Juliusz Ligoń, poeta samouk, człowiek prosty i głęboko religijny. Jego artykuły, gawędy i wiersze zachęcały do poznawania dziejów ojczystych, wzywały do szerzenia oświaty ludowej.

Urodził się 28 lutego 1823 roku w Prądach pod Koszęcinem. W 1848 roku, gdy Śląsk dotknęła klęska głodu, Ligoń zorganizował polską pomoc charytatywną dla poszkodowanych. Następnie założył Komitet Pomocy Polskiej oraz Polskie Konsum – jedne z pierwszych organizacji o charakterze spółdzielczym. W 1858 roku z jego inicjatywy powstało Kółko Czytelnicze. W ramach pracy tego kółka pisał poezję i artykuły dla prasy. Współpracował z Karolem Miarką, pisząc m.in. na łamach „Katolika”. W 1869 roku założył Towarzystwo Pożyczkowe umożliwiające pobieranie pożyczek polskim robotnikom.

Od 1877 roku był członkiem Towarzystwa Wzajemnej Pomocy. Przez całe życie szykanowany za swoją propolską działalność nie mógł podjąć stałej pracy zarobkowej. Skonfiskowano mu biblioteczkę, przeprowadzano częste rewizje i nakładano wysokie kary finansowe. Żył w wielkiej biedzie z żoną i sześciorgiem dzieci. Zmarł na gruźlicę 17 listopada 1889 roku. Został pochowany na cmentarzu przy kościele św. Barbary w Chorzowie.

W tym roku po raz 36. przyznano nagrodę jego imienia. Prof. dr hab. Jan Malicki, dyrektor Biblioteki Śląskiej i równocześnie członek Kapituły Nagrody, powitał zebranych 20 grudnia 2008 roku na uroczystości ku czci wielkiego Ślązaka, Juliusza Ligonia. Sala audytoryjna Biblioteki Śląskiej w Katowicach z trudem pomieściła około 120 przybyłych na tę uroczystość.

Bożena Chmielewska, przewodnicząca Okręgu „Civitas Christiana” w Katowicach, przedstawiła historię nagrody i zwróciła uwagę na osobistości, które już ją dostały. Byli to m.in. kompozytor Wojciech Kilar, abp Damian Zimoń, abp Alfons Nossol, pisarze Zbyszko Bednorz i Albin Siekierski, prof. Jan Miodek, prof. Jan Szczepański, reżyser Kazimierz Kutz.

Tegoroczni laureaci – od prawej: s. Jadwiga Urszula Wyrozumska, ks. bp prof. dr hab. Jan Kopiec, prof. dr hab. Karol Musioł, prof. dr hab. Krzysztof Szczepan Nitsch.

Nagroda im. Juliusza Ligonia to najstarsza nagroda regionalna w kraju. Przyznawana jest od 1963 roku, a od 1981 roku nieprzerwanie. Jako pierwszy otrzymał ją o. Edward Frankiewicz, franciszkanin i historyk z Opola, więzień obozu koncentracyjnego, autor monografii o kaplicy piastowskiej w kościele oo. franciszkanów w Opolu. Zawsze otrzymywali ją ci, którzy w swoich dokonaniach kierowali się wartościami chrześcijańskimi i narodowymi, co jak wspominała Bożena Chmielewska, w pierwszych latach przyznawania budziło sprzeciw w elitach ówczesnej władzy. „Nagroda stanowiła wręcz protest przeciwko zakłamywaniu historii i zniewalaniu człowieka przez komunistyczny system” – powiedziała Bożena Chmielewska. Za szerzenie wartości patriotycznych i kulturalnych otrzymało ją do tej pory blisko 200 osób i instytucji zasłużonych dla ziemi śląskiej.

Tegorocznymi laureatami zostali:

– siostra Jadwiga Urszula Wyrozumska, elżbietanka z Cieszyna, założycielka Zespołu Teatralnego Parafii św. Elżbiety w Cieszynie, nagrodzona za oddanie osobom potrzebującym, wymiar ekumeniczny poczynań i wielkie osiągnięcia artystyczne z obszaru kultury, w tym szczególnie jej wartości chrześcijańskich.

