Jest jednym z najsłynniejszych polskich świętych. Głównym patronem naszej Ojczyzny. Jego męczeństwo leży u fundamentów polskiego Kościoła i państwa.

Zasługi św. Wojciecha, bo o nim mowa, są ogromne i trudno je przecenić. Daleko wykraczają poza Polskę, gdyż Wojciecha śmiało można nazwać patronem duchowej jedności Europy. – Jako człowiek Kościoła zawsze zachowywał niezależność w niestrudzonej obronie ludzkiej godności i podnoszeniu poziomu życia społecznego. Z duchową głębią doświadczenia monastycznego podejmował służbę ubogim. Wszystkie te przymioty osobowości św. Wojciecha sprawiają, że jest on natchnieniem dla tych, którzy dziś pracują nad zbudowaniem nowej Europy, z uwzględnieniem jej korzeni kulturowych i religijnych – mówił Jan Paweł II do prezydentów siedmiu państw europejskich w 1997 r. w Gnieźnie. Papież porównał czasy, w których żył św. Wojciech, do XX wieku. – Św. Wojciech żył w niespokojnych czasach. Przeżył tragedie rodzinne i zmagał się z przeszkodami w swoim apostolskim posługiwaniu; na koniec przyjął śmierć męczeńską, ponieważ nie chciał wyrzec się głoszenia orędzia o zbawieniu. W naszym stuleciu, również bardzo burzliwym, ludy środkowej Europy przeszły straszliwe doświadczenia.

Zdaniem Papieża – Polaka trzeba, aby Europejczycy umieli zdecydowanie podjąć wysiłek twórczej współpracy, aby umacniali pokój między sobą i wokół siebie. – Nie można pozostawić żadnego kraju, nawet słabszego, poza obrębem wspólnot, które obecnie powstają – apelował Jan Paweł II.

Kościół św. Wojciecha w Krakowie stoi w miejscu, gdzie niegdyś głosił kazania jego Patron
Fot. Radosław Kieryłowicz

Jedwab z poduszki

Św. Wojciech urodził się około roku 956 w Czechach, w rodzinie Sławnikowiców. Kształcił się w Magdeburgu pod opieką tamtejszego arcybiskupa Adalberta. W czasie studiów zapoznał się z niemieckim systemem kościelnym, który w tamtym czasie funkcjonował znakomicie. Uzyskał wyobrażenie o chrześcijańskim ideale życia, zwłaszcza duchowego. Został przeznaczony do kapłaństwa. Po studiach przyjął święcenia i został kapłanem diecezji praskiej, zamieszkując w Pradze, która była wówczas ważnym ośrodkiem politycznym i handlowym. S z y b k o został biskupem Pragi. Jako biskup p r o w a d z i ł życie surowe, ubogie, wypełnione m o d l i t w ą , przypominające zakon. Był miłosierny. Podobno kiedyś do bramy biskupiego domu zapukał ubogi, doszczętnie okradziony przez zbója. Wojciech poszedł do sypialni, ściągnął jedwab z poduszki i dał potrzebującemu. wyjechał do Rzymu z prośbą, aby Papież zwolnił go z obowiązków. Tam nieoczekiwanie wstąpił do klasztoru benedyktynów na Awentynie. Po trzech latach pobytu w klasztorze przybyło poselstwo Czechów, prosząc o powrót Wojciecha do Pragi. I tak się stało, ale po pewnym czasie Wojciech znowu musiał wrócić do Rzymu, do klasztoru. Wtedy też otrzymał od Papieża Grzegorza V nominację na biskupa misyjnego. Wojciech udał się w podróż po Europie, aż w końcu trafił do Polski. Przyświecał mu jeden cel: misje wśród pogan.

Wiosną 997 r. popłynął Wisłą do Gdańska. Król Bolesław Chrobry dał mu osłonę 30 wojów. Wojciech jednak oddalił rycerzy. W piątek, 23 kwietnia 997 r., „Kiedy święty modlił się wraz z towarzyszami i błagał Boga o przebaczenie za grzechy własne i całego świata – odn o t o w a n o w polskich rękopisach Złotej legendy – zjawiło się kilku ludzi w wyraźnie wrogich zamiarach, wykrzykując coś groźnie w nieznanym języku. Jeden z nich, zawziętszy od innych, wiosłem, które zabrał ze sobą z łodzi, na której przybył, mocno uderzył siedzącego biskupa pomiędzy łopatki, tak że psałterz wypadł mu z rąk, a on sam upadł na ziemię z rozkrzyżowanymi ramionami”. Wojciech zginął śmiercią męczeńską.

