W ostatnim okresie narasta na świecie poczucie zagrożenia konfliktami i wojną, a przykład toczonej od ponad dwóch lat wojny na Ukrainie pokazuje, jak kruche potrafią być bezpieczeństwo i pokój. Spirala nienawiści i cynizm międzynarodowych globalnych graczy skłaniają czasem do zadania pytania o to, jak zatrzymać destrukcyjne procesy i czy katolicka nauka społeczna może być w tym pomocna? Zwróćmy więc uwagę na subiektywny przegląd książek obcojęzycznych, które podejmują tę problematykę.

Ciekawe studium przypadku

Jedną z pozycji, na którą warto zwrócić uwagę, jest Catholic Social Teaching and Theologies of Peace in Northern Ireland: Cardinal Cahal Daly and the Pursuit of the Peaceable Kingdom, autorstwa dr Marii Power. Wydana w 2021 roku książka jest swoistym wyrazem hołdu dla zmarłego w 2009 roku kard. Cahala Brendana Daly’ego, prymasa obu Irlandii. Maria Power, związana z Uniwersytetem w Oksfordzie – najpierw jako stypendystka, obecnie jako pracownik naukowy zajmujący się problematyką godności ludzkiej – analizuje reakcję Kościoła katolickiego w Irlandii Północnej na długoletni konflikt dzielący państwa, społeczeństwa i rodziny w Irlandii w XX wieku. Czyni to przez pryzmat pism kardynała oraz zasad i wartości katolickiej nauki społecznej. Istotną rolę w książce odgrywa wnikliwe zbadanie jego piśmiennictwa, ze szczególnym uwzględnieniem tzw. wizji „pokojowego królestwa”. Autorka pokazuje, w jaki sposób KNS wypełniła efektywną misję na rzecz promowania pokoju, sprawiedliwości i niestosowania przemocy. Bada i przypomina także konsekwentnie głoszone przez kardynała przesłanie pasterskie i realne działania na niwie publicznej Kościoła na rzecz przezwyciężenia przemocy oraz dążenia do trwałego pokoju. Dr Power dzieli się także refleksjami na temat roli katolickiej nauki społecznej we współczesnym świecie oraz możliwości wykorzystania lekcji Irlandii Północnej wobec współczesnych konfliktów zbrojnych. Książka wpisuje się również w debatę na temat nieco zapomnianej, ale istotnej roli Kościoła katolickiego w łagodzeniu konfliktu i drodze do pokoju w Irlandii Północnej.

Swego czasu na łamach naszego pisma ukazał się wywiad z autorką w kontekście raportu dotyczącego wojny na Ukrainie (Pokój wymaga sprawiedliwości, „Civitas Christiana”, nr 2/2023).

Głos Stolicy Apostolskiej

Kolejną książką, po którą warto sięgnąć, jest Modern Papal Diplomacy and Social Teaching in World Affairs. Na tom składają się artykuły naukowe, eseje oraz komentarze na temat roli dyplomacji watykańskiej i przesłania papieskiego w polityce światowej. Teksty pierwotnie opublikowane były w czasopiśmie „The Review of Faith & International Affairs”. Książka dzieli się na dwa główne rozdziały: pierwszy, na który składa się dziesięć tematów, obejmuje artykuły badawcze na temat papiestwa, dyplomacji i problematyki wrażliwych spraw międzynarodowych. Natomiast drugi, składający się z siedmiu części, sięga do historii doświadczeń Kościoła w zakresie polityki międzynarodowej. Uwaga poświęcona jest także nauczaniu i praktyce działania papieży Jana Pawła II, Benedykta XVI i Franciszka oraz roli katolickiej nauki społecznej w rozwoju ładu społecznego i globalnego. Niewątpliwym atutem książki jest zróżnicowane grono autorów, stanowiących pluralistyczny pejzaż współczesnej refleksji katolickiej nad rolą Kościoła w budowaniu pokoju i przezwyciężaniu konfliktów. Autorzy omawianego tomu zwracają uwagę, że mimo zauważalnej laicyzacji i sekularyzacji, głos Stolicy Apostolskiej wobec współczesnych kryzysów i polityki światowej nadal jest istotny. Od czasu II wojny światowej odgrywa ona stale rosnącą rolę w stosunkach międzynarodowych. Globalizacja paradoksalnie przyczyniła się do zwiększenia roli Kościoła katolickiego jako podmiotu niosącego przesłanie ewangeliczne nie tylko w rozwiniętych ekonomicznie społeczeństwach Zachodu, ale w coraz większym stopniu na innych kontynentach – szczególnie całym globalnym Południu.

Refleksja historyczna

W tym zestawieniu warto przypomnieć pozycję Peacebuilding and Catholic Social Teaching, autorstwa Theodory Hawksley. Na ponad 300 stronach książki wydanej w 2021 roku przez Uniwersytet Notre Dame przedstawiona jest długa panorama historii Kościoła i jego nauczania społecznego w dziedzinie budowania pokoju w świetle. Autorka sięga do pism wczesnego Kościoła, bogato czerpie ze św. Augustyna i św. Tomasza z Akwinu. Refleksja nie ma jednak charakteru jedynie historycznego. Autorka pokazuje źródła współczesnej postawy Kościoła i wpływ, jaki nauczanie sprzed kilku wieków ma na współczesne dokumenty i stanowiska papieskie. Nie stanowi to jednak o archaizmie nauczania, lecz pokazuje ciągłość i aktualność wielu aspektów chrześcijaństwa w życiu publicznym. Nie brakuje tu odniesień do teologii moralnej, kwestii duszpasterskich, antropologii filozoficznej. Autorka wiele uwagi poświęca zasadom i wartościom katolickiej nauki społecznej. Istotną rolę w książce odgrywa też problematyka solidarności i grzechu społecznego. To bardzo szczególna książka. Problematyka eschatologiczna, teologia duchowości, zagadnienia moralne są mocno osadzone w kwestiach doczesnej obecności, posłannictwa Kościoła i ludzi wiary w skomplikowanym świecie wewnętrznych i międzynarodowych sporów, konfliktów i wojen. Stąd w nauczaniu Kościoła ludzie wciąż poszukują realnego fundamentu budowania pojednania, przebaczenia i pokoju.

Tekst pochodzi z kwartalnika "Civitas Christiana" nr 3/2024

/mdk