Patriotyzm jest cnotą, a pojęcie „cnoty” obecnie stało się zupełnie niemodne, a nawet wyśmiane. Podobnie jest też w przypadku „patriotyzmu” – przestarzały, nieopłacalny i bezużyteczny.

Sytuacja jest zła – alarmują naukowcy. Dlatego też temu trendowi trzeba się przeciwstawić. Trzeba umiejętnie opowiedzieć o patriotyzmie młodemu pokoleniu. Pokazać, że może być on atrakcyjny również i dziś. Trzeba stworzyć modę na patriotyzm.

Polski patriotyzm przez wieki był skarbem i wielką narodową cnotą. Zawsze wtedy, gdy Ojczyzna była w opałach, wśród Polaków wzrastało poczucie więzi narodowej, miłości do kraju i do wolności. Niestety historia też pokazuje, że gdy Polska jest wolna od zagrożeń, patriotyzm staje się „towarem” deficytowym. – To dobre dla dziadków w zdartych mundurach, a nie dla nas młodych. My myślimy o przyszłości – pisze Tomek na jednym z forów internetowych. Takich głosów można znaleźć więcej. Dlatego pojawia się pytanie, co zrobić, aby patriotyzm znów stał się modny? Aby nie był tylko przeżytkiem minionych epok, ale moralnym obowiązkiem, powodem do dumy. Bowiem współczesna młodzież, gdy czyta o ideałach i tragedii pokolenia Kolumbów, coraz częściej traktuje je jako kolejną, oderwaną od rzeczywistości, opowiastkę z dziedziny science fiction.

www.patriotyzmjutra.pl – to specjalny serwis Narodowego Centrum Kultury.
Fot. Artur Stelmasiak

„Patriotyzm jutra”

Wiele osób zgadza się, że z tym złym trendem patriotycznej obojętności należy coś zrobić. – Miłość Ojczyzny to nie anachronizm, to postawa, która pozwala przetrwać jednostce, narodowi i państwu najtrudniejsze chwile. Miłość Ojczyzny to znak rozpoznawczy w każdej grupie społecznej na każdym kontynencie – uważa Kazimierz Michał Ujazdowski, minister kultury i dziedzictwa narodowego. – Dlatego też opłaca się, by nasze dzieci były patriotami – dodaje minister.

Jednak, aby patriotyzm był przyswajany i wchłonięty przez nowe pokolenia Polaków, musi być inaczej niż przed laty promowany. Percepcja naszych dzieci w świecie mediów, gier komputerowych oraz internetu jest zupełnie inna niż poprzednich pokoleń. Dlatego tradycyjne formy „promocji” miłości do Ojczyzny są zawodne w kształtowaniu młodego pokolenia. Ministerstwo kultury i dziedzictwa narodowego doszło do wniosku, że patriotyzm musi być inaczej „opakowany”, tak by stał się atrakcyjny dla dzieci i młodzieży. Jednak zmiana w mówieniu o patriotyzmie nie może zmieniać jego pryncypiów, a jedynie formę wyrazu. – To ma być połączenie tradycji z nowoczesnością. Patriotyzm jutra – podkreśla Ujazdowski.

Wypromować historię

Historia naszej Ojczyzny stanowi znaczącą część historii Starego Kontynentu. – Jednym z poważnych błędów elit politycznych III Rzeczypospolitej było zaniedbanie działań promujących dzieje Polski na arenie międzynarodowej. Mamy w tym zakresie wiele do nadrobienia – stwierdza Ujazdowski.

Dlatego też jego zdaniem, państwo polskie musi prowadzić aktywną i ofensywną politykę historyczną. – Jestem przekonany, że idea wolności zajmuje centralne miejsce w dziejach polskiej wspólnoty politycznej i stanowi nasz największy wkład w dziedzictwo Starego Kontynentu – uważa minister. – Prezentując w nowoczesny, atrakcyjny sposób nasze dzieje od Rzeczypospolitej Obojga Narodów aż po XXwieczne zmagania z totalitaryzmami, kształtujemy wizerunek Polaków jako pionierów praktycznego zastosowania idei, która dziś uchodzi za fundament jednoczącej się Europy – dodaje.

