Święty Paweł nazywany jest Apostołem Narodów. Powołany przez Chrystusa Zmartwychwstałego pod Damaszkiem przemienił się z prześladowcy Kościoła w apostoła Jezusa Chrystusa. Głosząc Ewangelię, przemierzył tysiące kilometrów. Do założonych przez siebie wspólnot kierował listy. Pisał też do tych, do których zamierzał przyjechać, aby im się przedstawić. Tak było z Listem do Rzymian. W końcu trzeba było nad tymi wspólnotami ustanowić biskupów i prezbiterów. Do dwóch pasterzy Kościoła: Tymoteusza i Tytusa skierował listy, które są ważnym świadectwem ukazującym początkową organizację Kościoła.

Pierwszy List do Tymoteusza

Pierwszy List św. Pawła do Tymoteusza ma dwa zasadnicze cele:

1. Wskazanie młodemu biskupowi Tymoteuszowi, że do nauki chrześcijańskiej w Efezie wkradły się błędy, które należy naprawić.
2. Ukazanie, jak zaprowadzić dyscyplinę we wspólnocie Kościoła, którą prowadzi.

Paweł napisał, że do Efezu przybyli fałszywi nauczyciele. Wywodzili się oni spośród judeochrześcijan. Apostoł przestrzega młodego biskupa przed nimi i przed ich błędnymi naukami. Nauczali, że poganin najpierw musi zostać obrzezanym, przyjąć judaizm, a dopiero potem może zostać ochrzczony. Św. Paweł zaznacza, że głosili oni mity i genealogie (1, 7; 4, 7). W ten sposób chcieli wykazać, że chrześcijanie nie mają prawa przypisywać sobie przywilejów, które przynależą Izraelowi. Genealogie miały uzasadnić, że Izraelici wywodzą się od Abrahama. Chrześcijanie natomiast ukazywali, że Abraham jest także ich Ojcem wiary, która w pełni została objawiona w Jezusie Chrystusie, i stąd chrześcijanie są w znaczeniu duchowym potomstwem Abrahama. Owe mity opowiadane przez Żydów dotyczyły Abrahama i innych patriarchów jako protoplastów Izraela. W Efezie te mity i genealogie stawały się przyczyną synkretyzmu religijnego i filozoficznego, w których łączono idee religijne i filozoficzne Wschodu i Zachodu, a także judaizmu. Fałszywi nauczyciele dochodzili do przekonania, że świat jest zły i wszystko, co jest z nim związane, jest złe. Dlatego należy zrezygnować z pożycia małżeńskiego i w ogóle z zakładania rodziny. Proponowali również wstrzymywanie się od pokarmów mięsnych.

Drugie wskazanie było zwróceniem uwagi na dyscyplinę kościelną. W tym celu należy objąć modlitwą wszystkich wiernych, by w ten sposób dopomóc im w drodze do zbawienia. Prócz tego Paweł udziela wskazówek bardzo konkretnych: jakie cechy winien mieć kandydat na biskupa, prezbitera i diakona (3, 1-7). Podaje też ważną informację, że władzę w Kościele przekazuje się przez nałożenie rąk (4, 12-16). Ten gest oznacza udzielenie szczególnego daru łaski przekazywanego człowiekowi, który obejmuje urząd przełożonego w Kościele. Jest to charyzmat uzdalniający go do pełnienia funkcji pasterskiej. Przełożony musi na co dzień stawiać czoła różnorakim wyzwaniom i trudnościom. Gest nałożenia rąk Jezus Chrystus przejął z judaizmu. Oznacza on przekazywanie władzy i posłanie do pełnienia określonej misji, jako przełożonego i nauczyciela wspólnoty. W ten sposób przekazywana jest w Kościele władza pasterska.

Pasterz w Kościele ma bardzo jasno określone zadania. Winien on odznaczać się silną wiarą i dobrze ukształtowanym sumieniem (1, 19). Winien też karmić się dobrą nauką i odrzucać wszelkie babskie gadanie (4, 6-7), praktykować pobożność i być dla innych przykładem. Zadaniem pasterza jest ponadto czytanie, napominanie i nauczanie (4, 13-16).

List do Tytusa

Celem Listu św. Pawła Apostoła do Tytusa jest podniesienie biskupa Krety na duchu. Młody pasterz Kościoła przeżywał na Krecie trudne chwile. Paweł, chcąc go umocnić, ukazał mu najpierw: kim jest apostoł i jakie ma zadania, a następnie przypomniał mu, skąd chrześcijanin ma czerpać siłę i natchnienie do życia moralnego. Zadaniem Tytusa na Krecie jest ustanowienie struktury Kościoła na tej wyspie. Paweł poucza Tytusa, jak rozpoznać, kto się nadaje do bycia pasterzem, oraz pisze, czym się kierować w doborze kandydatów do pełnienia tej funkcji. A dalej wskazuje, jakie zadania należy postawić przed pasterzami. Na końcu przestrzega przed błędnowiercami i ukazuje, jakie zagrożenia dla wiary mogą wyniknąć z ich nauczania. Mówi też, jak sobie z tym wszystkim poradzić.

Paweł jest apostołem Jezusa Chrystusa, On sam Go powołał. A uczynił to w celu głoszenia wiary, poznania prawdy o zbawieniu i rozwijania pobożności w powierzonych mu ludziach. Te zadania, które stawały przed Apostołem, teraz stają przed Tytusem. Pełniąc posługę na Krecie, winien pouczać ludzi różnych stanów o tym, jakie Chrystus stawia przed nimi zadania i czym winni się charakteryzować jako chrześcijanie (Tt 2, 1-10).

