Tradycyjnie, w ostatnią sobotę adwentu, w Audytorium Biblioteki Śląskiej w Katowicach ma miejsce uroczystość wręczenia Nagrody im. Juliusza Ligonia. W tym roku będzie ona miała szczególny charakter. 17 listopada minęła 120. rocznica śmierci Patrona: wybitnego działacza patriotycznego i społeczno-oświatowego, jednego z pierwszych budzicieli ducha narodowego na Górnym Śląsku.

Juliusz Ligoń, syn kowala dworskiego spod Koszęcina i sam kowal hutniczy, jako poeta ludowy, samouk słowo polskie uczynił orężem walki o polskość Górnego Śląska i jego powrót do Macierzy. Pisał wiersze patriotyczne i gawędy historyczne, sztuki teatralne i artykuły publicystyczne, w których wzywał do szerzenia oświaty ludowej, umiłowania tradycji i mowy ojczystej. Jego utwory, relacje i korespondencje najczęściej były drukowane na łamach prasy śląskiej: w „Gwiazdce Górnośląskiej”, „Dzwonku”, „Zwiastunie Górnośląskim” i „Katoliku”, lecz także w gazetach polskich ukazujących się w Wielkopolsce, na Pomorzu i pod zaborem austriackim. Autor m.in. Piosenek zabawnych, po części górnośląskich i poematu historycznego Obrona Wiednia… – podobnie zresztą jak wielu innych, współczesnych mu działaczy narodowo-oświatowych na ziemiach dawno już od Polski odłączonych – rozumiał, że służbę sztuce, budzenie świadomości patriotyczno-historycznej wśród najszerszych warstw ludności trzeba łączyć z postawą społeczną, a także kultywowaniem wartości, których skarbnicami były głównie rodziny. Ojciec i matka przekazywali je dzieciom wraz z pacierzem; w rodzinie uczono szacunku do pracy i miłości do innych ludzi. Wierność tradycjom i obyczajom to wartości tak samo cenne, jak wiara ojców i umiłowanie ojczyzny. Piękny wyraz dał temu Ligoń w wierszu Jestem Śląskie dziecko. I tym wartościom, wyniesionym z domu rodzinnego, pozostał wierny jako człowiek i działacz społeczny. Są one nadal obecne w spuściźnie pisarskiej tego poety ludowego.

Juliusz Ligoń

Kiedy w 1963 roku środowisko działaczy skupionych wokół katowickiego oddziału „Słowa Powszechnego” postanowiło pierwszy raz uhonorować ludzi szczególnie zasłużonych dla ziemi śląskiej, jej historii i kultury, jury pod przewodnictwem Gustawa Morcinka patronem nagrody uczyniło Juliusza Ligonia – nie tylko ze względu na jego twórczość, ale właśnie w uznaniu dla wartości patriotycznych i chrześcijańskich, które Ligoń uosabiał i służył przez całe swoje twórcze życie. I dzięki którym został nazwany trybunem ludu śląskiego.

Katolickie Stowarzyszenie „Civitas Christiana” jako fundator nagrody niezmiennie podkreśla, że są one żywe i wciąż aktualne i dzięki nim wpisujemy do Ligoniowej Księgi nowe nazwiska laureatów. Na przestrzeni blisko pół wieku uhonorowano nią ponad 180 osób i zespołów wyrastających ponad przeciętność – naukowców i twórców kultury, działaczy społecznych i ludzi spod znaku Rodła, popularyzatorów historii i tradycji Górnego Śląska. Ludzie bliskich ideałom patrona, którzy twórczo służą wartościom i są związani sercem ze Śląskiem.

W 2009 roku Kapituła Nagrody pod przewodnictwem ks. bp. Gerarda Bernackiego postanowiła ją przyznać następującym osobom: księdzu prof. dr. hab. Józefowi Budnikowi z Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego – filia w Cieszynie, za ekumeniczne inspiracje w pracy naukowej, społecznej i duszpasterskiej oraz niezwykłą pokorę w posłudze kapłańskiej, doktor Jolancie Grabowskiej-Markowskiej, założycielce i kierowniczce Hospicjum „Posługa Serca im. Św. Teresy od Dzieciątka Jezus” w Mysłowicach – za wieloletnią i konsekwentną posługę osobom potrzebującym opieki oraz za ogromne serce dla ludzi doświadczonym cierpieniem na co dzień, Bogdanowi Paprockiemu za ogromny wkład w polską wokalistykę, piękno i fenomen własnego warsztatu artystycznego oraz za umiłowanie i wierność ziemi śląskiej, doktorowi Janowi Olbrychowi, posłowi do Parlamentu Europejskiego z Cieszyna, za prawość, pracowitość i umiejętność budowania więzi międzyludzkich w czasach kształtowania się samorządności lokalnej.

Wszyscy laureaci są ludźmi twórczymi o wielkim sercu, otwartymi na innych, kochającymi piękno. Są życiem i pracą związani ze Śląskiem, a jednocześnie promują wartości historycznie połączone z tą ziemią. Są więc także bliscy patronowi nagrody. Stowarzyszenie, jako jej fundator, pragnie te cechy upowszechniać i honorować, w wybitnych dokonaniach ludzi bliskich nam ideowo.

Jan Jaśniak

Artykuł ukazał się w numerze 12/2009.