Obchodzony 1 stycznia Światowy Dzień Pokoju jest doskonałą okazją do przybliżenia dziejów sanktuarium – w Markowicach, któremu patronuje Matka Boża Królowa Miłości i Pokoju, Pani Kujaw. 

Dzieje Kujawskiej Częstochowy rozpoczęły się w 1630 r., gdy podróżującego bernardyna, o. Michała Widzyńskiego, zatrzymała w Markowicach szalejąca epidemia cholery. Schronienie znalazł w majątku Andrzeja i Heleny Bardzkich, właścicieli dóbr markowickich, a wraz z nim figura Matki Bożej z Dzieciątkiem. Wizerunek, wykonany w Trzebnicy ok. 1470 r., stanowił własność klasztoru Sióstr Norbertanek w Strzelnie, których zakonnik był spowiednikiem. U Bardzkich za wstawiennictwem Madonny została uzdrowiona ich ciężko chora córka Marianna. Wieść o cudzie szybko rozeszła się po okolicy, sprowadzając przed oblicze Matki Bożej tłumy dotkniętej epidemią ludności. Kolejne przypadki uzdrowień skłoniły bp. Macieja Łubieńskiego do wysłania komisji mającej potwierdzić niezwykłe wydarzenia. Jej prace doprowadziły do wydania dekretu uznającego ważność 32 cudów i ponad 100 aktów szczególnej łaski Bożej. Publiczny kult Matki Bożej Markowickiej oficjalnie zatwierdzono w 1649 r.

Bardzcy byli fundatorami drewnianego kościółka, dokąd przeniesiono figurę z kaplicy dworskiej. Pieczę nad nim otrzymali karmelici trzewiczkowi. Sanktuarium odwiedził w 1666 r. Jan Sobieski, wówczas hetman polny koronny, wracając z bitwy pod Mątwami. Stały wzrost liczby pielgrzymów skłonił zakonników do budowy murowanego, większego kościoła. Obecny kształt uzyskał on w 1714 r., a konsekracji oraz wprowadzenia cudownej figury Matki Bożej dokonał bp Wojciech Bardziński. Do końca XVIII w. wzniesiono również wieżę kościelną oraz w miejsce drewnianego nowy, murowany klasztor. Dynamiczny rozwój sanktuarium został zahamowany w 1825 r. wraz z kasatą klasztoru przez władze pruskie i włączeniem kościoła w Markowicach w skład parafii Ludzisko.

Styczeń ma równie wyjątkowe znaczenie dla Zgromadzenia Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej, nierozerwalnie połączonych z historią sanktuarium. Zakon, założony przez św. Eugeniusza de Mazenoda, powstał właśnie 25 stycznia 1816 r. w Prowansji. Do Markowic został sprowadzony przez prymasa Edmunda Dalbora w 1921 r. i przez ponad 90 lat opiekował się sanktuarium i pielgrzymami. Dzięki staraniom zakonników utworzono parafię, a następnie nowicjat i seminarium, z których powstała polska prowincja oblatów. Działania ośrodka zahamował wybuch II wojny światowej. Kościół zamknięto, natomiast klasztor stał się siedzibą szkoły dla Hitlerjugend. Rozstrzelany został proboszcz ks. Marian Wyduba, a wielu misjonarzy umieszczono w obozach koncentracyjnych. Do Mauthausen trafił m.in. ojciec superior Józef Cebula, został tam zamordowany przez hitlerowców w 1941 r. Jan Paweł II, doceniając jego wyjątkową i pełną poświęcenia postawę, wprowadził go w 1999 r. w poczet błogosławionych. Członkiem markowickiego klasztoru był również sługa Boży ks. Ludwik Wrodarczyk, służący następnie w miejscowości Okopy na Wołyniu. Podczas okupacji pomagał Żydom, za co został uhonorowany tytułem Sprawiedliwego wśród Narodów Świata. Bohaterskie życie zakończył męczeńską śmiercią z rąk UPA w 1943 r.

Zamknięcie kościoła zmusiło przybywających pielgrzymów do modlitw pod jego murami. Niemcy, chcąc powstrzymać napływ wiernych, postanowili wywieźć figurę do muzeum w Berlinie. Próbę tę udaremnili bracia zakonni Stanisław Latosi i Józef Mrowiec, wykradając statuę, która resztę wojny spędziła w ukryciu w klasztorze oraz w domostwie państwa Roszaków.

Sanktuarium pełniło ważną rolę również po wojnie. W imieniu papieża Pawła VI kard. Stefan Wyszyński dokonał 27 czerwca 1965 r. aktu koronacji figury. W obecności 30 000 pielgrzymów Prymas prosił Matkę Bożą, nadając jej tytuł Królowej Miłości i Pokoju, o pokój na świecie, zagrożony trwającą zimną wojną. Podkreślił także więź kultu Maryjnego z dziejami Kujaw: „Piękna Madonna w figurze Królowej Miłości i Pokoju Pani Kujaw jest solą tej ziemi, a stojący przy Niej ojcowie Oblaci Jej najwierniejszymi sługami i oddanymi braćmi tutejszego ludu Bożego”.

Dziś znajdująca się na granicy Kujaw i Pałuk parafia Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny przyciąga pielgrzymów również wspaniale odrestaurowanym kompleksem klasztornym oraz umożliwiającym spokojną kontemplację zespołem parkowym. Nie ma już jednak oblatów, którzy swoją posługę w sanktuarium zakończyli we wrześniu 2013 r.

Szymon Szczęsny