumienia. Jak stworzyć gospodarkę bez wykluczenia? Obecnie 1,2 mld ludzi jest zbędnych, kapitalizm ich nie potrzebuje. Dlaczego 1,2 mld ludzi głoduje, a połowa żywności ląduje w koszu? Nie ma łatwych recept, ale paneliści przedstawiali myśl ekonomiczną nowego początku. Trzeba przywrócić dobro wspólne. Społeczeństwo nie składa się z masy jednostek, której nic nie wiąże. W czasie dyskusji głos zabrał Krzysztof Pietraszkiewicz, prezes Związku Banków Polskich. Wśród uczestników i prowadzących sesje plenarne, panele i warsztaty było wielu sławnych naukowców i osób duchownych – m.in. ks. dr Jan Kaczkowski, s. Małgorzata Chmielewska, Paweł Kozacki OP.
Istotną częścią zjazdu były spotkania w małych grupach warsztatowych. Tu uczestnicy mogli wybierać spośród kilkunastu tematów, których wspólnym mianownikiem było zagadnienie wolności. Były więc warsztaty chrześcijańskiej wolności. Zgłębiano temat: Wolność wobec obcych odczuwana jako zagrożenie, Wolność lidera i wolność z liderem, Wolność, gdy wszystko wolno, Współczesna parafia – wspólnota ludzi wolnych.
W katedrze gnieźnieńskiej odprawione zostało ekumeniczne nabożeństwo dziękczynno-pokutne za 1050 lat wiary chrześcijańskiej w Polsce. Wzięli w nim udział zwierzchnicy Kościołów zrzeszonych w Polskiej Radzie Ekumenicznej i Prymas Polski.
Przesłanie Zjazdu do Kościoła i Europy zostało odczytane w czasie Mszy św. w 3. rocznicę wyboru papieża Franciszka, która wieńczyła X Zjazd Gnieźnieński. „Wierzymy, że przyszłość świata, Europy i Polski zależy w dużej mierze od wspólnego świadectwa chrześcijan różnych wyznań. O tym przypomniał Papież Franciszek, spotykając się z patriarchą Cyrylem. Tego samego doświadczyliśmy w Gnieźnie. Powróciliśmy tutaj, do źródła chrztu świętego, w którym odnajdujemy się wszyscy, niezależnie od dzielących nas jeszcze różnic. Umocnieni łaską jubileuszu nie ustawajmy w duchowej odnowie, ożywionej przez modlitwę, post i jałmużnę” – napisano w ogłoszonym 13 marca dokumencie.

Anna Staniaszek

fot: Maciej Konieczy