8 i 9 września w Białymstoku odbyły się doniosłe uroczystości związane z upamiętnieniem tysięcy Polaków z Kresów wywiezionych na Sybir podczas II wojny światowej i po jej zakończeniu. W uroczystościach uczestniczyli również Sybiracy – członkowie Katolickiego Stowarzyszenia „Civitas Christiana”.

Prezes Zarządu Głównego Związku Sybiraków Tadeusz Chwiedź 8 września czternastu osobom przyznał Honorową Odznakę Związku Sybiraków za szczególne zasługi w utrwalaniu pamięci polskiej Golgoty Wschodu oraz pomoc w realizacji zadań statutowych

Związku Sybiraków. Wyróżnieniem tym zostali uhonorowani: Jan Ciechanowski, Roman Czepe, Tomasz Ćwikowski, Wojciech Dębowski, ks. Józef Grzeszczuk, Zbigniew Kamiński, Henryk Midro, Gustaw Narbut, Piotr Oleszczak, Henryk Pasierski, Wanda Szreter, Maria Szuba, Krzysztof Teodoruk oraz ks. Tadeusz Żdanuk. Podczas spotkania harcerze z ZHP w Białymstoku przedstawili montaż słowno-muzyczny. Wystąpił też chór „Czerwone Maki” z Mińska.

W Marszu Żywej Pamięci Sybiru uczestniczyła licznie młodzież
| Fot. Romuald Gumienniak

9 września odbył się XI Międzynarodowy Marsz Żywej Pamięci Polskiego Sybiru. Uroczystości rozpoczęły się liturgią w Katedrze Prawosławnej św. Mikołaja w Białymstoku. Uczestnicy marszu spotkali się przy Pomniku Katyńskim. W marszu wzięło udział ok.. 10 tysięcy osób. W tym roku uczestnicy marszu w sposób szczególny upamiętnili 70. rocznicę ostatniej z czterech wywózek na Wschód oraz 70. rocznicę utworzenia polskiej armii na Wschodzie.

„My, Sybiracy, mamy obowiązek mówić i utrwalać pamięć tego wydarzenia, to bowiem zesłańcy Sybiru, więźniowie obozów i łagrów byli żołnierzami i dowódcami tej armii” – podkreślił podczas uroczystości prezes Związku Sybiraków Tadeusz Chwiedź.

W marszu, który w tym roku odbył się pod hasłem „Cierpieli i walczyli za ojczyznę”, wzięli udział Sybiracy i młodzież, w tym uczniowie ze szkół noszących imię Sybiraków, przedstawiciele Polonii ze Wschodu: Litwy, Łotwy, Estonii, Białorusi, Ukrainy, a także z USA i Kanady, oraz liczne poczty sztandarowe (245). Byli też przedstawiciele władz państwowych i samorządowych, hierarchowie różnych wyznań, którzy odmówili modlitwy za zmarłych. Zebrani na uroczystościach zostali pobłogosławieni przez ks. abp. Edwarda Ozorowskiego, metropolitę białostockiego, oraz ks. bp. Jerzego, prawosławnego ordynariusza Wojska Polskiego.

Zwyczajem poprzednich lat uczestnicy marszu przeszli trasę od Pomnika Katyńskiego do Grobu Nieznanego Sybiraka znajdującego się przy kościele pw. Ducha Świętego, a następnie uczestniczyli w uroczystej Mszy św. sprawowanej przez JE ks. bp. dr. Józefa Guzdka, biskupa polowego Wojska Polskiego.

„Międzynarodowy Marsz Żywej Pamięci Polskiego Sybiru przypomina wielką krzywdę wyrządzoną naszym rodakom, a wszelka krzywda domaga się zadośćuczynienia” – mówił w homilii bp Guzdek. Hierarcha podkreślał wartość przebaczenia w życiu tych, którzy zostali skrzywdzeni i ich rodzin. „Dzisiejsza uroczystość jest okazją do modlitwy za tych, którzy z zesłania nie powrócili, ale także do modlitwy za winowajców. Módlmy się więc o siłę konieczną do przebaczenia”.

Marsz Żywej Pamięci Sybiru zakończył się przy Pomniku Grobie Nieznanego Sybiraka. Była krótka modlitwa w obrządku katolickim i prawosławnym, przemówienia przedstawicieli władz, apel poległych, salwa honorowa, składanie kwiatów i żołnierska grochówka. Przy pomniku został odśpiewany hymn Sybiraków autorstwa nieżyjącego Sybiraka Mariana Jonkajtisa. Wieniec pod pomnikiem składał m.in. marszałek Sejmu Grzegorz Schetyna.

W liście do uczestników prezydent Bronisław Komorowski złożył hołd wszystkim ofiarom. Podkreślał, że w wyniku deportacji „zniszczono ukształtowaną przez stulecia, wieloetniczną wspólnotę zamieszkującą te ziemie”.

Przewodniczący komitetu organizacyjnego, prezydent Białegostoku Tadeusz Truskolaski podkreślił, że obowiązkiem obecnego pokolenia jest pamięć o ofiarach zesłań.

W Białymstoku do 2016 roku ma powstać Muzeum Pamięci Sybiru, które będzie usytuowane w jednym ze starych powojskowych magazynów przy ulicy Węglowej.

W Białymstoku znajduje się jedyny w Polsce Grób Nieznanego Sybiraka, w którym złożone są prochy tych, którzy zginęli na Wschodzie. Do muru okalającego pomnik przytwierdzone są tablice z kilkuset nazwiskami ofiar „nieludzkiej ziemi”. W podziemiach znajdującego się obok kościoła pw. Ducha Świętego od wielu lat funkcjonuje Muzeum Sybiraków. Na Białostocczyźnie żyje obecnie około 6 tysięcy Sybiraków, a w całym kraju jest ich ponad 60 tysięcy.