Bolesław Chrobry wykupił od Prusów jego ciało, płacąc za nie tyle ile ono ważyło. Ciało św. Wojciecha spoczęło w katedrze gnieźnieńskiej, która od tego momentu stała się miejscem błyskawicznie rozprzestrzeniającego się na całą Europę kultu męczennika. Już w 999 r. Papież Sylwester II ogłosił Wojciecha świętym.

Zjazd Gnieźnieński Gdyby nie męczeńska śmierć Wojciecha, a następnie wykupienie jego ciała, zapewne nie doszłoby do wielkiego wydarzenia, którego wagę trudno przecenić i które miało ogromny wpływ na przyszłe losy Polski. Przy relikwiach św. Wojciecha w Gnieźnie w 1000 r. spotkali się Bolesław Chrobry i cesarz Otton III. Obecny był także legat papieski. Słynny Zjazd Gnieźnieński miał znaczenie polityczne, gdyż zaowocował uznaniem państwa polskiego przez cesarstwo, a także znaczenie kościelne, ponieważ przy grobie św. Wojciecha została proklamowana pierwsza polska metropolia: Gniezno. . W skład tej pierwszej metropolii weszły biskupstwa w Krakowie, Wrocławiu i Kołobrzegu.

Kościół św. Wojciecha w Krakowie stoi w miejscu, gdzie niegdyś głosił kazania jego Patron
Fot. Radosław Kieryłowicz

Najpierw Czech, potem Polak

„W związku z miejscem przechowywania relikwii, podkreśla się znaczenie św. Wojciecha dla Kościoła w Polsce – pisał w 1995 r. w miesięczniku diecezji ełckiej ówczesny biskup ełcki Wojciech Ziemba. – Słusznie uważa się, że ten święty uosabia jakby chrzest Polski. Św. Wojciech będąc Czechem, po śmierci stał się Polakiem. W tym duchu wypowiedział się Jan Paweł II w czasie pierwszej pielgrzymki do Ojczyzny: Męczeńskie zwłoki Apostoła, Biskupa Wojciecha, legły u fundamentów chrześcijaństwa na całej polskiej ziemi. Potwierdza ten fakt kult. Polska posiada bardzo dużo kościołów dedykowanych św. Wojciechowi, gdy w diecezjach pobliskich historycznych Prus, jest ich bardzo mało.”

Zdaniem abp Ziemby, obecnie metropolity warmińskiego, św. Wojciech, budujący nowy ład Europy przełomu pierwszego i drugiego tysiąclecia, może być – jako patron Nowej Ewangelizacji – orędownikiem budowy chrześcijańskiego ładu Europy przełomu drugiego i trzeciego tysiąclecia.

Duchowość św. Wojciecha

Nie można zapomnieć, że św. Wojciech był benedyktynem, a więc jego duchowość i świętość wyrosła w dużej mierze na tradycji benedyktyńskiej, monastycznej. Naczelną cechą duchowości monastycznej jest „bycie z Bogiem”, do którego mnich dąży przez codzienne nawracanie się i przemianę obyczajów. Służy temu przede wszystkim modlitwa: codzienny udział w liturgii i lectio divina, czyli medytacja fragmentów Pisma Świętego. Drugim ważnym elementem jest praca, która stanowi nie tylko podstawę utrzymania, ale także okazję przybliżenia się do Boga i braci. Z pewnością to zjednoczenie z Bogiem u św. Wojciecha zrodziło pragnienie niesienia Ewangelii poganom, aby dzielić się otrzymanym skarbem wiary. A to z kolei zrodziło pragnienie męczeństwa. „On utożsamiał się z Chrystusem – Męczennikiem aż do tak wielkiego upodobnienia, że padając pod ciosem wziął ziemię w posiadanie ramionami rozłożonymi na kształt krzyża” – pisze bp Wacław Świerzawski na stronach internetowych Episkopatu Polski.

Męczeństwo św. Wojciecha jest przekonującym świadectwem wiary w prawdziwość tego, w co się wierzy. „ Taka jest zresztą rola apostoła – mężczyzny: ma w nim być męstwo, odwaga ewangelizowania, wychodzenia z Ewangelią na opłotki, bez zważania na odrzucenie orędzia, na śmiercionośne godzenie w głoszoną Prawdę”– napisał bp Świerzawski.

Piotr Chmieliński

Artykuł ukazał się w numerze 04/2007.