Przyzwyczailiśmy, że prace pogłębiające rozumienie liturgii Kościoła stanowią domenę wąskiego kręgu specjalistów, zajmujących się tą problematyką w ramach uniwersyteckiej teologii lub w seminariach duchownych. Dodatkowo, część teologów już po wprowadzeniu reformy liturgicznej po Soborze Watykańskim II uznała, że katecheza liturgiczna stanowi zagadnienie podrzędne, nie wymagające szczegółowej katechezy. Stan ten prowadził często do zamętu w życiu kościelnym. Błędne intuicje niektórych pośpiesznych reformatorów liturgii, subiektywnie i powierzchownie rozumiejących soborową konstytucję „Sacrosanctum Concilium”, rozerwały organiczny związek kultu Bożego z Objawieniem i Tradycją Kościoła. Te nieprzemyślane zmiany w pewien sposób zdesakralizowały liturgię, na co zwraca uwagę Ojciec Święty Benedykt XVI.

Ks. Nicola Bux „Jak chodzić na Mszę i nie stracić wiary”. Z przyczynkiem Vittoria Messoriego. Wydawnictwo Św. Stanisława BM, Kraków 2011, ss. 222

Dzięki krakowskiemu „Wydawnictwu Św. Stanisława BM” oraz oficynie „Dębogóra” do rąk czytelników trafiły pod koniec ubiegłego roku książki Pawła Milcarka „Według Boga czy według świata” oraz ks. prof. Nicoli Buxa „Jak chodzić na Mszę i nie stracić wiary”. Z dwóch perspektyw widzenia – zaangażowanego świeckiego oraz konsultanta watykańskiej Kongregacji Nauki Wiary i Urzędu Papieskich Celebracji Liturgicznych, ukazują, jaki powinien być właściwy duch liturgii i sens jej odnowy. Nie kryjąc swojego przywiązania do Mszy św. sprawowanej w nadzwyczajnej formie rytu rzymskiego (popularnie nazywanej dzisiaj „mszą trydencką”), autorzy obydwu pozycji nie ulegają łatwej pokusie ucieczki w wyidealizowaną przeszłość, lecz proponują konkretne rozwiązania, które na nowo ożywią szacunek dla Eucharystii. Jednym z takich rozwiązań mógłby być tzw. nowy ruch liturgiczny, nawiązujący w swoim duchu do ruchu, który narodził się w połowie XIX wieku we francuskich klasztorach benedyktyńskich. Jego zadaniem było przybliżenie liturgii ogółowi wiernych przez odpowiednią katechezę, opierającą się na przygotowaniu duchowym i intelektualnym. To przybliżenie miało się jednak opierać nie na pośpiesznych zmianach i radykalnych reformach, lecz przy zachowaniu wierności Urzędowi Nauczycielskiemu Kościoła. Dla ówczesnych liturgistów ważne było utrzymanie świadomości, że kult chrześcijański nie jest wyrazem nieskrępowanej aktywności człowieka, lecz sakramentem, będącym największym skarbem Kościoła. Taką ortodoksję, będącą zdaniem Milcarka i ks. Buxa kluczową właściwością dawnego ruchu liturgicznego, należałoby bezwzględnie zachować przy współczesnych próbach pogłębiania świadomości liturgicznej kapłanów i świeckich.

Autorzy obydwu prac zdają się uwrażliwić czytelnika, że najważniejsze jest upowszechnienie świadomości, iż Msza św. nie stanowi dodatku do ważnych uroczystości lub wydarzeń o charakterze świeckim, ani nie jest beztroską celebracją samej siebie przez daną wspólnotę. Liturgia urzeczywistnia wielki dramat naszego zbawienia. Ma w nim w miejsce zarówno słuchanie Bożego Słowa i homilii, bezkrwawe powtórzenie Ofiary Chrystusa na Krzyżu podczas Przeistoczenia, jak i następująca po nich uczta eucharystyczna. Zachowanie odpowiedniej równowagi i uwydatnienie aspektu ofiarniczo-eucharystycznego powinno prowadzić do lepszego sprawowania świętych Bożych tajemnic. Stąd nie jest obojętne, czy liturgia będzie sprawowana zgodnie z rubrykami i kanonami, czy też stanie się wyrazem kreatywności celebransa lub wiernych, która przesłoni najważniejszy sens tego sakramentu.

Praca ks. Buxa stanowi systematyczny wykład na temat liturgii i przystępnym językiem przybliża znaczenie i sens jej poszczególnych elementów oraz znaczenie architektury świątyń, muzyki sakralnej oraz paramentów liturgicznych. Przy okazji klarownego wykładu, watykański specjalista wskazuje na najbardziej powszechne błędy i niewłaściwe interpretacje liturgiczne, ostrzegając duchownych, jak i świeckich, by „nie poddawali liturgii wysublimowanej formie gwałtu”, prowadzącej do zatracenia świadomości sacrum.

Paweł Milcarek „Według Boga czy według świata?” O stanie liturgii i wiary rozmawiają z autorem J. P. Laskowski i B. Kiernicki, wyd. Dębogóra, 2011, ss. 294

Spisana w formie wywiadu-rzeki książka Pawła Milcarka jest z kolei bardzo osobistym spojrzeniem na historię i meandry wprowadzonych przed niemal półwieczem zmian liturgicznych. Przy całym praktycznym zaangażowaniu w problemy liturgii i dotykającym własnych doświadczeń punkcie wyjścia rozmowy, Milcarkowi udało się utrzymać bardzo obiektywny i wyważony poziom refleksji. Żywa i wartka narracja autora już na samym początku książki potrafi wciągnąć czytelnika i ukazać mu rzadko dyskutowane problemy życia liturgicznego w odniesieniu do współczesnych zjawisk kulturowych, problemów kanoniczno- prawnych oraz kwestii duszpasterskich.

Doskonale uzupełniające się obydwie książki stanowić powinny obowiązkową lekturę dla pragnących głębiej przekonać się o celowości starożytnej maksymy „Lex orandi, lex credendi” (łac. „Reguła modlitwy-regułą wiary”).