15 listopada 2018 roku był w Białymstoku dniem szczególnym. Właśnie tego dnia, w gościnnych salach Książnicy Podlaskiej Łukasza Górnickiego, miało miejsce uroczyste wręczenie XXIV Ogólnopolskiej Nagrody Literackiej im. Franciszka Karpińskiego.

Kapituła   Nagrody,   utworzonej   i  przyznawanej  przez  Katolickie  Stowarzyszenie  „Civitas  Christiana”,  na  czele  której  stoi  Jego  Ekscelencja Ksiądz Biskup dr hab. Henryk Ciereszko, a  członkami  są:  Dorota  Sokołowska,  Jolanta  Gadek,  prof.  dr  hab.  Dariusz  Kulesza,  prof.  dr  hab.  Jarosław  Ławski,  ks.  dr Dariusz Wojtecki, Jan Leończuk, Romuald Gumienniak i Bogusława Wencław, przyznała  ją  w  tym  roku  Krzysztofowi  Kuczkowskiemu za „stworzenie oryginalnego modelu poezji metafizycznej oraz zorganizowanie i prowadzenie przez ćwierć wieku  dwumiesięcznika

Topos, unikalnego ośrodka  kultury  i  literatury chrześcijańskiej”. I tak jak w poprzednich latach, tłumy  gości  zebrały  się,  by  uczcić  Laureata kolejnej edycji Nagrody.

Nagroda im. Franciszka Karpińskiego przyznawana jest przez Katolickie Stowarzyszenie „Civitas Christiana” od 1995 r. Jej laureatami zostają osoby, których twórczość wyrasta z nurtu chrześcijańskiego. W poprzednich edycjach uhonorowani zostali m. in.: ks. Jan Twardowski, Ernest Bryll, prof. Anna Świderkówna, prof. Teresa Kostkiewiczowa, prof. Stefan Sawicki, Jan Leończuka, Wojciech Wencel, Przemysław Dakowicz, Wiesław Myśliwski i ks. prof. Jerzy Szymik. Celem Nagrody jest pogłębianie i upowszechnianie, czym w wymiarze chrześcijańskim jest literatura. Białystok nie jest przypadkowym miejscem wręczania tej Nagrody. Franciszek Karpiński – jeden z najwybitniejszych polskich poetów epoki oświecenia, prekursor stylu sentymentalnego w literaturze polskiej, poeta ludowy i narodowy – był związany właśnie z Białymstokiem. Przebywał na dworze Branickich od 1785 roku. To właśnie tu, w starym kościele farnym, zwanym przez białostoczan „białym kościółkiem”, po raz pierwszy śpiewane były „Pieśni nabożne” Franciszka Karpińskiego. Któż z nas nie zna pieśni „Wszystkie nasze dzienne sprawy”, „Kiedy ranne wstają zorze” czy jednej z najpiękniejszych polskich kolęd „Bóg się rodzi”?

Krzysztof Kuczkowski urodził się w 1955 r. w Gnieźnie. To poeta, eseista, założyciel i redaktor naczelny dwumiesięcznika literackiego „Topos”, redaktor serii książek Biblioteka „Toposu”. Od 1995 do 2005 r. pełnił funkcję redaktora naczelnego magazynu „Gitara i Bas”. Wydał zbiory wierszy „Prognoza pogody” (1980), „Pornografia” (1981), „Ciało, cień” (1989), „Trawa na dachu” (1992), „Widok z dachu” (1994), „Stado” (1995; wspólnie z Krzysztofem Szymoniakiem), „Anioł i góra” (1995), „Niebo w grudniu” (1997), „Wieża widokowa” (wybór wierszy, 1998), „Tlen” (2003), „Pieśń miłości, pieśń doświadczenia” (2006; wspólnie z Wojciechem Kassem), „Dajemy się jak dzieci prowadzić nicości” (2007), „Wiersze [masowe] i inne” (2010), „Ruchome święta” (2017), „Sonny Liston nie znał liter” (2018). Publikował w czasopismach polskich i zagranicznych. Tłumaczony na angielski, niemiecki, włoski, czeski, serbski i chorwacki. Odznaczony m.in. Srebrnym i Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze – Gloria Artis” (2008). Laureat Nagrody „Nowej Okolicy Poetów” za dorobek poetycki (2008), Nagrody Literackiej im. ks. Jana Twardowskiego (2018) oraz Nagrody Prezydenta Miasta w dziedzinie kultury i sztuki „Sopocka Muza” (1996), a także Honorowego Orfeusza (2017). Należy do Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

To właśnie przez wzgląd na osobę Laureata oraz rangę przyznawanej Nagrody na uroczystości pojawili się znamienici goście, m. in.: ks. bp dr hab. Henryk Ciereszko – Przewodniczący Kapituły oraz jej pozostali członkowie, przedstawiciele władz Katolickiego Stowarzyszenia „Civitas Christiana” z Przewodniczącym Stowarzyszenia Tomaszem Nakielskim na czele, przedstawiciele Zarządu Spółki Grupa Inco, reprezentanci władz miasta, Urzędu Wojewódzkiego i Marszałkowskiego, radni, przedstawiciele świata kultury, nauki i biznesu oraz rzesze miłośników twórczości tegorocznego Laureata. Uroczystą Galę wręczenia Nagrody poprowadzili Aneta i Tomasz Filipowiczowie.

