Laureatem XVI edycji Ogólnopolskiej Nagrody Literackiej im. Franciszka Karpińskiego został prof. Stefan Sawicki. Według werdyktu kapituły wyróżnienie zostało przyznane w uznaniu zasług profesora w budowaniu porozumienia między współczesną refleksją teoretyczno- i historycznoliteracką a nowożytną sztuką inspirowaną chrześcijaństwem.

Uroczystość odbyła się w Białymstoku, w Galerii im. Sleńdzińskich 19 listopada 2010 roku. Obok laureata w spotkaniu wziął udział abp Edward Ozorowski, metropolita białostocki, przewodniczący kapituły oraz jej członkowie: Dorota Sokołowska, Bogusława Wencław, Jan Leończuk, prof. Jarosław Ławski, Edward Wróbel i prof. Dariusz Kulesza. Uczestniczyli w niej również przedstawiciele fundatora, czyli Katolickiego Stowarzyszenia „Civitas Christiana” z Henrykiem Kochem, przewodniczącym Rady Oddziału Okręgowego we Wrocławiu i Sekretarzem Rady Głównej Stowarzyszenia na czele. Bardzo miłe było to, że wśród licznie zgromadzonych gości — obok przyjaciela laureata, byłego dyrektora biblioteki KUL, Andrzeja Paluchowskiego — znaleźli się laureaci poprzednich edycji nagrody: prof. Halina Krukowska i znakomity pisarz Edward Redliński.

Spotkanie rozpoczął recital pierwszego skrzypka Opery i Filharmonii Podlaskiej prof. Stanisława Kuka, któremu na pianinie akompaniował Maciej Krassowski. Werdykt kapituły przedstawiła Bogusława Wencław. Następnie głos zabrał abp Edward Ozorowski, który bardzo ciepło wspominał laureata z czasu swoich studiów na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Profesor Stefan Sawicki otrzymał nagrodę z rąk Henryka Kocha, sekretarz Rady Głównej Katolickiego Stowarzyszenia „Civitas Christiana”, i Edwarda Wróbla z Oddziału Stowarzyszenia w Białymstoku.

Punktem wyjścia laudacji wygłoszonej przez prof. Dariusza Kuleszę było przeświadczenie, że nauka polska nie ma dzisiaj wybitniejszego niż prof. Stefan Sawicki badacza zajmującego się pograniczem literatury i religii. Jakby tego było mało, laudator ujawnił swoją wdzięczność i naukową zależność od laureata oraz uprzedził, że mówiąc o nim, nie zdoła uniknąć akcentów osobistych. Na szczęście bohaterem laudacji pozostał do końca Stefan Sawicki – Profesor Absolutny.

Laureat nagrody im. Franciszka Karpińskiego z jurorami

Polonista absolutny

Absolutny, bo nie ma takiej dziedziny związanej z filologią polską, której laureat nie poświęciłby części swojego życia i ważnej z punktu widzenia polonistycznej wiedzy publikacji. Na tę wszechstronność zwrócił uwagę prof. Zdzisław Łapiński z IBL PAN, opiniując dorobek naukowy prof. Sawickiego w związku z nadaniem mu tytułu doktora honoris causa przez Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.

Najłatwiej jest mówić o wszechstronności laureata, przywołując niektóre z licznych, pełnionych przez niego funkcji. Już one, przynajmniej pobieżnie, pozwalają zorientować się w trudnych do ogarnięcia kompetencjach prof. Sawickiego i szacunku, jakim wciąż darzy go nie tylko świat nauki. Prof. Stefan Sawicki był kierownikiem zarówno Katedry Historii Literatury Polskiej, jak i Katedry Teorii Literatury i Zakładu (obecnie Instytutu) Badań nad Literaturą Religijną Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Pełnił funkcję Prorektora KUL, Sekretarza Generalnego i Prezesa Towarzystwa Naukowego KUL. Był wiceprzewodniczącym Komitetu Nauk o Literaturze Polskiej PAN. Pozostaje członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, Stowarzyszenia Pisarzy Polskich oraz Inklings-Gesellschaft für Literatur und Ästhetik. Nie do pominięcia jest fakt, że prof. Sawicki w latach 1981–1983 uczestniczył w pracach Rady Społecznej przy Prymasie Polski, a od 1980 do 1990 roku współtworzył Radę Naukową Episkopatu Polski. Wśród licznych odznaczeń laureata wystarczy wskazać dwa: Krzyż Kawalerski i Oficerski Orderu Odrodzenia Polski.

