Pismo Święte poucza, iż są dwie podstawowe wspólnoty, od których zależy los człowieka: rodzina i ojczyzna.

W siedzibie Katolickiego Stowarzyszenia „Civitas Christiana” w Warszawie, 16 października 2018 r., odbyło się spotkanie z ks. dr. Markiem Dziewieckim, który wygłosił wykład o wychowaniu patriotycznym w dobie ponowoczesności.

Prelegent mówił, że historia Polski dość często nam przypomina o trudnych i bolesnych czasach, w których my, Polacy, byliśmy atakowani i zniewalani przez wrogie nam państwa, szczególnie przez te, które doprowadziły do rozbiorów Polski i okrutnych zbrodni na Polakach. Odzyskanie niepodległości w 1989 r. stało się możliwe dzięki przetrwaniu wolności w nas. Ks. Jerzy Popiełuszko dość często podkreślał, że „Wolność jest w nas”. Otrzymamy szansę żyć w państwie: wolnym, bezpiecznym oraz niepodległym tylko wtedy, gdy będziemy patriotami, troszczącymi się o dobro wspólne narodu i ojczyzny. Natomiast wychowanie młodego pokolenia Polaków w duchu patriotyzmu stanowić będzie jego podstawę.

            Czy w dzisiejszych czasach łatwo jest wychowywać dzieci i młodzież w duchu patriotyzmu? Żyjemy w okresie, w którym patriotyzm nieprzypadkowo jest traktowany jako coś niepoprawnego, ośmieszanego przez polityków i media. Od kilkunastu lat obserwujemy, wraz z wejściem Polski do Unii Europejskiej, podważanie wartości patriotyzmu, tożsamości kulturowej i narodowej. Powodem takiej działalności jest dążenie do władzy partii lewicowych, które starają się tworzyć międzynarodowe struktury, pozwalające im utrzymać i powiększyć swoje wpływy. Kolejnym powodem jest niebezpieczne zjawisko ideologicznego projektu multikulturowości, prowadzącego do wyzbycia się przez państwa wartości narodowych jako zjawisk przestarzałych, a co za tym idzie – dążenie za wszelką cenę do kultury równościowej. Postawa taka prowadzi do pomijania znaczenia ojczyzny, będącego podstawowym elementem rozwoju duchowego człowieka – zauważył ks. Dziewiecki.

            Podczas wykładu usłyszeliśmy słowa, że wychowanie patriotyczne wynika z natury ludzkiej oraz z jej podstawowych więzi i potrzeb. Pismo Święte poucza, iż są dwie podstawowe wspólnoty, od których zależy los człowieka: rodzina i ojczyzna. Tymczasem zauważamy, iż media promują postawę „obywatela świata”, obojętnego wobec ojczyzny, jej historii i kultury oraz wszelkich więzi i tradycji rodzinnych. Zatem istotą wychowania patriotycznego, co podkreślił prelegent, jest zrozumienie, że człowiek został stworzony do funkcjonowania w społeczeństwie, którego podstawą jest rodzina i naród. Jednym z wielu niebezpieczeństw wychowania patriotycznego w „nowoczesnym” świecie jest osamotnienie oraz kosmopolityzm. Naturalnym środowiskiem życia człowieka jest najważniejsza wspólnota: rodzinna, która zapewnia nam wsparcie moralne i materialne oraz przekazuje nam pozytywne emocje i wartości. Nie jest ona jednak w stanie zaspokoić wszystkich potrzeb, stąd człowiek przynależy równocześnie do środowisk: szkolnych, rówieśniczych, regionalnych. Istotna jest jednak więź, która łączy nas z narodem i ojczyzną, ponieważ jest ona wrodzona i spontaniczna. Dostarcza nam poczucia wspólnoty emocjonalnej, społecznej, kulturowej, religijnej z własnym narodem, z jego historią i tradycją, z jego wartościami i aspiracjami.

Skrajnym przejawem patriotyzmu jest kosmopolityzm – postawa charakteryzująca się brakiem poczucia więzi ze swoją ojczyzną i brakiem potrzeby życia w jakiejkolwiek wspólnocie. W dzisiejszych czasach sloganem kosmopolityzmu jest tolerancja jako oznaka własnej kultury osobistej. Warto podkreślić, że nie będziemy umieli kochać wszystkich ludzi na świecie, jeśli najpierw nie nauczymy się kochać naszych bliskich i samych siebie. Ks. Marek Dziewiecki przypomniał, że nie można być dobrym obywatelem świata, jeśli nie jest się przede wszystkim dobrym obywatelem własnej ojczyzny. Wychowanie patriotyczne, wykluczając każdą skrajność, chroni przed fanatycznym wywyższeniem własnego narodu oraz przed lekceważeniem więzi z ojczyzną i jej tradycjami.

            Sposoby wyrażania patriotyzmu są najbardziej wyraźnie w sytuacjach bezpośredniego zagrożenia ojczyzny, natomiast w warunkach pokoju patriotyzm powinien przejawiać się poprzez solidne wypełnianie obowiązków obywatelskich, uczciwe płacenie podatków, ochronę własności i zasobów naturalnych kraju, aktywną troskę o honor ojczyzny i dobre imię rodaków.

