Nowe technologie rozwijają się w zdumiewającym tempie i właśnie dlatego, że są nowe, nie wszystkim są dobrze znane, nie każdy potrafi się nimi sprawnie, świadomie posługiwać.

Oczywiste jest, że ten rozwój niesie za sobą, poza niekwestionowanymi korzyściami, takimi jak dostęp do informacji, rozrywki, komunikacji i nieskończonych możliwości, także liczne zagrożenia. Dotyczą one absolutnie każdego użytkownika sieci – zarówno najmłodszych, młodzieży, dorosłych, jak i ludzi starszych, którzy dopiero zaznajamiają się ze światem wirtualnym. Korzystając z przestrzeni online, musimy uświadomić sobie, że narażone mogą być nasze dane osobowe, finanse, nasza prywatność, a nawet zdrowie. Cyberprzemoc, uzależnienie od Internetu, niebezpieczne, nieodpowiednie treści (w szczególności dla nieletnich, np. pornografia), złośliwe oprogramowanie, przyjmowanie fałszywej tożsamości przez współużytkowników, upublicznianie prywatnych zdjęć, nagrań i wiadomości, hejt i fake newsy – to katalog zagrożeń, którego niestety nie możemy uznać za zamknięty, gdyż co jakiś czas pojawiają się nowe wirtualne pułapki.

Z uwagi na fakt, że ich skala jest naprawdę duża, niezwykle istotne jest, aby korzystać z sieci w sposób świadomy i odpowiedzialny. W przestrzeni online znaleźć można wiele stron WWW skupiających się na promocji bezpiecznej eksploracji wirtualnego świata, na edukacji internautów właśnie pod tym kątem. Zachęcam do bliższego przyjrzenia się niektórym z nich:

CERT Polska (https://www.cert.pl) to zespół działający w strukturach NASK – Państwowego Instytutu Badawczego. Priorytetowym polem aktywności organizacji są działania związane z reakcją na incydenty naruszające bezpieczeństwo sieci, w tym alarmowanie użytkowników o wystąpieniu zagrożeń bezpośrednio ich dotyczących, a także prowadzenie badań oraz prezentacja analiz związanych z ochroną zasobów Internetu, połączone z szeroką praktyką szkoleniową i informacyjną. Na stronie znaleźć można wiele informacji i porad dotyczących ochrony przed zagrożeniami w sieci. Znajduje się tu przykładowo aktualizowana co 5 minut „Lista ostrzeżeń”, zawierająca wykaz niebezpiecznych witryn wyłudzających dane osobowe, dane uwierzytelniające do kont bankowych i serwisów społecznościowych. Za pośrednictwem strony istnieje także możliwość zgłoszenia zdarzeń naruszających nasze bezpieczeństwo. W zakładce „Publikacje” znajdziemy szereg przydatnych poradników dotyczących cyberbezpieczeństwa, np. Jak się nie dać złapać w sieci nieuczciwych sprzedawców, Kompleksowo o hasłach, Bezpieczna poczta i konta społecznościowe.

Saferinternet.pl jest polską platformą koncentrującą się na promocji bezpiecznego korzystania z sieci, utworzoną z myślą przede wszystkim o najmłodszych internautach – dzieciach i młodzieży, które dużą część swojego czasu spędzają w świecie wirtualnym, oraz ich rodzicach i nauczycielach, sprawujących nad nimi pieczę. Strona oferuje szeroki wachlarz zasobów, narzędzi, wiadomości i instrukcji, które pomagają ww. adresatom oraz innym użytkownikom uświadomić sobie zagrożenia płynące z eksploracji cyfrowego świata i skutecznie się przed nimi chronić. Dostarcza informacji obejmujących tematykę związaną z bezpieczeństwem w sieci, cyberprzemocą, ochroną danych osobowych, szkodliwymi treściami, prawami autorskimi, zasadami netykiety i wieloma innymi. Na stronie znaleźć można wiele poradników oraz artykułów na temat wspomnianych zagadnień, w tym praktyczne wskazówki dla rodziców i nauczycieli, a także odpowiedzi na pytania, jak chronić dzieci w przestrzeni online, jak rozmawiać z nimi o zagrożeniach, jak wspierać ich edukację cyfrową. Publikowanych jest też wiele materiałów edukacyjnych, w tym np. gotowe scenariusze zajęć, zestawy ćwiczeń, słuchowiska, filmy, piosenki, które można wykorzystać w szkołach czy w domu. Platforma realizuje ponadto wiele kampanii społecznych oraz projektów edukacyjnych, np. „Zostań znajomym swojego dziecka”, którego celem jest zachęcenie rodziców do aktywnego uczestniczenia w wirtualnym życiu swoich dzieci, poznania ich zainteresowań i „cyfrowej społeczności”. Na portalu znajdziemy też informacje o konferencjach i szkoleniach z zakresu cyberbezpieczeństwa. Platforma udostępnia telefon zaufania dla dzieci i młodzieży, a dla rodziców i opiekunów numer, pod który mogą dzwonić w sprawie bezpieczeństwa swoich podopiecznych. Na stronie znajduje się też kontakt umożliwiający zgłaszanie nielegalnych treści znajdujących się w Internecie, szczególnie związanych z seksualnym wykorzystywaniem najmłodszych.

Szczególnie narażone na pułapki czyhające w cyberprzestrzeni są osoby starsze, które dopiero zaznajamiają się ze światem wirtualnym, nie mają więc o nim wystarczającej wiedzy, doświadczenia, bywają też zbyt ufne. Wyrazem troski o bezpieczeństwo tej grupy adresatów jest kampania „Seniorze, Spotkajmy się w Sieci”. Strona https://www.gov.pl/web/seniorze-spotkajmy-sie-w-sieci w przystępny sposób dostarcza seniorom informacji, narzędzi i porad dotyczących ochrony przed cyberzagrożeniami. Głównym celem inicjatywy jest zwiększenie wiedzy osób starszych na temat niebezpieczeństw w sieci oraz ich wsparcie w zdobywaniu umiejętności cyfrowych, takich jak np. załatwianie spraw online. Zaznajomienie się z prezentowanymi materiałami pozwoli im poczuć się pewniej w wirtualnym świecie.

Myślę, że w kwestiach bezpieczeństwa lepiej nie uczyć się na błędach, lecz ich unikać. Dlatego warto poświęcić dłuższą chwilę, by odwiedzić opisane wyżej strony lub inne witryny mające na celu rozwój orientacji użytkowników sieci w obszarze szeroko pojętego cyberbezpieczeństwa.

Tekst pochodzi z kwartalnika Civitas Christiana nr 3 / lipiec-wrzesień 2023

/ab