50-lecie rozpoczęcia obrad Soboru Watykańskiego II obchodzimy bardziej w nastroju zadumy nad jego znaczeniem w historii Kościoła, niż w poczuciu pełnej realizacji jego nauczania

Stąd przypominanie, że Sobór stanowił z jednej strony wezwanie do dialogu ze współczesnym światem, społeczeństwem, kulturą w duchu aggiornamento, z drugiej zaś wezwanie do ponownego odkrywania korzeni chrześcijaństwa i powrotu do Pisma Świętego. Dlatego dziedzictwo soboru określane jest bardziej, jako pastoralne niż doktrynalne i jest nastawione na spotkanie ze światem, który okazuje się coraz bardziej skłonny do oddalania się od wiary, religijności, sacrum. Postępujący zaś proces sekularyzacji, odrzucania etyki chrześcijańskiej przebiega w sposób niezależny od zachowań Kościoła.

Tym problemom poświęcona była zorganizowana 8 listopada w Metropolitalnym Seminarium Duchownym w Przemyślu pod honorowym patronatem abp Józefa Michalika, przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski przez przemyskie Seminarium Duchowne, Ośrodek Formacji Katolicko- Społecznej Katolickiego Stowarzyszenia „Civitas Christiana” w Rzeszowie, Wydział Nauki Katolickiej Kurii Arcybiskupiej w Przemyślu i Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli Oddział w Przemyślu.

Obrady sympozjum poprzedziła Msza św. dziękczynna za dar Soboru koncelebrowana pod przewodnictwem abp. Michalika. Udział zaś w sympozjum duchowieństwa, licznych wiernych z Przemyśla i woj. Podkarpackiego, młodzieży z przemyskich szkół katolickich, działaczy „Civitas Christiana nadał przemyskiej sesji szeroki oddźwięk społeczny.

W homilii podczas Mszy św. abp. Michalik mówił, że pomimo naporu sekularyzmu na Kościół wierni chrześcijanie powinni zachować zachować fascynację wiarą i iść odważnie ewangelizować świat. Wiara daje bowiem człowiekowi pełen obraz człowieczeństwa i świata, pomaga próg skończoności i otwiera przestrzeń zbawienia. Takie też jest wezwanie Synodu Biskupów poświęconego nowej ewangelizacji, który odbywał się w Rzymie w październiku. Tego też oczekuje od nas Chrystus.

Znakiem naszych czasów jest, że orędzie Chrystusa coraz mniej pociąga dzisiejszego człowieka. Jest to nie tyle znak kryzysu chrześcijaństwa, co kryzysu cywilizacji chrześcijańskiej i kultury w Europie. Chrześcijanin nie może jednak ograniczać się do opisu sytuacji i ubolewania. Musi tworzyć wizję nawrócenia. A to oznacza powrót do Ewangelii i nauczania Kościoła.

Pięćdziesiąta rocznica inauguracji Soboru jest dobrą okazją do przypomnienia jego nauczania. Jest to zgodne z wezwaniem Benedykta XVI do odczytania na nowo dziedzictwa Vaticanum II. Dlatego rozpoczynając obrady sympozjum ks. dr hab. Dariusz Dziadosz rektor przemyskiego WSD podkreślał znaczenie dla Kościoła soborowej Konstytucji Dogmatycznej o Objawieniu Bożym „Dei Verbum” i obowiązku wsłuchiwania się w to, co mówi Duch Święty i wchodzenia w dialog ze Słowem Bożym. Po 50. Latach wydaje się, że głoszony przez Sobór model wiary, jako osobistej więzi z Bogiem jeszcze nie przeniknął do rzeczywistości Kościoła i pozostaje nadal zadaniem.

Kolejni prelegenci podejmowali różne aspekty soborowego dziedzictwa odczytywanego dzisiaj. Ks. prof. Zygmunt Zieliński związany z KUL-em przedstawił wkład biskupów polskich w dzieło Soboru. Biskupi polscy wypowiadali się w sposób zgodny z Porozumieniem z 1950 roku i w kontekście walki o pokój, głoszonej wówczas przez Związek Radziecki i uznawanej przez papieża Jana XXIII.. W czterech sesjach Soboru uczestniczyło 62 biskupów polskich, w tym wszyscy ordynariusze. Odmówiono paszportu abp. Kominkowi z Wrocławia, reprezentującemu Kościół w Polsce na Ziemiach Zachodnich oraz biskupom z Białegostoku, Drohiczyna i Lubaczowa pod pozorem reprezentowania przez nich Kościoła na polskich Kresach Wschodnich. Największą rolę odgrywał kard. Stefan Wyszyński, który był członkiem prezydium Soboru. Uczestniczyli też audytorzy świeccy.

