12 stycznia 1578 r.

Na dworze króla Stefana Batorego w Ujazdowie pod Warszawą wystawiono „Odprawę posłów greckich” Jana Kochanowskiego. Ten dramat polityczny, utrzymany w tonie poetyki antycznej jest ostrzeżeniem przed upadkiem państwa, na wzór upadku Troi. Podstawowa teza utworu brzmi: sytuacja polityczna i los państwa zależą przede wszystkim od moralności jego poddanych. Utwór został napisany z okazji zaślubin Jana Zamoyskiego z Krystyną Radziwiłłówną.

20 stycznia 1320 r.

Odbyła się koronacja Władysława Łokietka na króla Polski. Król Władysław k o n t y n u o w a ł , zapoczątkowany przez Przemysła II proces zjednoczenia kraju, który na skutek testamentu Bolesława Krzywoustego o podziale na dzielnice, po jego śmierci w 1138 r., rozpadł się na kilkadziesiąt księstw i ksiąstewek. Polska w wyniku rozbicia dzielnicowego, oraz późniejszych wojen i konfliktów utraciła na długie wieki Pomorze, Pomorze Gdańskie, Ziemię Chełmińską, Mazowsze, Ziemię Lubuską, Dolny Śląsk, Opolszczyznę. Zjednoczenie postępowało powoli, gdyż dwaj wielcy wrogowie Polski, państwo Zakonu Krzyżackiego oraz Królestwo Czech, zjednoczyły swe siły w celu niedopuszczenia do utworzenia jednolitego państwa polskiego.

22 stycznia 1863 r.

Wybuchło powstanie styczniowe, najdłuższe w historii polskich powstań narodowych, jednocześnie najtragiczniejsze, gdyż pociągnęło za sobą olbrzymie skutki polityczne, społeczne i ekonomiczne. Represje dotknęły szerokie warstwy społeczeństwa. Powstanie planowane początkowo na sierpień 1863 r. wybuchło pół roku wcześniej, aby uchronić młodzież przed branką do wojska carskiego, zarządzaną przez margrabiego Aleksandra Wielopolskiego, będącego naczelnikiem rządu cywilnego Królestwa Polskiego. Nieudolne prowadzenie wojny partyzanckiej przez stronnictwo czerwonych spowodowało przejęcie władzy przez stronnictwo białych. Pod władzą dyktatorską Romualda Traugutta uporządkowano rząd, finanse, szkolenie wojskowe, prawo, jak również prowadzenie wojny partyzanckiej. Faktycznym zakończeniem powstania było aresztowanie i stracenie Romualda Traugutta na stokach południowego fortu cytadeli warszawskiej, choć potyczki trwały jeszcze do wiosny 1865, kiedy to został rozbity ostatni regularny oddział powstańczy ks. Brzóski.

Artur Grottger – Bitwa

28 stycznia 1573 r.

Zawiązała się konfederacja warszawska. Było to zebranie szlachty uczestniczącej w sejmie konwokacyjnym, zwołanym dla obrania nowego króla. W konfederacji uczestniczyli głównie przedstawiciele dysydentów religijnych, którzy po rozłamie w Kościele katolickim, zapoczątkowanym przez Marcina Lutra przeszli na luteranizm lub kalwinizm (Mikołaj Rey). Pojawiły się również lokalne odłamy protestanckie – jak arianie (bracia polscy) luteranie (zwłaszcza wśród Niemców w Prusach Książęcych i na Inflantach), baptyści i menonici. Dysydenci swoją postawę tłumaczyli tolerancją religijną wobec szlachty prawosławnej (na terenach Ukrainy, Rusi i Litwy) oraz współwystępowaniem innych wyznań chrześcijańskich i niechrześcijańskich wśród pozostałej ludności (Ormianie, żydzi, muzułmanie). Postanowienia konfederacji warszawskiej weszły w skład Artykułów Henrykowskich, będących zbiorem zobowiązań nowego króla wobec szlachty. Konfederacja warszawska zapoczątkowała okres wolności religijnej, w której Polska jawiła się jako „przystań dla heretyków”. Ten „słodki” okres skończył się bezpowrotnie kiedy mniejszości, zwłaszcza protestanci w czasie „potopu” szwedzkiego walczyli po stronie najeżdzców (np. przywódcy kalwinów litewskich Radziwiłłowie).

Radosław Kieryłowicz

Artykuł ukazał się w numerze 01/2008.