Jego postać kojarzy się dziś wyłącznie z Mazurkiem Dąbrowskiego, do którego napisał słowa, a był człowiekiem nietuzinkowym –  oddanym Polsce politykiem i żołnierzem, prawnikiem, płodnym pisarzem (autorem pism publicystycznych, mów sejmowych, odezw, rozpraw politycznych, pamiętników, wierszy, dramatów, librett operowych), którego życie osobiste nie było wolne i od tragedii, i od wielkiej miłości. Był jednym z najwybitniejszych Polaków polskiego Oświecenia.

Józef Rufin Wybicki przyszedł na świat 29 września 1747 roku w Będominie koło Kościerzyny w majątku Piotra i Konstancji z Lniskich. Od 6 roku życia jego wychowaniem zajmował się stryj Franciszek Wybicki, proboszcz skarszewski i archidiakon pomorski. Po śmierci stryja 18-letni Wybicki rozpoczął dorosłe życie. W roku 1764 wszedł w świat polityki, biorąc udział w elekcji Stanisława Augusta Poniatowskiego. W wieku 21 lat, jako uczestnik sejmu „repninowskiego”, potępił rosyjską politykę wobec Polski i musiał się ukrywać. Brał udział w konfederacji barskiej.

W 1768 roku zakochał się od pierwszego wejrzenia w Kunegundzie Drwęckiej, starszej od niego o 17 lat. Pobrali się w 1773 roku, ale dwa lata później brzemienna Kunegunda zmarła. Po śmierci ukochanej żony oddał się działalności politycznej. Z tamtego okresu pochodzi jedno z najważniejszych dzieł Wybickiego: Listy patriotyczne do Jaśnie Wielmożnego eks-kanclerza Zamoyskiego, prawa układającego pisane, w których zawarł swoje społeczne i polityczne poglądy: głęboką krytykę dotychczasowego ustroju Polski oraz postulat wyzwolenia chłopów.

W 1780 roku ożenił się z młodszą o 10 lat Esterą Wierrusz-Kowalską. W 1781 małżonkowie zamieszkali w majątku w Manieczkach, gdzie na świat przyszły ich dzieci: Teresa (1782), Łukasz (1785) i Józef (1787). Wybicki oddał się gospodarzeniu oraz twórczości literackiej, ale nie zarzucił działalności politycznej.

Kiedy Manieczki znalazły się w obrębie II zaboru pruskiego Wybiccy przenieśli się w okolice Warszawy, do Krobowa. Tu zastał Wybickiego wybuch Powstania Kościuszkowskiego, a w 1794 początek Insurekcji Warszawskiej. W tym okresie poznał Jana Henryka Dąbrowskiego, co miało miejsce w dramatycznych okolicznościach. Dąbrowski, który młodość spędził w Saksonii i słabo mówił po polsku, w 1792 przeszedł z armii saskiej do wojska polskiego. Niezorientowany w miejscowych stosunkach, przystąpił do konfederacji targowickiej, przez co posądzono go o zdradę. Wytoczono mu sprawę sądową i groziła mu kara śmierci, został jednak uniewinniony dzięki mowie Wybickiego w jego obronie. Od tamtej pory stali się przyjaciółmi.

Po klęsce powstania kościuszkowskiego Wybicki trafił na emigrację do Francji, gdzie wraz z Dąbrowskim, z niemałymi trudnościami, wynegocjowali powstanie Legionów Polskich. Umowa w tej sprawie z rządem Republiki Lombardzkiej została podpisana 9 stycznia 1797. To z utworzeniem Legionów i ich pierwszym udziałem w paradzie wojskowej wiąże się historia powstania pieśni Jeszcze Polska nie umarła – znanej jako Mazurek Dąbrowskiego. Mazurek w 1798 roku znany był już na wszystkich polskich ziemiach podzielonych między trzech zaborców, a w 1921 roku stał się oficjalnym hymnem Polski.

W 1806 roku, po 12-letniej rozłące, Wybicki spotkał się ze swoją rodziną. W 1807 rozpoczął w Warszawie tworzenie zrębów administracji dla odradzającego się pod protektoratem Napoleona państwa polskiego. Klęska Napoleona stanowiła zagrożenie dla Wybickiego, a przed aresztowaniem uchroniło go wstawiennictwo Adama Czartoryskiego u cara Aleksandra I. Od 1817 do 1821 roku Wybicki był prezesem Sądu Najwyższego Królestwa Polskiego i była to najwyższa ze sprawowanych przezeń funkcji.

Józef Wybicki zmarł nagle w Manieczkach 10 marca 1822 roku. Pierwotnie pochowany w rodzinnym grobie w Brodnicy, został ekshumowany w 1923 i spoczywa w Krypcie Zasłużonych Wielkopolan w podziemiach kościoła św. Wojciecha w Poznaniu.

Rok 2022, Uchwałą Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z 14 października 2021, został ustanowiony Rokiem Józefa Wybickiego, ponieważ przypadają w nim: 275 rocznica jego urodzin, 225 rocznica napisania Pieśni Legionów Polskich we Włoszech, 200 rocznica śmierci oraz 95 rocznica ustanowienia pieśni Jeszcze Polska nie zginęła hymnem narodowym.

Źródła:
https://pl.wikipedia.org/wiki/J%C3%B3zef_Wybicki
https://culture.pl/pl/tworca/jozef-wybicki
http://orka.sejm.gov.pl/proc9.nsf/uchwaly/1138_u.htm