Z bp. Damianem Brylem, przewodniczącym Komitetu Organizacyjnego Obchodów 1050. Rocznicy Chrztu Polski w Archidiecezji Poznańskiej, rozmawiają Karol Irmler i Szymon Szczęsny

Księże Biskupie, zazwyczaj podkreśla się cywilizacyjno-kulturowy i polityczny wymiar Chrztu Polski – co jest oczywiście słuszne, bowiem to wydarzenie sprzed ponad tysiąca lat wprowadziło nas w obręb chrześcijańskiej Europy. Istnieje jednak inny – ważny, chociaż mało eksponowany wymiar ewangelizacyjny tego aktu. Jakie były duchowe konsekwencje Chrztu Polski?

Chrzest Mieszka I był doświadczeniem wielowymiarowym, było to nade wszystko wydarzenie religijne. Mieszko I, władca Polan, przyjął chrzest święty i było to fundamentalne doświadczenie tej konkretnej osoby. Z perspektywy wiary możemy powiedzieć o tym, co się wtedy stało w duszy naszego władcy: przejął on Chrystusa za swojego Pana i Zbawiciela, stał się Bożym dzieckiem, został włączony we wspólnotę Kościoła, wspólnotę prorocką, kapłańską i królewską. To wszystko dokonuje się w życiu każdego z nas, gdy przyjmujemy chrzest.

Doświadczenie władcy miało konsekwencje dla całej społeczności na różnych poziomach: religijnym, społecznym, politycznym i kulturowym. Uznajemy moment przyjęcia chrztu przez Mieszka I za początek polskiej państwowości, gdyż przez to wydarzenie Polska weszła w obszar krajów chrześcijańskich. Jak słusznie zauważył historyk, ks. prof. M. Banaszak: nastąpiła wtedy zmiana wiary władcy i jego poddanych, książę zyskiwał nadprzyrodzone uzasadnienie swej władzy, pomoc Kościoła w organizacji państwa, poparcie w chrześcijańskim systemie prawa międzynarodowego, możliwość opieki ze strony Stolicy Apostolskiej. Chrześcijaństwo pomagało w lepszym ułożeniu stosunków rodzinnych, likwidowało wielożeństwo, zabraniało zabijania żon podczas pogrzebu męża, w Dekalogu dawało nowe normy współżycia społecznego. Polska dzięki temu weszła w krąg kultury zachodnioeuropejskiej, wprawdzie z nią przyjęła łacinę jako język liturgii nauczania, ale także jako język międzynarodowych kontaktów i łatwego korzystania z dorobku kulturalnego innych krajów.

Konsekwencje te wynikały właśnie z doświadczenia duchowego władcy. To, że Mieszko I przyjął chrzest, nie oznacza, że cały naród stał się od razu chrześcijański. Przyjęcie chrześcijaństwa przez władcę spowodowało, że działalność misyjna i ewangelizacyjna wśród ludu mogła się lepiej rozwijać. Był to jednak proces powolny. Poddani Mieszka przyjmowali chrzest i zarazem jego duchowe konsekwencje, najpierw w wymiarze osobistym, tzn. zmieniali swoje postępowanie i sposób życia zgodnie z zasadami wiary chrześcijańskiej, ale także w wymiarze społecznym, tworząc podstawy rozwoju kultury chrześcijańskiej.

Obchody rocznicowe w archidiecezji poznańskiej przygotowuje powołany w już 2012 r. przez abp. Stanisława Gądeckiego komitet organizacyjny. Jaka była geneza powstania komitetu obchodów tej rocznicy?

U podstaw powstania komitetu organizacyjnego stały dwa główne założenia. Pierwszym była chęć godnego uczczenia tego niewątpliwie ważnego dla Polski i Kościoła w Polsce jubileuszu. Drugim było połączenie obchodów kościelnych z państwowymi. Wątki te wypłynęły podczas spotkania ks. abp. Stanisława Gądeckiego z prezydentem RP Bronisławem Komorowskim. Wydawało się to niezwykle ważne w kontekście 1966 r., kiedy nie było możliwości wspólnych obchodów, choć Chrzest Polski stanowił nie tylko podwaliny Kościoła na naszych ziemiach, ale także fundament dla polskiej państwowości. Dlatego ważna jest od początku współpraca wielu środowisk kościelnych i świeckich, aby jubileuszowe obchody mogły odbyć się jak najgodniej i były twórczym poruszeniem dla jak największej liczby osób.

W jaki sposób archidiecezja poznańska przygotowuje się do rocznicy obchodów Chrztu Polski? W jakim wymiarze w obchody te wpisuje się obecny program duszpasterski Kościoła w Polsce?