Spotkanie, w imieniu gospodarzy, otworzyła dyrektor Książnicy Podlaskiej – Jolanta Gadek. Podkreśliła, jak wielka jest Jej radość, że prowadzona przez Nią instytucja może być współorganizatorem wydarzenia, które zyskało już zasłużoną rangę nie tylko w naszym regionie, ale także w kraju. Następnie głos zabrał Wiceprzewodniczący Stowarzyszenia oraz

Przewodniczący Oddziału Okręgowego w Białymstoku – Romuald Gumienniak, który przywitał zebranych gości. Postać tegorocznego Laureata przybliżył zebranym krótki klip wideo. Z kolei Przewodniczący Kapituły ks. bp dr hab. Henryk Ciereszko przypomniał o chrześcijańskich wartościach niesionych przez Nagrodę, które są bliskie wszystkim szlachetnym sercom, a które znaleźć można w twórczości Krzysztofa Kuczkowskiego. Komunikat Kapituły odczytała Bogusława Wencław – Kustosz Nagrody. Pierwszą osobą, która złożyła na ręce Laureata gratulacje był Przewodniczący Stowarzyszenia Tomasz Nakielski. Oprócz słów uznania podkreślał on, jak ważna jest, zwłaszcza w dzisiejszym, szalonym świecie, metafizyka spotykana w poezji. Mówił on też o wielkich zasługach Laureata w stworzeniu całego środowiska literackiego, zebranego wokół pisma „Topos”.

Tegoroczną laudację wygłosił członek Kapituły – prof. dr hab. Dariusz Kulesza. Wystąpienie rozpoczął od oceny kondycji współczesnego społeczeństwa względem kroczącego procesu dechrystianizacji – podsumowaniem tej oceny były słowa: „Nie pamiętamy, skąd jesteśmy, nie wiemy, kim jesteśmy, idziemy donikąd. Tkwimy w labiryncie”. Odpowiedzi na te fundamentalne pytania znaleźć można w chrześcijaństwie, które nadaje nam cel i umiejscawia nas na świecie. Wyrywa nas z „labiryntu”. Już w samym tytule, wielkiego przedsięwzięcia, jakie jest zasługą tegorocznego Laurata, czyli pisma „Topos”, widzimy próbę zmierzenia się z owym „labiryntem”. Bo przecież nasza wspólna świadomość zbudowana jest z toposów – motywów czerpiących z kultury, tradycji i historii, które uwarunkowują nasze miejsce i nadają kontekst naszemu pochodzeniu. Prof. Kulesza zauważa, że „Krzysztof Kuczkowski pisze jak Święty Paweł w VI rozdziale Listu do Efezjan – że nie walczymy przeciwko ciału i krwi, ale przeciwko zwierzchnościom”. Środowisko, jakie powstało wokół dwumiesięcznika „Topos” oraz dzieł z nim związanych, prezentuje bardzo różnorodną twórczość, związaną jednak wspólnymi wartościami. Laudację zakończyła zachęta do czytania poezji Krzyszto-fa Kuczkowskiego oraz pozostałych topoidów, „nie ma innej poezji, która mogłaby nam teraz pomóc z punktu widzenia naszej chrześcijańskiej tożsamości”.

Sam Laureat skromnie przyznał na początku, jak wielkim wydarzeniem jest dla niego otrzymanie Nagrody tak wielkiego patrona. Złożył wielkie podziękowania za trud włożony w przygotowanie Gali oraz za całą towarzyszącą jej atmosferę, pełną ciepła i wdzięczności, ale przede wszystkim za kontakt z białostockim środowiskiem, które tak miło go przyjęło. W ramach wystąpienia zaprezentował swoje nowe dzieło, prezentujące metafizyczne wspomnienia z dziecięcego podwórka. Była to swoista odpowiedź na „labirynt” występujący w laudacji. Przedstawiał on powracające obrazy jako pewnego rodzaju punkt zaczepienia, czegoś, co nas w pewien sposób definiuje, przyznając nam nasze miejsce na świecie.

Uroczysta Gala wręczenia XXII Ogólnopolskiej Nagrody Literackiej im. Franciszka Karpińskiego została zwieńczona koncertem pieśni patriotycznych – w związku z setną rocznicą odzyskania przez Polskę niepodległości – w wykonaniu Chóru Mater Ecclesiae pod kierownictwem artystycznym Kamila Wróblewskiego.

Tomasz Filipowic

/md