Polacy stanowili 2,6 proc. ogółu ojców Soboru, a ich wystąpienia stanowiły 2,9 proc. wszystkich wystąpień. Polacy wypowiadali się o Objawieniu Bożym, Kościele w świecie współczesnym, wychowaniu chrześcijańskim, biskupach. Wypowiedzi te dotyczyły głównie spraw duszpasterskich. Kard. Wyszyński wygłosił wykład na temat maryjności, który spotkał się z zarzutem reprezentowania polskiego katolicyzmu ludowego. Znacząca była wypowiedż bp. Klepacza na temat stosunków Kościół – państwo. Biskup z Łodzi stwierdzał, ze biskupi nie mogą popierać systemu komunistycznego, co było znamienne wobec postawy wielu ojców soborowych akceptujących ideę pokojowego współistnienia państw o różnych ustrojach i zwodniczą ideę aggiornamento, głoszącą zgodę na to, co jest. Oznaczało to de facto relatywizowanie prawdy.

Zbigniew Borowik redaktor IW PAX i „Społeczeństwa” rozważając kwestię zmiany roli laikatu w Kościele po Soborze, nazwał to zjawisko soborowym przebudzeniem laikatu. Sobór dokonał wielkiego wysiłku ku pogłębieniu rozumienia wiary i Kościoła.. Wytyczył tym samym drogę Kościoła ku trzeciemu milenium chrześcijaństwa. Od Soboru Kościół jest rozumiany, jako wspólnota Ludu Bożego, mająca obowiązek apostolstwa. Nauczanie takie jest zawarte w Konstytucji Dogmatycznej „Lumen Pentium”, Dekrecie o posłannictwie świeckich i Konstytucji o Kościele w świecie współczesnym „Gaudium et spes”.

Święccy mają według tego nauczania szukać sensu świata i życia zgodnie z zamysłem Bożym, przyczyniać się do uświęcania świata poprzez osobiste świadectwo.

Obecność zaś tego świadectwa zależy od zjednoczenia z Chrystusem. Oznacza to obowiązek przepajania duchem Ewangelii ziemskiej rzeczywistości obejmującej życie społeczne, zawodowe, gospodarcze, rodzinę, kulturę, politykę. Wymaga to oczywiście odpowiednio ukształtowanego sumienia i formacji humanistycznej, duchowej i doktrynalnej.

Soborowe upodmiotowienie świeckich w Kościele i świecie przyczyniło się do ożywienia laikatu i uświadomienia jego odpowiedzialności za całą wspólnotę Ludu Bożego. Rodzi to również niebezpieczeństwo zaniedbań w życiu świeckim i nieobecności świeckich w życiu publicznym.. Znamionuje to przebieg procesu integracji europejskiej i brak odniesienia do wartości chrześcijańskich w traktacie unijnym. Powszechna staje się postawa kompromisu katolików z otaczającym światem.

Należy jednak podkreślić, że soborowa misja Kościoła został dostrzeżona i zaakceptowana. Coraz tez powszechniejsze jest przekonanie, że przyszłość Kościoła zależy od świeckich.

Do aspektów teologicznych Soboru nawiązał ks. dr Wacław Siwak, podejmując soborowe widzenie mariologii. W teologii średniowiecznej wypracowano koncepcje pośrednictwa piętrowego, wyrażającego się w doktrynie: przez Maryję do Jezusa… O takim pojmowaniu roli Matki Jezusa świadczy Jej zgoda na Wcielenie, macierzyństwo i obecność pod krzyżem na Golgocie.

Ks. dr Waldemar Janiga dyrektor Wydziału Nauki Katolickiej przemyskiej Kurii Arcybiskupiej przedstawił próbę odczytania Katechizmu Kościoła Katolickiego, jako najważniejszego owocu dzieła Soboru. Katechizm osadzony mocno na regule wiary wspartej na Ojcze Nasz, Credo, Dekalogu i Sakramentach jest najważniejszym źródłem informacji o naszej wierze. Porządkuje tę wiarę, określa, kim jest katolik, jako członek Kościoła i czym się on różni od członków wspólnot charyzmatycznych i innych kościołów. W Katechizmie znajdujemy wyraziste przesądzenie, że pierwsze i najważniejsze jest osobiste spotkanie każdego z nas z Jezusem. Za tym idzie poznanie Boga. Jest więc Katechizm najważniejszym dokumentem w służbie wspólnoty Kościoła, określa naszą wiarę i istotę Kościoła.

Refleksje, ku którym prowadziło przemyskie sympozjum zdają się przestrzegać przed swego rodzaju znakiem naszych czasów, kiedy to zbyt mocno podkreśla się znaczenie ludzkich dzieł. Właściwą drogą jest uznanie Bożej roli w zbawieniu. Skoro bowiem mamy do czynienia z nieustanną współczesnością Chrystusa, to Zmartwychwstały Chrystus zmusza każdego z nas do poddawania swego życia osądowi w sensie ostatecznym. Zatem przesłanie Soboru jest nieustannie aktualne. Sobór je tylko powtórzył Kościołowi i całemu Ludowi Bożemu.

Dobrze, że znalazła się okoliczność, aby takie przesłanie sformułować i przypomnieć konkretnej wspólnocie o obowiązku jego przestrzegania