27 kwietnia w sali koncertowej Państwowej Szkoły Muzycznej w Wolsztynie odbyła się uroczystość jubileuszowa z okazji 20 – lecia „Civitas Christiana” pod hasłem „Kultura polska – pamięć i tożsamość”. Przebiegała ona w klimacie refleksji nad przebytą drogą, dokonanej przez przewodniczącego Karola Irmlera, od mającego ambicje ideowo – polityczne Stowarzyszenia PAX z jego nie zawsze chlubną historią do Katolickiego Stowarzyszenia „Civitas Christiana” z nową już jakością tego środowiska, ukonkretnianą w aktywności na rzecz służby Kościołowi i Narodowi.

O licznych, lokalnych inicjatywach wolsztyńskiego Oddziału Stowarzyszenia na przestrzeni minionego 20–lecia mówił w drugiej części spotkania jego przewodniczący – Włodzimierz Chrzanowski, podkreślając, iż swoją wyjątkowość zawdzięcza Wolsztyn po trosze także Stowarzyszeniu, które od lat stara się budzić tu „twórczy niepokój”. Jedną z pierwszych inicjatyw lokalnych w nowej formule ideowej Stowarzyszenia, były zorganizowane w listopadzie 1997 r. pod patronatem parafii i miejskiego samorządu „Parafialno – Gminne Dni Rodziny”, w trakcie których uroczyście wręczono samorządowi watykańską „Kartę Praw Rodziny” jako swoisty drogowskaz przy tworzeniu lokalnej polityki prorodzinnej. W grudniu 1999 roku ówczesna Rada Miejska na wniosek tutejszego Oddziału podjęła uchwałę przyznającą Janowi Pawłowi II Honorowe Obywatelstwo. Fakt ten po kilku latach wyzwolił ciekawy projekt pt. „Wielkopolskie Forum Samorządowych Inicjatyw Papieskich”, który przybrał z czasem charakter wydarzenia wojewódzkiego.

Początkowe inicjatywy wolsztyńskiego Oddziału dotyczące Jana Pawła II były wypadkową długofalowego projektu pt. „Jan Paweł II – nasz patron”. Pierwszym i wymiernym tego znakiem było zainicjowanie i przeprowadzenie razem z Biblioteką, Domem Kultury i ówczesnym Gminnym Centrum Informacji konkursu dla rożnych grup wiekowych – mieszkańców Ziemi Wolsztyńskiej – na ich wspomnienie ze spotkań z Janem Pawłem II, wyrażone w różnej formie literackiej: felietonu, zapisu kronikarskiego, pamiętnika, wiersza itp. Najlepsze prace konkursowe ukazały się później w formie książki wydanej przez miejscową Bibliotekę Publiczną.

W latach 1949 – 1960 w Wolsztynie działało Niższe Seminarium Duchowne Archidiecezji Poznańskiej, w którym kształciło się wielu wspaniałych kapłanów i świeckich inteligentów katolickich. Tu rozpoczynał naukę m. in. kard. Zenon Grocholewski, do niedawna jeszcze watykański prefekt Kongregacji Edukacji Katolickiej. Stowarzyszenie „wydobyło” jakby z „niepamięci” fakt istnienia tu tej ważnej placówki. Dzięki podjętej przez Stowarzyszenie inicjatywie, jest dziś nie tylko tablica poświęcona pamięci pierwszego i jedynego dyrektora tego seminarium – ks. Teodora Lercha, ale i rozległy skwer jego imienia przed budynkiem dawnego seminarium, należącym dziś do sióstr szarytek. Uroczystości odsłonięcia i poświęcenia w 2012 roku tablicy i skweru, których dokonał abp Stanisław Gądecki, metropolita poznański, towarzyszyła konferencja pt. „Dar, który nie przetrwał trudnych czasów” w WDK, oraz wystawa w Muzeum Regionalnym. W uroczystości tej uczestniczyło kilkudziesięciu byłych absolwentów NSD – duchownych i świeckich. Wielu z nich stanowiło, a niektórzy dziś jeszcze stanowią elitę duchowieństwa polskiego i świeckich inteligentów. Ta uroczystość niewątpliwie wpłynęła pozytywnie na promocję miasta. W kilka miesięcy później Stowarzyszenie przy wydatnej pomocy parafii farnej, zorganizowało zjazd żyjących jeszcze wtedy członków Parafialnej Krucjaty Eucharystycznej, której opiekunem był ks. T. Lerch.

