W ubiegłym roku Ojciec Święty podjął dwie ważne decyzje dotyczące roli i miejsca świeckich w Kościele. Ustanowił posługę katechety świeckiego oraz dokonał zmiany w prawie kanonicznym, która pozwala, aby posługę mogły pełnić również kobiety.

10 maja 2021 r. Ojciec Święty ogłosił list apostolski wydany w formie „motu proprio” („z własnej inicjatywy”) o posłudze katechisty (katechety). Słowo catechist (ang.), catechista (wł.), catechiste (fr.), catequista (hiszp., port.) w liście apostolskim „Antiquum ministerium” w języku polskim oddano jako katecheta. Jest to dość mylące, gdyż może się kojarzyć zasadniczo z osobą prowadzącą katechezę czy też lekcje religii w szkole. Z tekstu listu papieża jasno wynika, że chodzi o posługę świeckiego katechisty znaną także w Polsce, chociażby w archidiecezji poznańskiej, która od kilkunastu lat prowadzi Szkołę Katechistów. Jej celem „jest przygotowanie osób świeckich doprowadzenia katechezy dorosłych w parafiach”. A przygotowanie w szkole katechistów obejmuje formację podstawową i permanentną (stałą). Odbywa się ona w ramach wyznaczonych spotkań, rekolekcji i stażu odbywanego przez kandydatów w parafiach. Z kolei w numerze szóstym listu apostolskiego papieża Franciszka czytamy, że „katecheta [katechista] jest powołany przede wszystkim po to, by wyrazić swoje kompetencje w posłudze duszpasterskiej przekazywania wiary, która rozwija się na różnych swych etapach: od pierwszego głoszenia, które wprowadza w kerygmat, przez nauczanie, które czyni świadomymi nowego życia w Chrystusie i przygotowuje w szczególności do sakramentów inicjacji chrześcijańskiej, aż po formację stałą”. Zatem w liście papieża Franciszka „Antiquum ministerium” bardziej chodzi o ustanowienie posługi „katechisty”, a nie „katechety”, ponieważ głównym apostolskim zadaniem katechistów jest katechizowanie osób dorosłych. W odróżnieniu od katechetów, którzy są przeznaczeni do katechizowania dzieci i młodzieży, katechiści powinni podejmować przede wszystkim trud katechezy dorosłych.

Posługa ta w Kościele jest bardzo starożytna. Już od swoich początków wspólnota chrześcijańska doświadczała rozpowszechnionej formy tejże posługi, która konkretyzowała się w służbie mężczyzn i kobiet, poświęcających swoje życie dla budowania Kościoła. Charyzmaty przybierały w niektórych momentach widzialną i namacalną formę, ukierunkowaną na służbę wspólnocie chrześcijańskiej w jej wielorakich przejawach, tak iż została ona uznana jako diakonia nieodzowna dla wspólnoty (1 Kor 12, 4-11). Zresztą cała historia ewangelizacji ostatnich dwóch tysięcy lat pokazuje w sposób ewidentny, jak bardzo ważna była to misja. Nie można zapomnieć niezliczonej liczby świeckich, którzy wzięli bezpośredni udział w głoszeniu Ewangelii poprzez nauczanie katechetyczne. Świeccy, ożywieni wielką wiarą, w niektórych przypadkach byli również założycielami Kościołów, składając nawet ofiarę ze swojego życia. Również w naszych czasach, wielu zdolnych i wytrwałych świeckich katechetów stoi na czele wspólnot w różnych regionach i wypełnia niezastąpioną misję przekazywania i pogłębiania wiary. Długi orszak katechetów błogosławionych, świętych i męczenników naznaczył misję Kościoła i stanowi obfite źródło nie tylko dla katechezy, ale dla całej historii duchowości chrześcijańskiej.

