Losy polskiego duchowieństwa w okresie II wojny światowej doczekały się powszechnie dostępnych opracowań i badań naukowych, lecz na szczególną uwagę zasługuje księga przedstawiająca martyrologię duchowieństwa archidiecezji wileńskiej, największej struktury administracyjnej Kościoła w przedwojennej Polsce.

Działania przeciwko Kościołowi katolickiemu, stanowiącemu ostoję moralną narodu polskiego w okresie II wojny światowej, realizowane przez dwa wrogie totalitaryzmy: hitlerowskie Niemcy i sowiecką Rosję, w sposób szczególny dotknęły duchowieństwo archidiecezji wileńskiej w latach 1939-1945.

Prowadzone w tym zakresie badania przyczyniły się do wydania publikacji pt. „Martyrologia duchowieństwa archidiecezji wieleńskiej 1939-1945”, autorstwa ks. dra Tadeusza Krahela. Licząca ponad 450 haseł osobowych księga zawiera obszerne biogramy kapłanów diecezjalnych, alumnów i braci zakonnych – zamordowanych, więzionych, zesłanych oraz represjonowanych. Specyfika archidiecezji wileńskiej oraz zachowany materiał źródłowy wymagał analitycznych i wnikliwych badań, które autor prowadził przez okres ponad 40 lat. W przedmowie ks. prof. Roman Dzwonkowicz podkreślił, iż „postawy i losy przedstawionych osób pozostają zawsze aktualne. Często są one wzruszające, dzięki czemu przedstawione w nich osoby „żyją”, a ich losy interesują czytelnika”.

W męczeńskie losy duchowieństwa należy wpisać także doświadczenia kapłanów ratujących ludność żydowską, którzy niosąc pomoc niejednokrotnie ponieśli śmierć lub byli represjonowani. Bł. ks. Stanisław Pyrtek, dając świadectwo świętości, w celi śmierci na kartach brewiarza zapisał słowa pożegnania skierowane do najbliższych: „kilka godzin dzieli mnie od śmierci niczem niezasłużonej. Obowiązkiem kapłana jest złożyć i tę ofiarę za Chrystusa. Ginę za nauczanie religii”. Przypominanie tej tak trudnej historii we współczesnych czasach jest szczególnie istotne ze względu na oskarżenia o antysemityzm kierowane wobec Polaków. Publikacja ks. dra Tadeusza Krakela bogata w cenne materiały źródłowe bez wątpienia stanowi istotne uzupełnienie historii losów męczeństwa duchowieństwa archidiecezji wileńskiej w latach 1939-1945. Wydaje się, iż istotę publikacji stanowi możliwość poznania każdego człowieka poprzez bezgraniczne zaufanie Chrystusowi oraz miłość wobec drugiego człowieka, za co bohaterowie książki ponieśli największą karę.

Zachęcamy do lektury!

/mwż