Święty Jan Chrzciciel, pustelnik, ostatni biblijny prorok przed nadejściem Chrystusa. Po spotkaniu i ochrzczeniu Jezusa został wtrącony do więzienia za jawne krytykowanie niemoralnego małżeństwa Heroda Antypasa, tetrarchy Galilei. Został ścięty najprawdopodobniej ok. 32 roku.W historii sztuki jest to jeden ze znanych motywów malarskich.

W Ewangelii wg św. Marka czytamy:

Otóż chwila sposobna nadeszła, kiedy Herod w dzień swoich urodzin wyprawił ucztę swym dostojnikom, dowódcom wojskowym i osobom znakomitym w Galilei. Gdy córka Herodiady weszła i tańczyła, spodobała się Herodowi i współbiesiadnikom. Król rzekł do dziewczęcia: „Proś mnie, o co chcesz, a dam ci”. Nawet jej przysiągł: „Dam ci, o co tylko poprosisz, nawet połowę mojego królestwa”. Ona wyszła i zapytała swą matkę: „O co mam prosić?” Ta odpowiedziała: „O głowę Jana Chrzciciela”. Natychmiast weszła z pośpiechem do króla i prosiła: „Chcę, żebyś mi zaraz dał na misie głowę Jana Chrzciciela”. A król bardzo się zasmucił, ale przez wzgląd na przysięgę i na biesiadników nie chciał jej odmówić. Zaraz też król posłał kata i polecił przynieść głowę jego. Ten poszedł, ściął go w więzieniu i przyniósł głowę jego na misie; dał ją dziewczęciu, a dziewczę dało swej matce.

Jak to wygląda w malarstwie?

Włoski artysta Masaccio (Tommaso di Ser Giovanni di Simone) to pionier renesansu, którego jedna z tylko czterech zachowanych autorskich prac malarskich pochodzi z 1426 r. i ukazuje egzekucję Jana Chrzciciela. To w dziełach Mascaccio po raz pierwszy w pełni zastosowano prawidłową perspektywę (prawdopodobnie wykreśloną przez Brunelleschiego). Twarz męczennika jest dla nas niedostępna, postać w modlitwie przygotowuje się na śmierć.

https://galeria-zdjec.com/ukrzyzowanie-piotra-i-sciecie-jana-chrzciciela-masaccio/

W XV wieku powstała również praca Benozzo Gozzoli, Święto Heroda i ścięcie Jana Chrzciciela (1461 r.). Pochodzący z Florencji malarz tworzył działa w krótkim czasie, przedstawiając sceny spokojne i pozbawione grozy, zwłaszcza cykle z życia świętych, Maryi i Jezus. 

https://galeria-zdjec.com/swieto-heroda-i-sciecie-jana-chrzciciela-benozzo-gozzoli/

A jaki jest jedyny obraz podpisany przez włoskiego malarza barokowego, Caravaggia? – Jest to “Ścięcie św. Jana Chrzciciela”. To przytłaczająca, ciemna, asymetryczna kompozycja na 15 m² płótna. Podpis znajduje się w plamie krwi obok głowy Jana. Dzieło artysty ilustruje biblijny motyw śmierci świętego na polecenie Herodiady, żony Heroda Antypasa. Dzieło powstało w 1608 roku i znajduje się w oratorium konkatedry świętego Jana w Valletcie na Malcie. 

Peter Paul Rubens, flamandzki artysta, prawie w tym samym czasie (ok. 1609 r.) również podjął ten temat. Ciało proroka jest zdeptane przez kata.

http://www.wikiart.org/en/peter-paul-rubens/beheading-of-st-john-the-baptist-1610

Holenderski malarz i rysownik, Rembrandt van Rijn, pozostawił po sobie około 300 obrazów olejnych, 300 grafik i około 1000-2000 rysunków. Prezentowana poniżej akwaforta (technika graficzna) przedstawia moment poprzedzający śmierć męczennika. Skazaniec składa ręce w modlitwie, kat zamachuje się mieczem, w tle stoi Herod ze swoją świtą i Herodiada z Salome. Afrykański służący trzyma przygotowaną misę. Z górnych arkad dwaj widzowie obserwują egzekucję.

W londyńskim National Gallery można podziwiać pracę Pierre-Cécile’a Puvisa de Chavannes z ok. 1869 r. Jan Chrzciciel klęczy, oczekując na cios kata. W rękach trzyma krzyż – zapowiedź ofiary Chrystusa. Żyje jako prorok i umiera jako prorok. Wizja francuskiego symbolisty Puvisa de Chavannes zaskakuje oryginalną koncepcją. Herod (w czerwonym, królewskim płaszczu) oraz Salome w białej sukni stoją z prawej strony, przyglądając się egzekucji w zamyśleniu. Dotychczas przedstawiano ich jako zadowolonych ze śmierci św. Jana Chrzciciela oprawców. Tym razem nie ma tu rysów satysfakcji. Co ciekawe, na drugim planie widać rozpaczającą kobietę chowającą twarz w dłoniach.

mak