Papież w swoim liście zauważa, że również dzisiaj Duch Święty wzywa mężczyzn i kobiety, aby wyruszyli w drogę, wychodząc na spotkanie wielu, którzy oczekują na poznanie piękna, dobra oraz prawdy wiary chrześcijańskiej. Podkreśla jednocześnie, iż zadaniem Pasterzy powinno być wspieranie tej wędrówki i wzbogacanie życia wspólnoty chrześcijańskiej poprzez uznanie posług świeckich, zdolnych przyczyniać się do przemiany społeczności dzięki „przenikaniu wartości chrześcijańskich do świata społecznego, politycznego i ekonomicznego” (Evangelii gaudium, 102).
Apostolat laikatu posiada bezdyskusyjny walor świecki. „Wymaga on, by szukać Królestwa Bożego, zajmując się sprawami świeckimi i kierując nimi po myśli Bożej. Życie codzienne świeckich jest utkane z relacji i więzi rodzinnych oraz społecznych, które pozwalają zweryfikować, jak bardzo „powołani są do tego, aby czynić obecnym i aktywnym Kościół w takich miejscach i w takich okolicznościach, gdzie jedynie przy ich pomocy stać się on może solą ziemi” (Lumen gentium, 31–33). Papież Franciszek przypomina, że oprócz tego apostolatu, „ludzie świeccy mogą być także powoływani w różny sposób do bardziej bezpośredniej współpracy z apostolatem hierarchii, na wzór owych mężów i niewiast, co pomagali Pawłowi w głoszeniu Ewangelii, wielce się trudząc w Panu” (Tamże).

Tak szczególna funkcja, jak ta pełniona przez świeckiego katechetę, ukonkretnia się pośród innych posług obecnych we wspólnocie chrześcijańskiej.
Papież w swoim liście podkreśla, że „wzrosła świadomość tożsamości oraz misji świeckiego w Kościele. Dysponujemy licznym laikatem, choć niewystarczającym, z zakorzenionym poczuciem wspólnotowym i wielką wiernością zaangażowaniu w miłość, katechezę, celebrowanie wiary” (Evangelii gaudium, 102). Wynika stąd, że otrzymanie posługi świeckiej, takiej jak katecheta, wyciska mocniejszy akcent na zaangażowaniu misyjnym, charakterystycznym dla każdego ochrzczonego, które musi realizować się jednakowoż w pełnej formie świeckiej, bez wpadania w jakikolwiek wyraz klerykalizacji.

Ustanawiając posługę świecką katechety, papież zlecił Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów przygotowanie i opublikowanie rytu ustanowienia. Obrzęd ten został ogłoszony 13 grudnia 2021 r. i obowiązuje w całym Kościele od 1 stycznia 2022 r. Zwrócił jednocześnie uwagę, iż posługa świeckiego katechety posiada dużą wartość powołaniową, która domaga się należytego rozeznania i podkreślenia przez ryt ustanowienia. Posługa ta ma być bowiem stałą służbą na rzecz Kościoła lokalnego, według potrzeb duszpasterskich rozeznanych przez biskupa miejsca, ale wykonywaną na sposób świecki, zgodnie z samą naturą tejże posługi. Zachęca przy tym, aby do ustanowionej posługi katechety świeckiego byli powoływani mężczyźni i kobiety o głębokiej wierze i dojrzałości ludzkiej, by brali czynny udział w życiu wspólnoty chrześcijańskiej, byli zdolni do przyjmowania innych, do szczodrości i życia w komunii braterskiej, by otrzymywali należną formację biblijną, teologiczną, duszpasterską i pedagogiczną, aby byli uważnymi głosicielami prawdy wiary oraz by mieli już wcześniejsze doświadczenie katechezy. Dodatkowo stawia wymagania, aby były to osoby wiernie współpracujące z prezbiterami oraz diakonami, dyspozycyjne do wykonywania posługi tam, gdzie jest to konieczne, inspirowane przez prawdziwy zapał apostolski.

Ks. Dariusz Wojtecki

/ut