Sakrolog

Osoby usiłujące ogarnąć dorobek naukowy profesora zwracają uwagę na coraz wyraźniejszą trójdzielność jego zainteresowań. Pierwszy obszar stanowią badania sakrologiczne, drugi – twórczość Cypriana Norwida, trzeci – aksjologia. Nieżyjąca już prof. Maria Jasińska-Wojtkowska do tych trzech dziedzin dodawała jeszcze jedną: metodologię badań literackich. Jej zdaniem zwieńczeniem prac prof. Sawickiego obejmujących tę problematykę jest książka z 1969 roku, zatytułowana Początki syntezy historycznoliterackiej w Polsce. O sposobach syntetycznego ujmowania literatury w 1. połowie XIX wieku. Miarą jakości tej pozycji niech będzie to, że następna równie ważne publikacja historycznoliteracka ukazała się na naszym rynku wydawniczym dopiero w 1993 roku. Jest nią praca Teresy Walas Czy jest możliwa inna historia literatury?

Badania sakrologiczne zajmują połowę naukowego dorobku prof. Sawickiego. Dotyczą one relacji między tym, co literackie, a tym, co religijne, sakralne, chrześcijańskie, metafizyczne. Nie tylko prof. Teresa Kostkiewiczowa uważa, że to właśnie prof. Sawicki był pierwszym w naszym kraju po drugiej wojnie światowej badaczem, który w sposób systematyczny, zarówno na polu historii, jak i teorii literatury zajął się tego rodzaju problematyką. Cytowana już prof. Jasińska- Wojtkowska dodawała, iż Stefan Sawicki to najważniejszy i najbardziej operatywny promotor tych badań. Laudator starał się być zabawny, zapewniając, że nie chodzi wyłącznie o marketingowe talenty laureata.

I charakter tej relacji, i nawet laudacja pozwalają na wymienienie tylko niewielu publikacji prof. Sawickiego. Ze względu na badania sakrologiczne powinno wystarczyć przywołanie dwóch prac zbiorowych współredagowanych przez laureata. Pierwsza z nich to dedykowane Janowi Pawłowi II przełomowe Sacrum w literaturze z 1983 roku, rezultat sympozjum zorganizowanego na KUL w maju 1979 roku. Druga to późniejsza o trzy lata publikacja nosząca tytuł Biblia a literatura.

Podczas uroczystości wręczenia nagrody w galerii Ślędzińskich

Norwidolog

Dziękując laureatowi za jego prace dotyczące twórczości autora Promethidiona, laudator przypomniał, że prof. Sawicki od 1983 roku jest redaktorem naczelnym rocznika „Studia Norvidiana”, a od 1985 roku kieruje Zakładem Badań nad Twórczością Cypriana Norwida, pracując ze swoimi uczniami nad krytyczną edycją Dzieł wszystkich „czwartego wieszcza”, planowaną na osiemnaście tomów. Szczególnie ważne wydaje się to, że Norwid jest dla prof. Sawickiego jednym z najwybitniejszych pisarzy chrześcijańskich świata.

W 1994 roku ukazała się pierwsza książka profesora zatytułowana Wartość – sacrum – Norwid. W 2007 roku – druga. Obie opatrzone są podtytułem Studia i szkice aksjologicznoliterackie. To nowa jakość w dorobku polskiego literaturoznawstwa po 1989 roku. Tak samo nowe jest, dokonane za sprawą prof. Sawickiego, przywrócenie refleksji teoretycznoi historycznoliterackiej, którą on sam określa jako alternatywną wobec postmodernizmu osoby autora.

Aksjolog

Bo przecież problematyka wartości to autor, który nadaje lub odbiera wartość światu przedstawionemu swoich utworów. To czytelnik zainteresowany nie tylko aksjologicznymi wyborami autora, ale także narzucający literaturze własne wartościowanie. Czytelnik, któremu profesor proponuje formułę Paula Ricoeura, mówiącą o tym, że rozumieć znaczy poznawać siebie w obliczu tekstu. To wreszcie tekst literacki ewokujący (wywołujący) rzeczywistość. Nie tylko czas, przestrzeń, rzeczy czy osoby, ale także jakości podobne do platońskich idei, pozwalające sięgnąć w głąb przywołanej rzeczywistości. Nadać jej wartość, odnajdując sens, ład, całość – metafizyczny wymiar rzeczy.

Wystąpienie laureata zamykało oficjalną część uroczystości. Profesor Sawicki przygotował wykład o wyzwaniach, jakie stoją przed współczesnym literaturoznawstwem. Istnieje nadzieja, że wypowiedź profesora zostanie opublikowana w osobnej broszurce.