Skąd chrześcijanie mogą czerpać siłę do pełnienia swoich zadań w życiu? Na tak postawione pytanie można znaleźć odpowiedź w Tt 2, 11-14. Św. Paweł wskazuje, że trzeba się wgłębić w tajemnice wiary. Źródłem Bożej łaski jest Jezus Chrystus, czyli prawdziwy Bóg, który przyjął ludzkie ciało z miłości do człowieka. Jego narodzenie, życie, odkupieńcza męka i zmartwychwstanie stają się źródłem Bożej łaski spływającej na człowieka. W wersecie Tt 2, 13 zostało wyraźnie zapisane wyznanie wiary w bóstwo Jezusa Chrystusa. On przyszedł na świat po raz pierwszy w ubóstwie i pokorze. Wziął na siebie nasze grzechy i własną krwią je obmył, dokonując odkupienia. On przyjdzie na świat powtórnie w mocy i blasku swego Bóstwa.

Tytus jako biskup ma ukazywać dzieło odkupienia i wprowadzać ludzi na drogę nawrócenia, aby mogła się w nich objawiać Boża łaska, która prowadzi do świętości życia.

Kolejne wersety (Tt 3, 3-7) zawierają bardzo istotne elementy nauki o usprawiedliwieniu. Nasze zbawienie nie jest owocem ludzkich czynów, umartwień i postów, ale dokonuje się dzięki Bożemu miłosierdziu (Tt 3, 5). Bóg jest naszym zbawicielem. W przyjściu na świat w ludzkim ciele objawił swoją miłość ku ludziom. To Bóg dokonuje nowego stworzenia człowieka przez obmycie odradzające i odnawiające w Duchu Świętym (Tt 3, 5). W tych słowach św. Paweł wskazuje na sakramenty chrztu świętego i bierzmowania. Poprzez te sakramenty święte dokonuje się udoskonalenie człowieka. Sprawcą tego uświęcenia jest Duch Święty. Chrystus Zmartwychwstały wylewa na swoich uczniów Ducha Świętego. Trzeba podkreślić, że w duchowym odrodzeniu i przemienieniu uświęcającym człowieka bierze udział cała Trójca Święta.

Na określenie Kościoła św. Paweł używa w tym liście trzech wyrażeń technicznych: Wybrańcy Boży (Tt 1, 1); Lud wybrany na własność (Tt 2, 14); Ci, którzy uwierzyli w Boga (Tt 3, 8).

Drugi List do Tymoteusza

Drugi List do Tymoteusza jest ostatnim pismem św. Pawła. Uważany jest on za testament duchowy Apostoła. W więzieniu Paweł czuje się osamotniony i przeżywa bardzo trudne chwile. Trwa w oczekiwaniu na śmierć, dlatego usilnie wzywa Tymoteusza, aby wraz z Markiem przybyli do Rzymu szybko. Celem tego Listu jest wezwanie do strzeżenia czystości wiary we wspólnocie Kościoła efeskiego. Tymoteusz winien zadbać o to, aby wystrzegać się błędów i swoim przykładem pociągać wiernych do życia według zasad wiary.

Na początku pisma Paweł ukazuje swoją trudną sytuację. Jest więziony jako złoczyńca (por. 2, 9). Czuje się osamotniony, ponieważ jedni go opuścili i powrócili do świata, inni zostali posłani do głoszenia Ewangelii. On jednak mocno trwa w wierze i strzeże jej depozytu (2Tm 1, 12). Do Tymoteusza zwraca się z bardzo ważnym przesłaniem. Ten umiłowany uczeń winien strzec charyzmatu pasterskiego, który został mu dany przez włożenie rąk (2Tm 1, 6). Charyzmat ten charakteryzuje się męstwem, dawaniem świadectwa, wiernym głoszeniem Chrystusowego orędzia. Pasterz ma być wzorem we wspólnocie wierzących i strzec depozytu wiary przekazanego mu przez św. Pawła za pomocą Ducha Świętego. Ma się upodobnić do żołnierza, który wiernie wykonuje powierzone mu zadania. Ze szczególną troską powinien zabiegać o sprawiedliwość, wiarę, miłość i pokój (2, 22).

Jedną z najbardziej istotnych prawd przekazanych w tym liście jest nauka o natchnieniu Pisma Świętego: Wszelkie Pismo od Boga natchnione [jest] i pożyteczne do nauczania, do przekonywania, do poprawiania, do kształcenia w sprawiedliwości – aby człowiek Boży był doskonały, przysposobiony do każdego dobrego czynu (2Tm 3, 16). Słowa te wskazują, że źródłem Pisma Świętego jest sam Bóg. Nauka Boża w nim zawarta uczy, jaką drogą ma podążać człowiek, aby zmierzać do zbawienia. Daje ona człowiekowi poznać Bożą mądrość i wprowadza w tajemnice pobożności. Dlatego też Pismo Święte jest pożyteczne do nauczania. Nauczanie to ma być bardzo praktyczne, gdyż poznając je, człowiek winien wkroczyć na Bożą drogę w swym życiu.

ks. Roman Bogacz

Tekst pochodzi z kwartalnika "Civitas Christiana" nr 1/2025

/mdk