Ziemowit Gawski wręcza srebrną Odznakę Stowarzyszenia biskupowi Gerardowi Bernackiemu

– ks. bp prof. dr hab. Jan Kopiec, biskup pomocniczy w Opolu, historyk, za konsekwencję i wytrwałość w dochodzeniu do prawdy naukowej oraz wybitne osiągnięcia badawcze;

– prof. dr hab. Karol Musioł, trzysta czwarty rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, najstarszej polskiej uczelni, Ślązak z pochodzenia, za nieprzeciętne umiejętności łączenia pasji badawczych z wysokim etosem nauczyciela akademickiego;

– prof. dr hab. Krzysztof Szczepan Nitsch, pochodzący z Zabrza profesor krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, rzeczoznawca Ministerstwa Kultury i Sztuki w dziedzinie rzeźby, autor rzeźby ołtarza Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Krakowie Łagiewnikach, za stworzenie oryginalnej symboliki Miłosierdzia Bożego, twórcze przekształcanie rzeczywistości artystycznej i ogromny, niekonwencjonalny dorobek.

– „Klimat tej nagrody jest niepowtarzalny, a jej laureaci autentycznie żyją etosem Śląska, w którym wyrośli” – podkreślił ks. bp dr Gerard Bernacki, przewodniczący Kapituły Nagrody.

– Każdy z nas otrzymał talenty, które na miarę możliwości rozwija. Dlatego dziękuję Bogu za ten talent, z którego kiedyś mnie rozliczy – powiedziała siostra Jadwiga Urszula Wyrozumska, odbierając nagrodę.

Bp Jan Kopiec podkreślił z kolei, że tym, co czyni, chciałby spłacić dług tej ziemi, w której przyszło mu pracować, jak również ludziom, których przyszło mu spotkać.

– Jestem dumny z tej właśnie ziemi i tych ludzi, jednocześnie pragnę im towarzyszyć.

Zdaniem kolejnego laureata, prof. Karola Musioła, patron nagrody, Juliusz Ligoń, zaczął coś, co wypływało z potrzeby serca. Dał przykład innym, aby nie bali się stawać gigantami.

– Nie znam nikogo w Krakowie, kto będąc ze Śląska, nie powiedziałby z podniesioną głową „Jestem Ślązakiem” – stwierdził.

Prof. Krzysztof Szczepan Nitsch, artysta rzeźbiarz, przypomniał, że z Ligoniem łączy go ulica jego imienia w Zabrzu, przy której się urodził.

W uroczystości uczestniczyli członkowie władz Katolickiego Stowarzyszenia „Civitas Christiana”

– W Chorzowie pracowałem nad pomnikiem Ligonia. Jego osobowość towarzyszyła i wciąż towarzyszy mi na mojej drodze twórczej – powiedział.

Katolickie Stowarzyszenie „Civitas Christiana” przyznało Srebrną Odznakę Honorową członkom Kapituły: bp. Gerardowi Bernackiemu, prof. Janowi Malickiemu i sekretarzowi Kapituły – Tadeuszowi Niezgodzie.

– Kiedy podczas audiencji generalnej na Placu św. Piotra w 1994 roku Jan Paweł II zwrócił się do nas obecnych tam z zawołaniem: „Budujcie Civitas Christiana” – stało się ono dla nas programem. Nasze odznaczenie jest pamiątką po tamtym spotkaniu dla osób, które budują „Civitas Christiana” – powiedział przewodniczący Stowarzyszenia, Ziemowit Gawski, wręczając srebrne medaliony.

– Śląsk przekracza kolejne granice dzięki waszej twórczości, która płynie stąd w świat” – stwierdził Ziemowit Gawski, zwracając się do laureatów nagrody.

W części artystycznej wystąpił Zespół Teatralny parafii św. Elżbiety w Cieszynie, przedstawiając tradycyjne jasełka, podczas których wszyscy zebrani przełamali się opłatkiem. Zespół złożył wszystkim obecnym życzenia świąteczne.

Józef Pixa

Artykuł ukazał się w numerze 01/2009.