Na Odrę można spojrzeć również jako na oś historycznej przestrzeni kulturowej, stanowiącej istotny fragment naszych tysiącletnich dziejów.

Zrównoważony rozwój to wykorzystanie przez człowieka biosfery, w tym zasobów wodnych, w taki sposób, aby osiągnąć możliwie największe, trwałe korzyści z bieżącej produkcji i zbiorów, przy zachowaniu potencjału zdolności produkcyjnych biosfery dla zaspokojenia potrzeb i aspiracji przyszłych pokoleń.

Program dla Odry

Celem Programu Odra 2006 było zbudowanie systemu zintegrowanej gospodarki wodnej dorzecza Odry, uwzględniającego potrzeby zabezpieczenia przeciwpowodziowego, sporządzanie prewencyjnych planów zagospodarowania przestrzennego, ochronę czystości wody, środowiska przyrodniczego i kulturowego oraz potrzeby transportowe, ogólnogospodarcze i konsumpcyjne. Czynniki te składają się na modernizację odrzańskiego systemu wodnego.

Nadodrze z bogatą kulturą i historią to obszar silnie zagospodarowany, obejmujący znaczną część powierzchni Polski, ze znacznym procentem ludności miejskiej utrzymującej się z zajęć pozarolniczych. Rzeka była tu zawsze stymulatorem często zmieniających się granic państw i losów politycznych tych ziem. Rzeka i jej doliny były terenem rozwijającego się osadnictwa. Miasta nadodrzańskie powstawały przeważnie w miejscach skrzyżowania szlaków komunikacyjnych przecinających w poprzek południkowo płynącą Odrę. Prawie każde większe miasto, począwszy od Raciborza, Kędzierzyna-Koźla, Opola, Wrocławia, a skończywszy na Frankfurcie i Szczecinie, leży przy ważnej przeprawie przez Odrę. Były i są one ośrodkami regionów położonych po obu stronach Odry. Granica, która dzieliłaby te miasta czy regiony, musiałaby być sztuczna. Gdy do tych miast dołączymy Ostrawę, to okaże się, że mamy do czynienia z więzami kulturowymi, gospodarczymi, społecznymi i ekonomicznymi o zasięgu międzynarodowym, które będą sprzyjały jednoczeniu się Europy.

Zgodnie z Programem dla Odry 2006, poprawa warunków nawigacyjnych na Odrzańskiej Drodze Wodnej stworzy szansę wzrostu międzynarodowego przewozu towarów masowych: węgla kamiennego, kruszywa, cementu, nawozów, a przede wszystkim ładunków ponadgabarytowych oraz kontenerowych. Umożliwi to efektywne wykorzystanie połączenia Odry z zachodnioeuropejskim systemem dróg wodnych przez kanały Odra – Szprewa i Odra – Hawela i będzie stanowić podstawę do wzajemności w korzystaniu z dróg wodnych.

Turystyka wodna szansą dla Nadodrza

Dla miast nadodrzańskich i miejscowych społeczności ważny jest rozwój turystyki wodnej. Nie można tego osiągnąć bez modernizacji infrastruktury nawigacyjnej. Zapotrzebowanie zaś na turystykę wodną po Odrze, zwłaszcza wycieczki wielodniowe, rejsy hotelowcami, stale wzrasta, szczególnie w Niemczech, a ostatnio również w Polsce. Stale też wzrasta liczba zajęć uprawianych w ramach rekreacji i sportów wodnych i obejmuje pływanie łodziami motorowymi, łodziami mieszkalnymi, żeglowanie, pływanie kajakiem, rejsy statkami hotelowymi, rejsy statkami białej floty.

Efekty gospodarcze turystyki wodnej są ważne dla polskich miast nadodrzańskich, których walorów sami często nie doceniamy. Zwiększają się przychody i zatrudnienie oraz ogólny rozwój turystyki i wiążący się z tym wzrost atrakcyjności tych miast jako miejsc działalności gospodarczej i zamieszkania. Pośrednio turystyka wodna wpływa też na rozwój handlu detalicznego, gastronomii, bazy noclegowej. Przyczynia się do rozwoju baz dla statków i łodzi sportowych i obiektów sportowych wodnych, szkół uczących sportów wodnych, produkcji statków, łodzi sportowych i innych usług w zakresie sportów wodnych.

Odra jako oś historii

Na Odrę można spojrzeć również jako na oś historycznej przestrzeni kulturowej, stanowiącej istotny fragment naszych tysiącletnich dziejów. Trzeba zatem uchronić i spopularyzować dziedzictwo historyczno-kulturowe, uczynić z tego obszaru przestrzeń dialogu o tysiącletnim sąsiedztwie w jej dorzeczu. W kulturowym spojrzeniu na Odrę zawarte jest bowiem postrzeganie ścisłego związku rzeki z narodzinami polskiej państwowości, losami Śląska, Ziemi Lubuskiej i Pomorza Zachodniego. Rzeka ta jest więc świadkiem historii Polski.

Z realizacji Programu dla Odry 2006 wynikają również korzyści zrównoważonego rozwoju obszaru odrzańskiego systemu wodnego dla obszaru Nadodrza, przejawiające się w tworzeniu warunków inwestycji zagranicznych, stanowiących dźwignię gospodarczą dla regionów przygranicznych oraz lepszych niż obecnie warunków dla rozwoju istniejących ekosystemów flory i fauny.

Teresa Więckiewicz

Artykuł ukazał się w numerze 10/2008.