            Znajomość własnego narodu oraz jego historii i tradycji  jest ważnym przejawem patriotyzmu. Czytanie mądrych publikacji, rozmowy ludzi starszych z dziećmi i młodzieżą na tematy tradycji, zwyczajów, poznawanie życiorysów wyjątkowych Polaków, respektowanie świąt narodowych, znajomość dat i wydarzeń istotnych dla losów ojczyzny to postawy, bez których wychowanie patriotyczne nie jest możliwe.         Troska o ojczyznę to nie tylko znajomość historii i zwyczajów. Wychowanie patriotyczne pobudza człowieka do własnego rozwoju, troski o zdrowie fizyczne, o dojrzałość psychiczną, moralną, duchową i religijną. Miłość do ojczyzny powinna pobudzać do podejmowania trudu osobistego rozwoju i samokształcenia. Przejawia się to m.in. poprzez zdolność do krytycznego i konstruktywnego myślenia, krytycznego obserwowania rzeczywistości oraz wyciągania logicznych wniosków. Dojrzałość patriotyczna uwidacznia się także w odpowiedzialnej miłości. Dojrzała miłość to taki sposób postępowania, który służy rozwojowi kochanej osoby i wspólnoty osób, a to przejawia się w trosce o los ludzi, wśród których żyjemy, a to z kolei wiąże się z troską, co naród i wspólnotę, którą tworzymy. Następną istotną cechą dojrzałego patrioty jest ochrona osobistej wolności. Żyjemy – niestety – w cywilizacji uzależnień i zniewoleń, dlatego ochrona osobistej wolności narażonej na uzależnienia: od alkoholu, emocji, jedzenia, mody czy pieniędzy jest przejawem troski o własny los, ale jednocześnie troski o ojczyznę. Patriota to osoba, która kieruje się wewnętrzną wolnością opartą o czyste sumienie i rozwagę.

            Kolejnym przejawem wychowania patriotycznego jest dorastanie do troski o rodzinę, zarówno o tę, w której wzrastamy jak i o tę którą zamierzamy założyć. Współczesne rodziny są: nietrwałe, rozbite, biedne materialnie oraz duchowo. Tylko silna rodzina jest fundamentem silnej ojczyzny, natomiast troska o dobre przygotowanie do założenia trwałej rodziny, w której dorastające dzieci będą zdrowe fizycznie i silne psychicznie stanowi jeden z najważniejszych przejawów patriotyzmu.

            W ramach wykładu prelegent przypomniał bardzo ważną zasadę: obecne uwarunkowania społeczne i polityczne mają istotne znaczenie dla zachowania niepodległości ojczyzny pod względem militarnym, gospodarczym, naukowym jak i technicznym. Ojczyzna staje się zagrożona, gdy część obywateli jest bezrobotna, źle wykształcona, niedbale pracująca czy bierna. W tej sytuacji dorastanie do patriotyzmu przejawia się w pełnieniu sumiennej służby wojskowej, gotowości do walki zbrojnej w obronie ojczyzny oraz we wnoszeniu wkładu w rozwój gospodarczy. W tym rozumieniu współczesny patriota to ten, kto dba o swoje wykształcenie i swoje kompetencje na rynku pracy, to osoba przedsiębiorcza, zdolna do podejmowania mądrych inicjatyw, do tworzenia miejsc pracy oraz to tworzenia współdziałania z rodakami.

            Współczesny patriota to ktoś, kto wnosi pozytywny wkład w sytuację społeczną i polityczną; rozumie, że bezkrytyczne ubóstwienie demokracji, budowanej bez podstawowych wartości, jakimi są: ochrona ludzkiego życia, troska o godność i troska o rozwój każdego obywatela, uczciwość, odpowiedzialność, sprawiedliwość i solidarność społeczna – nie służy dobru ojczyzny. Patriota to ktoś, kto rozumie, że budowanie dobra ojczyzny nie może opierać się na naiwnie rozumianej tolerancji czy nieodpowiedzialnej demokracji, która prowadzi do korupcji oraz niesprawiedliwości. Patriota to ktoś, kto rozumie, że demokracja jest dobrym ustrojem wtedy, gdy w ojczyźnie władzę sprawują osoby kompetentne, odpowiedzialne, ludzie sumienia szczerze troszczący się o dobro wspólne. Bycie patriotą wiąże się z krytycznym analizowaniem systemów politycznych i społecznych, a co za tym idzie – wywiera pozytywny wpływ na życie społeczne i polityczne poprzez aktywne uczestnictwo.

            Z powyższych rozważań ks. Dziewieckiego wynika, że troska o Ojczyznę jest nie tylko troską o losy rodaków, ale także troską o nas samych i naszych bliskich, o wnoszenie pozytywnego wkładu w rozwój i dobro innych narodów. Jest to także pewne zobowiązanie do traktowania wychowania patriotycznego i obywatelskiego jako istotnego elementu wychowania integralnego w rodzinie, szkole, parafii i państwie.