Tego rodzaju inicjatyw było oczywiście więcej. Pochodzący np. z parafii farnej ks. Benedykt Tomiak, duszpasterz polonijny w Pensylwanii, fundator kaplicy wspomnianych tu sióstr szarytek i współfundator budynku sierocińca, późniejszego seminarium, dzięki staraniom Stowarzyszenia, obu parafii i starostwa, doczekał się też po latach swojej tablicy pamiątkowej na elewacji kaplicy sióstr Miłosierdzia. Mówiąc o miejscach upamiętnienia nie sposób pominąć udziału wolsztyńskiego Oddziału Stowarzyszenia w staraniach o uhonorowanie ks. prałata Antoniego Gryczki – pierwszego po wojnie proboszcza parafii farnej, przy okazji 120 rocznicy jego urodzin, tablicą pamiątkową i tytułem „Honorowego Obywatela Miasta”. Nie można nie wspomnieć też o udziale Stowarzyszenia w nazwaniu jednego z naszych rond – „Rondem Solidarności”, a także o umieszczeniu na cmentarzu oficerów radzieckich tablicy informującej o tym, że był tam kiedyś cmentarz katolicki.

Eksponowanie w ramach realizowanego projektu pt. „Martyrologia duchowieństwa Ziemi Wolsztyńskiej” sylwetek zasłużonych kapłanów z terenu Wolsztyna i byłego powiatu wolsztyńskiego jako wzorców osobowych dla ich działalności społecznej i patriotycznej, a w konsekwencji późniejszej martyrologii wojennej i powojennej, to kolejny przejaw aktywności wolsztyńskiego Oddziału, wypełniającej tym samym pewną lukę w historii miasta i Ziemi Wolsztyńskiej. Opracowana w formie książeczki ścieżka edukacyjna dla młodzieży gimnazjalnej, ponadgimnazjalnej i zrzeszonej w różnych organizacjach młodzieżowych pt. „Tragiczny bilans”, poświęcona szesnastu księżom z terenu byłego powiatu, którzy zginęli w niemieckich obozach koncentracyjnych, może być tego jednym z przykładów. Celem tej ścieżki jest pokazanie młodzieży wzorców osobowych w zakresie postaw etyczno – moralnych i patriotycznych księży z parafii byłego powiatu wolsztyńskiego – więźniów obozów koncentracyjnych i innych miejsc kaźni – ale także wzmocnienie zjawiska identyfikacji młodzieży z miejscem pochodzenia, z konkretną parafią, gminą i powiatem, z ich dziedzictwem religijnym i kulturowym. Szczególniejszą uwagę we wspomnianym projekcie poświęcono promocji postaci ks. Józefa Kuta, byłego proboszcza niedalekiej parafii Gościeszyn, męczennika Dachau, jednego ze 108 polskich męczenników II wojny światowej, beatyfikowanych przez Jana Pawła II w czerwcu 1999 roku.

Działania i inicjatywy społeczno – kulturalne Stowarzyszenia, starały się także wypełniać lukę istniejącą w programach szkolnych, a dotyczyły one pewnych faktów z historii najnowszej, takich jak powstanie Solidarności, wprowadzenie stanu wojennego, katorżnicza praca żołnierzy górników; dalej problematyka żołnierzy wyklętych, rola duchowieństwa w Powstaniu Wielkopolskim czy spotkania dla młodzieży z prezentacją takich wielkich postaci polskiego Kościoła jak Prymas Tysiąclecia kard. Stefan Wyszyński, a także Kościoła poznańskiego jak abp Walenty Dymek czy abp Antoni Baraniak.

Stowarzyszenie na przestrzeni tych 20 lat było organizatorem licznych, najczęściej rocznicowych spotkań refleksyjno – modlitewnych i wieczornic poetycko – literackich, wespół z parafią i lokalnymi placówkami upowszechniania kultury jak np. „Jana Pawła II poetyckie wyznanie wiary – Tryptyk Rzymski”, „Ks. Piotr Skarga – kaznodzieja ponadczasowy i wzór wzniosłej polszczyzny”, „Droga krzyżowa smoleńskiego krzyża”, „O Prymasie, który kochał nasturcje”, „Tylko miłość jest twórcza”, „Myśląc Ojczyzna”, „Zło dobrem zwyciężaj” i inne… Wszystkie te i tym podobne prezentacje słowno – muzyczne poświęcone były znanym ludziom Kościoła: m. in. Janowi Pawłowi II, Prymasowi Tysiąclecia, św. Maksymilianowi Marii Kolbemu czy bł. Jerzemu Popiełuszce.