Zaszczepić ideę patriotyzmu – to cel jaki postawiło sobie Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Fot. Artur Stelmasiak

Polityka historyczna to nie tylko wielkie przedsięwzięcia, w których animatorem jest państwo. Świadomość dziejowa nie może być bowiem upowszechniana i podtrzymywana sztucznie. Dlatego, zdaniem ministra konieczne jest wsparcie dla programów instytucji i stowarzyszeń – zarówno publicznych, jak i niezależnych – dokumentujących i popularyzujących dzieje i kulturę Polski. Państwo powinno szczególnie sprzyjać programom edukacyjnym i społecznym, realizowanym razem z organizacjami pozarządowymi, takimi jak harcerstwo, organizacje kombatanckie, młodzieżowe, studenckie czy inicjatywy parafialne.

Są już sukcesy

„Patriotyzm jutra” jest programem operacyjnym ministerstwa kultury i dziedzictwa narodowego. Na jego podstawie rząd udziela wsparcia finansowego organizacjom i instytucjom, które prowadzą w atrakcyjnych formach edukację patriotyczną. Dlatego wystarczy mieć dobry pomysł, który w nowoczesny sposób będzie promował wartości obywatelskie i patriotyczne. Wszystkie potrzebne formularze oraz przykładowe wnioski, jak również koncepcyjne propozycje programów, można znaleźć na stronach internetowych Narodowego Centrum Kultury www.nck.pl. Wytyczne zaprezentowane przez ministerstwo stanowią podstawowy mechanizm ubiegania się o środki finansowe na projekty kulturalne, realizowane przez instytucje samorządowe, Kościoły i związki wyznaniowe, szkoły i uczelnie artystyczne, organizacje pozarządowe, podmioty gospodarcze itp.

Deklaracja „Patriotyzm jutra”, podpisana wspólnie przez premiera, ministra edukacji oraz ministra kultury i dziedzictwa narodowego 11 listopada 2005 roku, była początkiem stworzenia ogólnopolskiego programu. W 2006 roku wpłynęły 1173 wnioski. Wspartych zostało 148 projektów na łączną sumę 6 mln złotych. – Kiedy nasz program powstawał, sami do końca nie wiedzieliśmy, czego możemy się spodziewać – podkreśla Marek Mutor, dyrektor Narodowego Centrum Kultury. – Jednak już przy pierwszym naborze, kiedy spłynęło ponad 300 wniosków, wiedzieliśmy, że program nie trafił w próżnię. Nieraz słyszeliśmy od naszych partnerów, że wreszcie ktoś docenił ich pracę i dał możliwość uzyskania wsparcia dla projektów, które istniały wcześniej i były popularne, ale państwo ich nie zauważało. To powodowało, że wiele cennych inicjatyw obywatelskich nie mogło się rozwijać z prostej przyczyny. Braku pieniędzy – stwierdza Mutor.

Jakie pomysły

Narodowe Centrum Kultury utworzyło mapę inicjatyw, które wspiera w ramach programu. Część z nich już istniało wcześniej. Jednak obecnie mogą rozwinąć skrzydła dzięki dofinansowaniu. Jedną z nich jest głośna inicjatywa w Bydgoszczy, gdzie utworzono „Muzeum Wolności i Solidarności”. Według pomysłu założycieli, muzeum ma dokumentować odwieczne przywiązanie narodu polskiego do wolności oraz przypominać pionierską rolę Polski w pokojowym demontażu komunizmu w Europie. Twórcy tej inicjatywy chcą pokazać „dziejową sztafetę Polaków ku wolności”. Obecnie muzeum tworzą trzy przestrzenne ekspozycje: sztuki, historii i wystaw gościnnych IPN, a także czytelnia, biblioteka i archiwum.

