Ustawą z 16 września 2011 r. Sejm Rzeczypospolitej Polski ogłosił rok 2012 rokiem Józefa Ignacego Kraszewskiego, którego dwusetna rocznica urodzin przypada 28 lipca 2012 roku. W uzasadnieniu ustawy czytamy: „Jego imponujący dorobek literacki wywarł trwały wpływ na kulturę i literaturę polską oraz twórczość współczesnych mu i późniejszych pokoleń Polaków”.

Przygraniczny dwór

Józef Ignacy Kraszewski wychował się, a później często przebywał w wiejskim dworku w Romanowie, do którego wracał w swoich wspomnieniach. Dziś Romanów to niewielka wieś w gminie Sosnówka, w powiecie Biała Podlaska, tuż przy granicy polsko-białoruskiej. Przy skrzyżowaniu biegnących przez Romanów drugorzędnych dróg, za zabytkową bramą wjazdową widać stary i rozległy park. Z dala bielą się kolumienki wiejskiego dworu. Lekko wznoszący się podjazd gościnnie zaprasza do jedynego w Polsce Muzeum Józefa Ignacego Kraszewskiego.

Siedziba Muzeum Józefa Ignacego Kraszewskiego w Romanowie
| Fot. Jarosław Kossakowski

„W 1802 roku od księżnej Teofili Sapieżyny dobra romanowskie zakupili Anna i Błażej Malscy – po kądzieli dziadkowie pisarza. Rozebrany wtedy został dwór myśliwski Sapiehów i na starych fundamentach wzniesiono okazały murowany budynek w stylu klasycystycznym – opowiada dyrektor Muzeum dr Anna Czobodzińska-Przybysławska. – W swoich dziejach romanowski dwór trzykrotnie zmieniał swój wygląd, zachowując jednak klasycystyczny charakter. Ostatniej przebudowy dokonano po zniszczeniach II wojny światowej. Częściowo spalony dwór, dzięki związkom tego miejsca z wielkim pisarzem, nie podzielił losu innych polskich dworów, z którymi komunistyczna władza obeszła się bezwzględnie. Odbudowana także została klasycystyczna kaplica dworska pw. św. Anny, wzniesiona według projektu Jakuba Kubickiego, usytuowana na obrzeżach obecnego parku. Dziś dwór w Romanowie, zawsze mocno związany z polską kulturą, wrócił do swojej kulturotwórczej roli”.

Utalentowany artysta

Dorobek literacki i naukowy Józefa I. Kraszewskiego jest naprawdę imponujący. Jego pisarskie dokonania to: 220 powieści w 400 tomach, 150 opowiadań i nowel, ponad 20 dzieł dramatycznych, poezje, opisy podróży, dzieła naukowe i publicystyka w czasopismach polskich i obcych.

Zwiedzając komnaty dworu w Romanowie, w sali rodzinnej można obejrzeć m.in. pamiątkowy modlitewnik „Korona niebieska” z 1727 r. z późniejszym autografem pisarza i jego brata Kajetana oraz wiszące na ścianach podobizny członków rodziny. W największej i najpiękniejszej komnacie dworu – w leżącym na głównej osi budynku salonie oprócz obrazów związanych z historią Polski z pewnym zaskoczeniem oglądamy interesujące plastyczne dzieła samego Kraszewskiego. Zachowało się ponad 900 jego rysunków, na których oprócz licznych pejzaży utrwalił ciekawe typy i twarze ludzkie, zabytkowe budowle, przydrożne kapliczki i krzyże. Szczególnie fascynowały go dawne ślady historii – stąd widoki starych zamków, rysunki ruin, świadectw dawnej świetności i potęgi polskich Kresów. Muzyczne zainteresowania pisarza – sam komponował i był znakomitym krytykiem muzycznym – w kolejnej komnacie zwanej Salonikiem wołyńskim podkreślają portrety Chopina, Moniuszki oraz zachowany XIX-wieczny fortepian.

Wystawę zamyka „gabinet drezdeński” tworzący próbę odtworzenia pracowni pisarza na emigracji w Dreźnie. Zmarłego w Genewie w 1887 r. Kraszewskiego uroczyście pochowano w Krypcie Zasłużonych Polaków w kościele oo. Paulinów na krakowskiej Skałce.