„Civitas Christiana” współtworzy tu klimat promujący kulturę chrześcijańską. Efekt działań edukacyjnych takich jak spotkania dyskusyjne i konferencje sprawia, że dobrze układa się współpraca z samorządem obu szczebli, z parafią farną, ze szkołami i placówkami kultury. W podziękowaniu za tę współprace przedstawiciele wspomnianych podmiotów otrzymali przed dwoma laty medal Stowarzyszenia.

Poprzez projekty kierowane do szkół, Stowarzyszenie stara się włączać w lokalną przestrzeń edukacyjną wartości chrześcijańskie. I tak pewnie należy potraktować zorganizowaną kiedyś debatę z udziałem nauczycieli, katechetów i przedstawicieli samorządów z terenu powiatu pod hasłem: „Szkoła z wartościami”. Była to próba odpowiedzi na pytanie, czy współczesna szkoła może wychowywać uczniów w oparciu o wartości.

Tak pojmujemy też nasz udział w odbywającym się w Świętnie Festiwalu Piosenki Religijnej im. Jana Pawła II, gromadzącym uczestników z terenu zachodniej Polski, a przez uczestnictwo uczniów z Niemiec i Wileńszczyzny nabierającym charakteru międzynarodowego. Stowarzyszenie jest jednym z patronów tego festiwalu. Inicjator tego przedsięwzięcia obecny tu p. dyr. Jerzy Luftmann na nasz wniosek uhonorowany został w tym roku, za tę m.in. inicjatywę, tytułem „Zasłużonego dla powiatu wolsztyńskiego”, a także stowarzyszeniową, Ogólnopolską Nagrodą im. ks. Bolesława Domańskiego, kapłana zasłużonego dla polskości na dawnym polsko – niemieckim Pograniczu.

Są jeszcze trzy inne godne przypomnienia przedsięwzięcia tutejszego oddziału „Civitas Christiana”. Pierwsze to udział przed dwoma laty w ogólnopolskim projekcie Instytutu Pamięci Narodowej skierowanym do szkół i organizacji pozarządowych pt. „Kamienie pamięci”. Był to projekt, który służył upamiętnieniu ludzi, którym zawdzięczamy niezawisłość naszego kraju. Hasłem tego projektu było: „Z modlitwą ojczyźnie”. Chodziło o upamiętnienie głównie osób duchownych i konsekrowanych, represjonowanych w latach 1939 – 1989. Poproszona do udziału w tym projekcie młodzież z Gimnazjum nr 2 im. Powstańców Wielkopolskich przygotowała prezentację, dotyczącą pierwszego po wojnie proboszcza kościoła farnego – ks. prałata Antoniego Gryczki, uczestnika Powstania, niezłomnego duchownego i patrioty, zaangażowanego w tajne nauczanie i inwigilowanego później przez UB za swą niezłomną postawę. Inicjatorem podjęcia przez młodzież projektu był Oddział Miejski Stowarzyszenia. Uczestniczyliśmy potem: młodzież gimnazjalna, dyr. Urban i ja [Włodzimierz Chrzanowski – przyp. red.] w gali finałowej, która miała miejsce w Białymstoku. Szkoła otrzymała tam „Kamień pamięci”.

