Monumentalny obraz o wymiarach 51 0 × 1000 cm „Bitwa pod Grunwaldem” Tadeusza Popiela (1863 -1913 ) i Zygmunta Rozwadowskiego (1866 -19 28), wykonany w technice olejnej po wielu latach przechowywania w magazynach muzealnych wymagał przeprowadzenia prac konserwatorskich. Po zakończonej konserwacji prowadzonej przez zespół wawelskich konserwatorów odzyskał swój dawny blask i urodę. Zaprezentowany został w sali Zamku Królewskiego na Wawelu.

Dzięki przeprowadzonym pracom konserwatorskim wielkie malowidło zabezpieczone zostało pod względem technicznym na wiele lat. Obraz odzyskał nie tylko pierwotne walory artystyczne, kolorystykę oraz wygląd. Obraz namalowany został w 1910 roku przez krakowskich malarzy Tadeusza Popiela i Zygmunta Rozwadowskiego, stworzony został w celu uświetnienia obchodów 500-lecia bitwy pod Grunwaldem w Krakowie. Powołany ówcześnie specjalny komitet rocznicowych obchodów zwrócił się do Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie o wypożyczenie obrazu Jana Matejki „Grunwald”.

Scena z obrazu T. Popiela i Z. Rozwadowskiego „Bitwa pod Grunwaldem”
Fot. Adam Wojnar

Wobec odmowy wypożyczenia przez Zachętę, organizatorzy krakowskich obchodów jubileuszu zlecili namalowanie obrazu przedstawiającego bitwę pod Grunwaldem, dwóm uczniom Jana Matejki.

Obraz powstał w ciągu niespełna pięciu miesięcy i jako diorama, eksponowany był w specjalnie wybudowanym pawilonie przy pl. Św. Ducha. Po obchodach rocznicowych obraz nie trafił do Muzeum Narodowego w Krakowie. Wiadomo jedynie, że został przywieziony do Lwowa, gdzie następnie na wiele lat uległ zapomnieniu. W 1989 r. prof. Zdzisław Żygulski odnalazł „Bitwę pod Grunwaldem” w magazynach Muzeum Historycznego we Lwowie. „Grunwald” – Popiela i Rozwadowskiego przedstawia kilka epizodów z ostatnich godzin starcia na polach grunwaldzkich. Narracja rozpoczyna się po lewej stronie, na wzgórzu umieszczono grupę z królem Władysławem Jagiełlą i zabitym Dypoldem Kockeritz. W centrum kompozycji namalowany został Książe Witold Wielki Litewski z rycerzami, wśród których wyróżnia się Marcin z Wrocimowic z odzyskaną chorągwią Królestwa Polskiego. Opodal ukazana została walka Zawiszy Czarnego o chorągiew Wielkiego Mistrza. Malarska opowieść zamyka na prawej stronie obrazu scena śmiertelnej walki Ulricha von Jungingena. Dopełnieniem obrazu bitwy jest umieszczenie po lewej stronie u dołu grupy krzyżackich jeńców pilnowanych przez polskiego rycerza oraz zdobyte chorągwie.

Muzeum Historyczne we Lwowie wyraziło zgodę na wypożyczenie obrazu do Polski, celem uświetnienia 600-lecia obchodów bitwy pod Grunwaldem.

Monumentalne dzieło, będzie prezentowane w salach zamku na Wawelu gdzie, jak podkreśla dyr. Zamku Królewskiego na Wawelu prof. Jan Ostrowski, uświetni on wielką jubileuszową ekspozycję „Na znak świetnego zwycięstwa”, która prezentowana będzie w okresie od 15 lipca do 30 września 2010 roku.

Obraz ze Lwowa będzie można oglądać poza Wawelem w kilku innych miastach m.in. we Wrocławiu, Książu, Bytomiu, Muzeum w Częstochowie, w Szczecinie oraz w Pałacu Wielkich Książąt Litewskich w Wilnie i we Lwowie.

Średniowieczny relikwiarz na Wawelu

Krzyż z relikwiami Drzewa Krzyża Świętego – wspaniałe dzieło gotyckiego złotnictwa przechowywany w zbiorach skarbca katedralnego w Sandomierzu, będzie jednym z cenniejszych eksponatów, jakie prezentowane będą w lipcu na wystawie w Zamku Królewskim na Wawelu „Na znak świetnego zwycięstwa” – wystawie uświetniającej rocznicę 600. bitwy pod Grunwaldem.

Niedawno średniowieczny Krzyż zaprezentowany został po raz pierwszy po zakończonych pracach konserwacyjnych przeprowadzonych w pracowni konserwacji rzemiosła artystycznego Zamku Królewskiego na Wawelu, które przywróciły mu dawny blask, Średniowieczny relikwiarz Drzewa Krzyża jest jednym z najcenniejszych trofeów zdobytych w wojnie z Krzyżakami, które do katedralnego skarbca w Sandomierzu, trafiły jako dar króla Władysława Jagiełły. Zbigniew Oleśnicki, młodszy kanonik sandomierski i jego stryj, arcybiskup gnieźnieński Jakub z Sienna 60 lat później ufundowali nową kasetkę przykrywającą relikwię i nową podstawę krzyża. Na zlecenie fundatorów krakowski złotnik na podstawie wygrawerował herby Polski, Litwy, Jagiellonów, Ziemi Sandomierskiej oraz herb fundatorów.

Krzyż z relikwiami Drzewa Krzyża Świętego z Sandomierza wystawiono na Wawelu
Fot. Adama Wojnar

Według historyków Krzyż relikwiarzowy wykonany został w warsztacie nadreńskim ok. roku 1340, na zamówienie proboszcza kościoła św. Katarzyny w Brodnicy.

Adam Wojnar

Artykuł ukazał się w numerze 6-7/2010.