Ministerialny program objął również wsparciem doskonale wszystkim znane „Video Studio Gdańsk”, które stworzyło w latach 80. Agencję Telewizyjną „Solidarność”. To właśnie oni kiedyś na 8 tysiącach kaset wideo zarejestrowali obraz rodzącej się polskiej demokracji. Wśród zgłoszonych do Narodowego Centrum Kultury pomysłów znalazły się również propozycje młodzieżowe, które szczególnie leżą w orbicie zainteresowania ministerstwa. Tak więc stowarzyszenia harcerskie podjęło program „Pasja życia”, który jest skierowany nie tylko do dzieci i młodzieży będących harcerzami. Inicjatywa została powołana, aby w atrakcyjny sposób promować jak najszerzej ideę harcerstwa. Również w ramach „Patriotyzmu Jutra” młodzież z Gdańska i Gdyni uczestniczyła w cyklu weekendowych warsztatów dydaktyczno-wychowawczych dla uzdolnionej informatycznie młodzieży. Program „Zostań w Polsce!” miał na celu nie tylko podnieść umiejętności młodych komputerowców, ale przede wszystkim przekonać ich, aby swój talent rozwijać i pożytkować w Polsce. Wsparciem objęta została również działalność Instytutu Regionalnego w Katowicach, który prowadzi Centrum Kreowania Liderów „Kuźnia”. Jest to pierwsza elitarna szkoła w tym regionie Polski o działalności publiczno-społecznej, gdzie kształcą się młodzi i kreatywni ludzie. Dotychczas Instytut Regionalny przeprowadził dziewięć edycji „Kuźni” i ma się czym pochwalić – wśród jego wychowanków są już posłowie, działacze samorządowi, czy dziennikarze.

Minister Kazimierz Michał Ujazdowski prezentuje program „Patriotyzm Jutra”
Fot. Artur Stelmasiak

Akcent na młode pokolenie był położony również podczas obchodów rocznicy poznańskiego Czerwca 56. Specjalnie dla nich powstał komiks pokazujący w nowoczesny sposób bolesne wydarzenia z naszej najnowszej historii. Poznański Czerwiec został opowiedziany językiem, który trafia do młodego pokolenia Polaków. To tylko niektóre ze wspartych przez ministerstwo inicjatyw. W sumie była ich ponad setka. Tak program „Patriotyzm jutra” przeznaczony jest zarówno dla małych jak i dużych przedsięwzięć.

Międzypokoleniowe billboardy

Jedną z najgłośniejszych i najnowszych kampanii w ramach programu „Patriotyzm jutra” są billboardy wiszące w największych polskich miastach. Wielkoformatowe plakaty pokazują ludzi, którzy są lub byli uczestnikami inicjatyw obywatelskich. Bohaterowie, których twarze zdobią nasze ulice to: Filip Wolski (lat 19) mistrz świata olimpiady informatycznej w Meksyku, Magda Giza (lat 16) dbająca o kapliczki na warszawskiej Pradze, mjr Janusz Brochwicz-Lewiński „Gryf” – uczestnik powstania warszawskiego i obrońca Pałacyku Michla oraz Kazimiera Kamieńska torturowana przez UB. – Ta akcja, to nasz sposób na wypromowanie patriotyzmu. Chcemy, żeby to słowo na nowo nabrało znaczenia. Żeby nie było słowem staroświeckim, ale nowoczesnym i modnym – twierdzi Marek Mutor. Młodzi, których twarze pojawią się na plakatach, współpracowali już z NCK. Filip Wolski w ramach programu „Patriotyzm jutra” prowadził warsztaty pod hasłem „Zostań w Polsce!”, a Magdalena Giza brała udział w akcji „Śladami historii”, dokumentując kapliczki na warszawskiej Pradze. – To jest sojusz dwóch pokoleń, sojusz bohaterów niepodległej Polski oraz kreatywnej części młodej generacji – uważa minister kultury.

Ale Ministerstwu Kultury nie chodzi tylko o promocję. Według urzędników, billboardy promujące patriotyzm mają dawać do myślenia młodym Polakom, którzy planują emigrację zarobkową. – Program ma być zachętą dla tych, którzy chcą być aktywni, a ich energia i autentyzm może być potem wzorem i przykładem dla rówieśników – przekonuje Ujazdowski.

Artur Stelmasiak

Artykuł ukazał się w numerze 2/2007.