Z inicjatywy Oddziału Miejskiego „Civitas Christiana”, odbyły się w parafii św. Andrzeja Boboli w Szczecinie podniosłe uroczystości z okazji 100. rocznicy urodzin o. dr. Władysława Siwka SJ, charyzmatycznego duszpasterza akademickiego i 50. rocznicy święceń kapłańskich o. Huberta Czumy SJ, jego wielkiego następcy. Na uroczystości złożyły się: poświecenie obelisku, Msza św. i sympozjum popularnonaukowe.

W uroczystościach wzięli udział: liczne duchowieństwo, radni Szczecina Janusz Modrzejewski i Andrzej Hawryszuk, delegacje Senatów uczelni szczecińskich, Liceów Ogólnokształcących nr 1 i nr 6, Szkoły Podstawowej nr 1, Zespołu Szkół i Bursy Szkół Salezjańskich oraz parafialne poczty sztandarowe. Przedstawiciele Rady Osiedla Turzyn, liczna rzesza parafian i wychowanków duszpasterstwa akademickiego sprzed kilkudziesięciu lat dopełniała całości. Specjalnymi gośćmi byli: bratanica o. Siwka Alicja Grzymała z Krakowa oraz bratanek Andrzej Siwek ze Szczecina.

Przy rondzie o. dr. Władysława Siwka SJ, z inicjatywy naszego Stowarzyszenia i wychowanków o. Władysława stanął obelisk. Na okazałym głazie, który podarowała rodzina Romana Chmury ze Szczecina, umieszczono granitową tablicę upamiętniającą słynnego duszpasterza. Położył on podwaliny pod nowoczesne duszpasterstwo akademickie oraz poradnictwo rodzinne na Pomorzu Zachodnim i przyszłą opozycję niepodległościową w Szczecinie. Do 1969 roku pracował, mimo inwigilowania i szykanowania przez aparat bezpieczeństwa. Pod presją władz komunistycznych przeniesiony do Bydgoszczy. Od 1971 r. do śmierci 16 VII 1973 r. był przełożonym Domu Ojców Jezuitów w Warszawie.

„Przedstawiciele władz ťżyczliwieŤ przestrzegali przed kontaktami z o. Siwkiem – mówił witający zebranych o. Leszek Pestka SJ proboszcz parafii św. Andrzeja Boboli. Każdej niedzieli o godz. 10.00, kiedy o. Władysław Siwek odprawiał Mszę św. dla studentów i głosił kazania, kościół św. Andrzeja Boboli „pękał w szwach”. Jak się później okazało, wśród uczestników byli również… agenci Służby Bezpieczeństwa.”

Odsłonięcia obelisku dokonali księża biskupi: Ignacy Jeż i Marian Błażej Kruszyłowicz. Następnie kwiaty złożyła pani Alicja Grzymała bratanica o. Władysława, przedstawiciele naszego Stowarzyszenia, wychowankowie i mieszkańcy Szczecina. Zapłonęły znicze.

O godz. 10, tak jak przed laty, rozpoczęła się Msza św. dziękczynna za owoce posługi i heroizm dwu wielkich kapłanów. W nawach bocznych poczty sztandarowe najstarszych szczecińskich uczelni. Szczególną uwagę zwracały dziś już zapomniane, białe studenckie czapki, które swój renesans przeżywały w latach sześćdziesiątych. Ze wzruszeniem patrzyliśmy na delegacje Senatów szczecińskich uczelni w togach. Kościół wypełniony po brzegi, jak za dawnych lat, tą samą młodzieżą akademicką, tylko o czterdzieści i więcej lat starszą. Mszy św. przewodniczył ks. bp Marian Błażej Kruszyłowicz, a homilię wygłosił bp Ignacy Jeż, świadek czasów o. Siwka w duszpasterstwie akademickim Szczecina.

