W 1176 r. książę Kazimierz Sprawiedliwy sprowadził do Sulejowa cystersów i ufundował dla nich kościół i klasztor.Kościół klasztorny pw. św. Tomasza Katuaryjskiego wzniesiono w latach 1177–1232, ze szlachetnego piaskowca szydłowieckiego, w starannie ciosanych blokach i ułożonych w regularne szychty. Budowla jest trójnawową świątynią na planie krzyża łacińskiego z transeptem, sklepionym krzyżowo. Romański portal znajduje się na osi nawy głównej, w tzw. domku portalowym, czyli występie wysunietym przed czoło świątyni nad nim zaś umieszczono manswerk. Ściany szczytowe prezbiterium i transeptu ozdobiono dużymi okrągłymi oknami. Prezbiterium ma proste zamknięcie, z dwóch jego stron znajdują się kaplice, na przedłużeniu naw bocznych. Nad dawnym wejściem bocznym znajduje się romański tympanon z końca XII w. przedstawiający płaskorzeźbiony krzyż wczesnochrześcijański, po bokach którego jest słońce, księżyc i ptak jako symbole śmierci Chrystusa. Od strony zachodniej dobudowano kapitularz, w którym znajduje się małe muzeum przykościelne. Cały kościół ocalał w prawie nienaruszonym stanie. Obecnie prowadzone są w nim drobne prace konserwatorskie. Barokowy wystrój kościoła pochodzi z początku XVIII w.

Kościół od strony wirydarza klasztornego z dobudowanym kapitularzem
Fot. Radosław Kieryłowicz

Nawa boczna, wyraźnie widać sklepienie krzyżowe i barokowy wystrój.
Fot. Radosław Kieryłowicz

Jeden z 12. drewnianych lwów
Fot. Radosław Kieryłowicz

Prezbiterium ma proste zamknięcie, a po jego bokach umieszczono dwie kaplice
Fot. Radosław Kieryłowicz

Tablice wotywne
Fot. Radosław Kieryłowicz

Nad bocznym wejściem do nawy znajduje się romański tympanon z końca XII w. przedstawiający krzyż grecki, słońce i księżyc
Fot. Radosław Kieryłowicz

Kolumny w portalu głównym o bogato zdobionych kapitelach
Fot. Radosław Kieryłowicz

Kolumny oddzielające nawę główną od nawy bocznej
Fot. Radosław Kieryłowicz

Domek portalowy ze znajdującym się nad nim manswerkiem
Fot. Radosław Kieryłowicz

Radosław Kieryłowicz

Artykuł ukazał się w numerze 04/2006.