Większość wydarzeń podejmowanych przez „Civitas”, odbywa się z udziałem duchowieństwa diecezjalnego i zakonnego, a nierzadko przy ich współdziałaniu organizacyjnym. Ludzie traktują to jako coś naturalnego, jako efekt wzajemnego na siebie otwarcia i pozytywnych działań edukacyjnych Stowarzyszenia. Nie inaczej było w przypadku drugiego z tych trzech przedsięwzięć  tj. debaty „Polacy poza Polską”, zorganizowanej przez Stowarzyszenie wespół ze starostwem powiatowym i parafią farną. „Mieszkają poza Polską – a czy Polska mieszka w nich?” Taki był punkt wyjścia tej debaty, w której wzięli udział: dr Małgorzata Witkowska – teolog i pedagog, mówiąca na temat destrukcyjnego wpływu emigracji na trwałość małżeństwa i rodziny, a także tzw. „eusieroctwa”, które dostrzegane jest także w powiecie wolsztyńskim; ks. prof. Paweł Bortkiewicz z Wydziału Teologicznego UAM mówił o życiu religijnym polskiej emigracji, która tam okazuje się częstokroć rzeczywistym sprawdzianem wiary; prof. Jacek Kurzępa, socjolog z Uniwersytetu Humanistyczno – Społecznego w Warszawie, filia we Wrocławiu, kojarzony przez obecną na sali młodzież głównie z „Przystanku Jezus”, który swój wywód poświęcił próbie odpowiedzi na pytanie o przyczyny emigracji i o rolę państwa, samorządów, organizacji społecznych i Kościoła, jeśli nie w jej zatrzymaniu, to przynajmniej w ograniczeniu.

W podjętej „przez salę” dyskusji zgadzano się generalnie ze stwierdzeniem, że emigracja. jeśli jest nawet tzw. złem koniecznym, to zawsze pozostaje złem. Bywa bowiem przyczyną wielu tragedii rodzinnych. I choć rodzina staje się niejednokrotnie zamożniejsza, to rozłąka osłabia więzi małżeńskie, rodzinne, społeczne i wyznaniowe, a „podrzucanie” dzieci na czas wyjazdu obu małżonków pod opiekę dziadkom z całą pewnością nie służy dobru tych dzieci. Wnioski wypracowane w trakcie debaty, zostały potem przesłane do poznańskiego Kuratorium Oświaty i Wydziału Katechetycznego Kurii Poznańskiej.

  Trzecim przedsięwzięciem, podjętym w ramach projektu „Parafia farna jako ośrodek kulturotwórczy”, czego przejawem jest m. in. „wypielęgnowanie” spośród parafian powołań kapłańskich i zakonnych, pracujących później na różnych frontach działalności duszpasterskiej, naukowej czy misyjnej, było wydanie z udziałem finansowym samorządu miejskiego Biblioteki, parafii, starostwa, Stowarzyszenia i osób indywidualnych, książki – albumu pt. „Przedeptane ścieżki Madagaskaru” poświęconej O. Mariuszowi Kasperskiemu OMI i jego pracy na tej afrykańskiej wyspie.

Tegorocznym, lokalnym projektem, który podjął Oddział Stowarzyszenia w ramach tzw. zadania publicznego, i na który otrzymał dofinansowanie z Samorządu Miejskiego, jest projekt dotyczący byłych poniemieckich cmentarzy ewangelickich na terenie miasta i gminy, a zatytułowany „Ślady pamięci – cmentarze nieistniejących cmentarzy”. Celem tego projektu jest: wzbudzenie zainteresowania i poszerzenie wiedzy o kulturowym i religijnym dziedzictwie wyznania ewangelickiego w przypadającym w tym roku 500–leciu Reformacji; uczulenie na potrzebę poszanowania istniejących jeszcze reliktów tych cmentarzy; pogłębienie szacunku dla tego wyznania oraz przyczynienie się do rozbudzania ducha dobrze pojętego ekumenizmu, umacniania kontaktów z ziomkostwem Wollstein i być może w bliżej nieokreślanej dziś jeszcze perspektywie czasowej – częściowa przynajmniej rewitalizacja tych cmentarzy.

Planowana jest więc jesienią wystawa fotograficzna, obrazująca to, co po tych cmentarzach na terenie naszego miasta i gminy pozostało, następnie konferencja nt. „Zapomnianych krajobrazów pamięci” oraz nabożeństwo ekumeniczne z udziałem ewangelików w kościele Wniebowstąpienia Pańskiego, należącym kiedyś do ewangelików.

Obecni na uroczystości przedstawiciele obu samorządów lokalnych – burmistrz Wojciech Lis i delegat starosty wolsztyńskiego, placówek oświaty i kultury, organizacji współdziałających ze stowarzyszeniem, przekazali na ręce przewodniczącego Oddziału jubileuszowe życzenia i okolicznościowe listy gratulacyjne.

Uroczystość zakończył krótki koncert w wykonaniu uczniów i nauczycieli Szkoły Muzycznej.

Włodzimierz Chrzanowski, fot. Archiwum Oddziału, „Głos Wolsztyński”, grafika w tytule: Marcin Kluczyński

/ss