Na koniec Mszy św. zabrał głos o. prowincjał Dariusz Kowalczyk, który powiedział m. in.: „potrafili ci jezuici, bardzo pięknie i mądrze łączyć dwie rzeczy, o których dzisiaj Towarzystwo Jezusowe sporo mówi na świecie. Mianowicie: wiarę i sprawiedliwość (…). W tamtych czasach oznaczało to tworzenie przestrzeni wolności. Wolności nie było. Sprawiedliwym było tworzenie przestrzeni wolności, gdzie można było mówić słowa prawdy, gdzie można było swobodnie się wypowiadać, dyskutować. Za to tworzenie przestrzeni wolności byli prześladowani.”

Uroczystość poświęcenia obelisku
Fot.: Jan Surdo

Po otwarciu wystawy fotograficznej: „Kartki z życia o. Siwka i duszpasterstwa akademickiego”, kolejnym punktem uroczystości było sympozjum popularno-naukowe zatytułowane „Duszpasterstwo akademickie wczoraj i dziś”, prowadzone przez Krzysztofa Puca, przewodniczącego Oddziału Zachodniopomorskiego „Civitas Christiana”.

„Specyfika życia religijnego Pomorza Zachodniego w świetle stosunków państwo–Kościół w latach 1945–1972. Wybrane aspekty” – to tytuł pierwszego wykładu, który wygłosił ks. Robert Włodkowski. Prelegent przedstawił sytuację Kościoła i warunki, w jakich przyszło działać duszpasterstwu akademickiemu w okresie do powstania diecezji szczecińsko – kamieńskiej. Analiza oparta została na dokumentach, m. in. Wydziału ds. Wyznań Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie.

Polityka wyznaniowa państwa sprowadzała się do realizowania w peerelowskim wydaniu starej rzymskiej zasady: dziel i rządź. Konsekwentnie starano się ograniczyć wpływy i stan posiadania Kościoła rzymsko-katolickiego. Mówca wskazał na specyfikę Pomorza Zachodniego, jako miejsca zamieszkania ludności napływowej z dawnych Kresów Wschodnich oraz na konieczność dalszego badania państwowych zasobów archiwalnych.

Z kolei głos zabrał jubilat, jezuita o. Hubert Czuma, duszpasterz akademicki w parafii św. Andrzeja Boboli w latach 1973 – 1978, który mówił na temat: „Duszpasterstwo akademickie w czasach o. dr. Władysława Siwka i o. Huberta Czumy”. Stwierdził, że podstawą jego pracy była formacja religijna, a duszpasterstwo akademickie zastępowało również organizacje religijne, których w naszym kraju nie było. Formację prowadził poprzez indywidualną pracę ze studentami, systematyczne niesienie Słowa Bożego, Eucharystię i rekolekcje kontynuowane także podczas odpoczynku letniego i zimowego. Jako młodszy współbrat o. Siwka czerpał z jego metod pracy i doświadczenia.

Sesja poświęcona duszpasterstwu akademickiemu – przemawia przewodniczący Krzysztof Puc.
Fot.: Jan Surdo

Temat: „Początki poradnictwa rodzinnego” przedstawiła Zofia Plater-Zyberk. Kiedy władze komunistyczne ustawowo usankcjonowały 27 kwietnia 1956 r. zabijanie dzieci poczętych, Episkopat Polski wezwał do powoływania Poradni Rodzinnych. Wtedy to właśnie o. Władysław Siwek zorganizował na terenie Szczecina grupę lekarzy, prowadził wykłady z etyki, uczył naturalnych metod regulacji poczęć. Do tego grona lekarzy należała dr Władysława Sojka lekarz pediatra, która zaczęła przyjmować w ramach tej poradni. Można powiedzieć, że była pierwszym lekarzem poradnictwa rodzinnego w Szczecinie. Za najważniejszy w swej pracy pani Zofia uznała indywidualny kontakt z każdym człowiekiem. Nad tym wszystkim czuwał „OŚ”. Przy każdej okazji mówił do studentów i nie tylko do nich, o odpowiedzialnym rodzicielstwie, czystości, miłości i odpowiedzialności.

