Marzec

1 marca 1579 r.

Jan Zamoyski, kalwin, został mianowany kanclerzem wielkim koronnym. Był to najwybitniejszy przedstawiciel polskiego odrodzenia, światły polityk i mąż stanu. Założył Zamość i Akademię Zamojską. Twórca hasła „Takie będą Rzeczpospolite, jakiej jej młodzieży chowanie”.

4 marca 1430 r.

Król Władysław Jagiełło w Jedlnie, w zamian za uznanie prawa swoich potomków do korony polskiej. nadał przywilej szlachcie „Nemine captivabimus nisi iure victum” – „Nikogo nie ukarzemy inaczej jak z wyroku sądowego”.

6 marca 1454 r.

Król Kazimierz IV Jagiellończyk wydaje akt inkorporacji Prus książęcych do korony, co wywołuje wybuch wojny trzynastoletniej z Zakonem Krzyżackim, zakończonej w 1466 r.

8 marca 1440 r.

Władysław III przyjmuje ofertę korony węgierskiej. Aż do bitwy pod Warną pod berłem króla polskiego znajdowały się ziemie Królestwa Polskiego, Wielkiego Księstwa Litewskiego i Królestwa Węgier o łącznej powierzchni blisko 2 mln km2, było to wówczas największe państwo w Europie.

9 marca 1652 r.

Pierwszy przypadek zerwania sejmu, „liberum veto”, przez posła z Upity, Władysława Sicińskiego.

11 marca 1347 r.

Kazimierz Wielki ogłosił statuty piotr-kowskie dla Wielkopolski i wiślickie dla Małopolski. Była to pierwsza kodyfikacja praw zwyczajowych; łącznie 163 artykuły sądowe.

13 marca 1440 r.

Zawiązano Związek Pruski – organizację mieszczaństwa i rycerstwa pruskiego, dążącego do uzyskania wpływu na rządy w Państwie Krzyżackim i przywilejów stanowych podobnych do posiadanych w Królestwie Polskim. Związek Pruski był inicjatorem wybuchu buntu przeciw Zakonowi Krzyżackiemu w 1454 rdającemu początek wojnie trzynastoletniej

14 marca 1964 r.

Antoni Słonimski złożył w kancelarii premiera Józefa Cyrankiewicza „List 34” – protest polskich pisarzy przeciwko cenzurze, ograniczeniu swobód obywatelskich i niskim przydziałom papieru. Sygnatariuszami listu byli m.in. Zofia Kossak- Szczucka, Stanisław Cat-Mackiewicz, Melchior Wańkowicz i Paweł Jasienica. List ten odbił się szerokim echem na świecie.

17 marca 1921 r.

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uchwalił konstytucję, zwaną konstytucją marcową.

18 marca 1921 r.

W Rydze podpisano traktat pokojowy z Rosją Sowiecką, kończący wojnę 1920 r. Na mocy traktatu wojska polskie musiały ustąpić ze znacznej części Białorusi i Ukrainy już zajętych przez polską armię po rozpoczęciu ofensywy niemeńskiej.

18 marca 1842 r.

Książę Adam Czartoryski na mocy porozumienia z Turcją założył dla wieś Adampol w pobliżu Stambułu. Osadnikami byli Polacy – dezerterów z armii rosyjskiej podczas wojen krymskich. Do dziś miejscowość ta ma polskie władze i polski samorząd. Jej nazwa turecka to Polonezköy. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Daniel Ohotski.

Kościół w Adampolu

22 marca 1219 r.

Zmarł arcybiskup gnieźnieński – Henryk Kietlicz – reformator kościoła w Polsce. Wprowadził obowiązek celibatu duchowieństwa świeckiego, wyłączenie duchownych spod jurysdykcji sądów świeckich, oraz wybór biskupów przez kapituły katedralne.

25 marca 1832 r.

Mikołaj I zniósł Konstytucję Królestwa Polskiego z 1815 roku i zastąpił ją Statutem Organicznym, faktycznie likwidującym polską autonomię. Iwan Paskiewicz został namiestnikiem Królestwa Polskiego. Rozpoczął się 24-letni okres tzw. Nocy Paskiewiczowskiej.

27 marca 1794 r.

Na krakowskim Rynku Tadeusz Kościuszko złożył przysięgę na wierność Rzeczpospolitej. Był to akt rozpoczynający insurekcję, mającą przywrócić niepodległość Polsce, będącej po II rozbiorze pod okupacją wojsk rosyjskich.

Artykuł ukazał się w numerze 03/2008.