„Ku Kościołowi synodalnemu: komunia, uczestnictwo i misja” – oto główne hasło, które przyświeca XVI Zwyczajnemu Zgromadzeniu Ogólnemu Synodu Biskupów. „Przeżyjmy zatem tę sposobność spotkania, słuchania i refleksji jako czas łaski” – powiedział papież Franciszek w dniu 9 października 2021 r., w przemówieniu inaugurującym synodalne prace, które potrwają do października 2023 roku. Jednak już teraz można wskazać dwie ważne i specyficzne cechy. Po raz pierwszy Synod obejmuje trzy fazy: lokalną, kontynentalną i powszechną. Nie ma też, jak dotychczas, jakiegoś konkretnego katalogu zagadnień. Można powiedzieć potocznie, że jest to synod o… synodalności. Mamy zatem „przypomnieć” sobie, że Kościół jest wspólnotą podążającą razem, by zgodnie z powierzoną misją, głosić Ewangelię we wszystkich zakątkach świata, parafiach, zakładach pracy, rodzinach oraz w różnych sferach życia społecznego. „W tym świetle zadaniem obecnego Synodu – czytamy w dokumencie Vademecum Synodu o synodalności, oficjalnym podręczniku słuchania i rozeznawania w Kościołach lokalnych - jest wsłuchanie się, jako cały Lud Boży, w to, co Duch Święty mówi do Kościoła. Czynimy to poprzez wspólne słuchanie Słowa Bożego zawartego w Piśmie Świętym i żywej Tradycji Kościoła, a następnie poprzez słuchanie siebie nawzajem, a zwłaszcza tych, którzy znajdują się na marginesie, rozeznając znaki czasu. W istocie, cały proces synodalny ma na celu rozwijanie żywego doświadczenia rozeznawania, uczestnictwa i współodpowiedzialności, w którym różnorodność darów łączy się dla misji Kościoła w świecie”. Dlatego w tym Synodzie niejako drugorzędne znaczenie będą miały powstające dokumenty, a celem jest duchowe przeżycie komunii: wzajemnej i tej najważniejszej – z Bogiem. Istotne jest zatem doświadczenie wspólnego uczestnictwa i odpowiedzialności za misję Kościoła oraz rozeznanie, jak realizować ją w tak skomplikowanym świecie przez poraniony w ostatnim czasie Kościół. Dlatego ważne jest, by Kościoły lokalne, które już sporo wcześniej rozpoczęły swoje rozmowy i drogi synodalne, włączyły się w obecne doświadczenie całego Kościoła. Choćby w przypadku Kościoła w Niemczech ta kwestia wydaje się wręcz niezbędna. Jak wspomniano, pierwszym etapem procesu synodalnego jest etap słuchania w Kościołach lokalnych - 17 października 2021 roku rozpocznie się etap diecezjalny Synodu. Do kwietnia 2022 r. konferencje episkopatów, po zebraniu materiałów z diecezji, są zobowiązane przedstawić Synodowi Biskupów ogólnokrajowe syntetyczne ujęcie prac. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na kilka istotnych aspektów. Jak czytamy w Vademecum: celem „syntez, na każdym poziomie, nie jest stworzenie ogólnego podsumowania wszystkiego, co zostało powiedziane, ani też przeprowadzenie ćwiczenia akademickiego”, a synteza „nie tylko informuje o wspólnych tendencjach i punktach zbieżnych, ale także uwypukla te punkty, które trafiają w sedno, inspirują oryginalny punkt widzenia lub otwierają nowy horyzont” i powinna ona „zwracać szczególną uwagę na głosy tych, którzy nie są często słyszani i włączać to, co można nazwać raportem mniejszości”. Dlatego tak ważne jest, by w Synod włączyły się możliwie wszystkie środowiska katolickie, by dało to dość wierny obraz lokalnego Kościoła. Może się bowiem zdarzyć tak, iż niektóre środowiska zorganizują się sprawniej, a głos ich będzie bardziej słyszalny. Jeśli się to zsumuje z poziomu diecezji do poziomu krajowego, to może się zdarzyć, że raport mniejszości będzie… raportem większości. Innym ważnym aspektem jest kwestia tak „modnej” dziś demokratyczności w Kościele. Dokument Przygotowawczy wyraźnie zaznacza,  że „konsultacja Ludu Bożego nie oznacza przyjęcia w łonie Kościoła dynamiki demokracji opartej na zasadzie większości, ponieważ u podstaw uczestnictwa w każdym procesie synodalnym leży łączące wszystkich umiłowanie wspólnej misji ewangelizacyjnej, a nie reprezentowanie sprzecznych interesów”. W Vademecum czytamy, że w konsultacji tak naprawdę chodzi o „słuchanie Boga poprzez inspirowanie się słowem Bożym oraz słuchanie siebie nawzajem. Słuchamy siebie nawzajem, aby lepiej słyszeć głos Ducha Świętego, który przemawia dzisiaj w świecie”. Trzeba zatem mieć nadzieję, że takie rozumienie synodalności uchroni rozpoczęty niedawno proces synodalny przed pułapkami, które w pewnym sensie wpadł Kościół w Niemczech. Można bowiem odnieść wrażenie, że „znaki czasu” zostały tam pomylone z „duchem czasu” w rozumieniu (używając języka dyplomatycznego) aż nadto świeckim i partykularnym. Następnie na podstawie zebranych ogólnokrajowych materiałów, Sekretariat Synodu opracuje pierwszy synodalny Dokument Roboczy (Instrumentum laboris), który zostanie ukończony do września 2022 r. Będzie on punktem odniesienia dla fazy kontynentalnej (wrzesień 2021 r. - marzec 2023 r.) Zwieńczeniem tejże współpracy, zakończonej zgromadzeniem kontynentalnym, będą dokumenty końcowe, przekazane do Sekretariatu Synodu w marcu 2023 r.

Jak wskazano w tytule, droga synodalna może być wyboista. Swoiste pułapki są opisane w dokumencie przygotowawczym. Mogą to być indywidualne ambicje, przedkładane nad potrzebę rozeznania duchowego. Może to być skupianie się tylko na problemach aktualnych, bez odniesienia do perspektyw, albo dostrzeganie jedynie mankamentów, a nie przestrzeni, w których widać działanie Ducha Świętego w Kościele. Może się pojawić pokusa koncentrowania się na reformowaniu struktur, bez refleksji -  jak mamy razem jako Lud Boży wypełniać misję Kościoła. Przeszkodą może być również potraktowanie Synodu jako swego rodzaju parlamentu, gdzie będą się ścierać partykularne rozumienia Kościoła, często zabarwione ideologiami, czy źle rozumianą polityką. Niedobrze byłoby także, gdyby – mówiąc obrazowo – chrześcijanie z prezbiteriów i pierwszych ławek, nie chcieli dostrzec tych, którzy chowają się jeszcze za filarami, czy w przedsionku, a jednak chcą być w Kościele.

Trzecim etapem, na poziomie całego Kościoła powszechnego, będą obrady uczestników XVI Zwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów, które odbędą się w Watykanie w październiku 2023 r., w oparciu o drugi dokument roboczy, przygotowany przez Sekretariat Synodu na podstawie dokumentów końcowych fazy kontynentalnej. Zatem ta zasadnicza część Synodu zakończy się w Wiecznym Mieście, albowiem od dawna wiadomo, że wszystkie drogi, nawet te najbardziej wyboiste, prowadzą do Rzymu.

/uk