Jestem Polakiem - więc całą rozległą stroną swego ducha żyję życiem Polski, jej uczuciami i myślami, jej potrzebami, dążeniami i aspiracjami. Im więcej nim jestem, tym mniej z jej życia jest mi obce i tym silniej chcę, żeby to, co w mym przekonaniu uważam za najwyższy wyraz życia stało się własnością całego narodu.

Roman Dmowski, „Myśli nowoczesnego Polaka”, Warszawa 1943, s.19.

Roman Dmowski urodził się 9 sierpnia 1863 roku w Kamionku, będącym obecnie częścią Warszawy, w zubożałej rodzinie szlacheckiej. Już jako siedemnastolatek współtworzył organizację „Strażnica”, która miała stawiać opór rusyfikacji. W 1888 roku został członkiem Związku Młodzieży Polskiej „Zet”, a rok później dołączył do Ligi Polskiej. Studiował w Warszawie oraz w Paryżu.

W kwietniu 1893 roku stanął na czele Ligi Narodowej, a kilka miesięcy później został aresztowany i zamknięty w warszawskiej Cytadeli za współorganizację manifestacji patriotycznej w setną rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 maja. Po pięciu miesiącach spędzonych w Cytadeli, został przeniesiony do Mitawy, skąd uciekł do Lwowa. Tam rozpoczął pracę jako redaktor „Przeglądu Wszechpolskiego” oraz współtworzył Stronnictwo Narodowo – Demokratyczne.  W 1905 roku objął stanowisko redaktora „Gazety Polskiej” i w tym samym roku wrócił do Warszawy. Następnie, dwa lata później, został posłem do rosyjskiej Dumy.

Dmowski był patriotą i przeciwnikiem bierności narodu, przestrzegał przed narodowym lenistwem. Szkołę uważał za najważniejsze miejsce czerpania wiedzy. Mimo tego, że szkoły zaborcze miały charakter antypolski, postrzegał je jako miejsce zdobywania niezbędnych kwalifikacji. Usilnie postulował wychowanie oparte na wartościach i kulturze polskiej.

Długo ewoluowała jego osobista postawa wobec chrześcijaństwa. Niemniej jednak, często podkreślał silną rolę Kościoła w życiu narodu polskiego oraz jego edukacji, m.in. w książce „Kościół, Naród i Państwo”.

Polityka Dmowskiego skłaniała się ku jedności etnicznej, uznając proces asymilacji Żydów jako sprzeczny z interesem narodowym. Przed I wojną światową, największym, według Dmowskiego, niebezpieczeństwem dla kraju było zagrożenie ze strony Niemiec. Zaczął więc skłaniać się ku współpracy z Rosją i Francją. Szansę dla narodu upatrywał w ponadpartyjnym obozie narodowym.

Poglądy Romana Dmowskiego w wielu kwestiach pozostają kontrowersyjne. Współcześnie krąży wiele opinii dotyczących działalności Polaka, natomiast faktem jest, że odegrał niebagatelną rolę w procesie odzyskiwania przez Polskę niepodległości oraz późniejszego rozwoju państwa Polskiego. Jako sprawny polityk, dyplomata i mówca, był tym, który wniósł sprawę polską na forum międzynarodowe. W imieniu II Rzeczpospolitej, razem z Ignacym Janem Paderewskim podpisał traktat wersalski.

Zmarł w Drozdowie, 2 stycznia 1939 roku. O znaczeniu polityka mówi fakt, że na pogrzeb przybyło ponad 100 tys. osób. Pozostawił po sobie dobytek publicystyczny. Swoje idee przedstawiał w rozmaitych pozycjach, z których najbardziej znane są „Myśli nowoczesnego Polaka”, „Kościół, Naród i Państwo” oraz „Polityka polska i odbudowanie państwa”.

/mwż