Nie przewidziane w programie było wystąpienie wiceprezydenta Szczecina dr. Zbigniewa Zalewskiego. W imieniu władz miasta podziękował organizatorom za uroczystość upamiętniającą o. Siwka. Stwierdził, że w dzisiejszych czasach, szczególnie my Polacy powinniśmy pokazywać to wszystko, co było czynione przez szereg stuleci, owocując ciężko wywalczoną wolnością. Wskazał na konieczność rozwoju Szczecina, jako wielkiego ośrodka akademickiego oraz podkreślił wagę formacji i kształtowania młodzieży poprzez tak wielkie autorytety, jak przypominane podczas tych uroczystości.

„Duszpasterstwo akademickie we wczesnych latach 80. – jako kontynuacja zasiewu o. Władysława Siwka SJ” przedstawił ks. dr Ryszard Ziomek. To „dzięki czuwającej Bożej Opatrzności, ale też niezłomnej postawie Prymasa Tysiąclecia i niezliczonej rzeszy wiernych, wśród nich także wielu mądrych, ofiarnych i odważnych kapłanów, takich jak ojciec Władysław Siwek SJ, dzięki wpływowi pontyfikatu Ojca Świętego Jana Pawła II, nie sprawdziły się prognozy komunistów, że w niedalekiej przyszłości Kościół zniknie ze sceny PRL-u”.

O duszpasterstwie akademickim schyłku PRL-u mówił ks. kan. Waldemar Michałowski, który swoje wystąpienie zatytułował „Nie całkiem przemija czas. Czas przeszły w myślach zostaje”. Ks. Waldemar podawał szereg przykładów restrykcji paszportowych, szykanowaniu studentów i kadry naukowej, działalności „opiekunów” Służby Bezpieczeństwa, działaniu cenzury. Przypomniał postać duszpasterza akademickiego ks. Alojzego Graczyka, werbisty. Mówił o krótko i długofalowym wpływie duszpasterstwa akademickiego na postawy młodzieży i ludzi dorosłych. Ci ludzie żyją wartościami, które uzyskali w duszpasterstwie akademickim.

Jako ostatni wystąpił diecezjalny duszpasterz akademicki ks. dr Andrzej Trojanowski TChr, który mówił na temat „Duszpasterstwo akademickie przełomu wieków”. Starał się udzielić odpowiedzi na trzy pytania: Jaka jest współczesna młodzież akademicka? Jakie czynniki wpływają na zmianę dzisiejszego duszpasterstwa akademickiego? Czego młodzież akademicka oczekuje dzisiaj od duszpasterstwa akademickiego?

Duszpasterstwo akademickie przestaje pełnić rolę oazy niezależnej wobec świata. Zmienia się cel spotkań w jego ramach. Od końca lat 80. przestaje działać nastawienie opozycyjne. Duszpasterstwo akademickie przełomu wieków doświadcza swego rodzaju kryzysu istnienia w dotychczasowych formach. Prelegent wskazał na „rozproszenie środowiska studenckiego” i dał odpowiedź, w jaki sposób dzisiejsze duszpasterstwo odpowiada na zapotrzebowania młodzieży.

Z okazji 100. rocznicy urodzin o. Siwka Poczta Polska wydała okolicznościową kartkę pocztową z podobizną kapłana na tle kościoła św. Andrzeja Boboli w Szczecinie i obrazem Matki Bożej Łaskawej w Warszawie, której koronację przygotowywał do ostatnich dni życia a Urząd Pocztowy Szczecin 1 przygotował na dzień uroczystości okolicznościowy datownik. Kartę i datownik zaprojektowali prof. Franciszek Łuczko i Edmund Glaza.

Edmund Glaza

Artykuł ukazał się w numerze 1/2006.