Nasze prace podzieliliśmy na cztery pola. Pierwsze z nich to pole naukowe. Zaproponowaliśmy historykom podjęcie badań naukowych, by na nowo opracować temat Chrztu Polski, jego kontekstu, przebiegu i następstw. Efektem tych działań są sesje naukowe zaplanowane w Poznaniu od września 2014 r. do 2017 r. i organizowane przez Instytut Historii UAM w Poznaniu. Trzeba również wspomnieć o podobnych inicjatywach podjętych w Gnieźnie. Badania naukowe z perspektywy teologicznej realizuje Wydział Teologiczny UAM. Ważną inicjatywą na tym polu będą wykłady popularyzujące tematykę prowadzone przez historyków, archeologów i teologów w miastach i wsiach Wielkopolski, począwszy od jesieni 2014 r.

Drugie pole to działalność w sferze edukacyjno-katechetycznej, która została podzielona na trzy obszary. Pierwszy z nich to edukacja historyczna, czyli pogłębienie wiedzy historycznej uczniów na temat Chrztu Polski. Drugi obszar to wychowanie – chcemy zaprosić nauczycieli i wychowawców do działań prowadzących do rozbudzenia miłości do Ojczyzny, zaangażowania dla jej dobra, podjęcia współodpowiedzialności za jej losy. Ważne jest tutaj zaangażowanie Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli. Chcemy, aby projekty te ruszyły na wiosnę 2015 r.

Trzeci obszar to katecheza. Przygotowaliśmy już i dalej pracujemy nad konkretnymi materiałami na lekcje religii do szkół, które są powiązane z programem duszpasterskim. W ostatnich tygodniach ukazała się już pierwsza część.

Obchody na płaszczyźnie kulturalno-artystycznej rozpoczęły się tegorocznym koncertem Placido Domingo w dniu kanonizacji św. Jana Pawła II. Propozycje obejmują wystawy, koncerty, turnieje, widowiska, także plenerowe, rekonstrukcje, itd.

Czwarte pole działań to duszpasterstwo ukierunkowane przez program duszpasterski Kościoła w Polsce na lata 2013–2017, zatytułowany Przez Chrystusa, z Chrystusem, w Chrystusie – przez wiarę i chrzest do świadectwa. Pierwszy rok skoncentrowany na wierze w Syna Bożego już trwa, a przed nami drugi rok – z silnym akcentem na nawrócenie i pogłębianie wiary, trzeci – na nowym życiu otrzymanym na chrzcie, a ostatni – na misji i świadectwie.

Inicjatywy rocznicowe mają za zadanie pogłębienie świadomości przyjęcia łaski chrztu św. i dokonują się w czterech płaszczyznach: ewangelizacji, inicjacji, formacji oraz na płaszczyźnie społecznej. Warto tu podkreślić m.in. rekolekcje kerygmatyczne w parafiach oraz rozszerzenie i pogłębienie przygotowania rodziców i chrzestnych do chrztu św. ich dzieci.

Celem programu obchodów jest odczytanie na nowo konsekwencji przyjęcia chrztu przez pierwszego władcę Polski przed 1050 laty dla chrześcijan żyjących w Polsce zarówno dzisiaj, jak i w przyszłości. Jak rozumieć owo „odczytanie na nowo konsekwencji tego wielkiego wydarzenia” w dziejach naszego narodu i Kościoła w Polsce, zwłaszcza dla przyszłości?

Ten jubileusz jest dla wielu osób bardzo ważny, jest mobilizujący i widzimy to choćby w dużym zainteresowaniu wielu różnych środowisk, które chcą się włączyć w działania jubileuszowe. Chodzi nam jednak nie tylko o piękne przeżycia, choć są dla nas ważne i trzeba o nie zadbać. Bardziej zależy nam na pozytywnym, twórczym poruszeniu, zmobilizowaniu do większego, świadomego podjęcia odpowiedzialności za naszą Ojczyznę, za dziedzictwo chrztu. Chcemy to dziedzictwo przypominać, analizować, szukać sposobów mądrego podjęcia. Dlatego w przygotowaniach szczególnie zależy nam na edukacji, na programach wychowawczych i katechetycznych. Widzimy w jubileuszu dar, zaproszenie i szansę. Dlatego modlę się, abyśmy umieli ją podjąć.

Bp dr Damian Bryl jest biskupem pomocniczym archidiecezji poznańskiej. Ukończył studia doktoranckie na Universidad de Navarra w Pamplonie, w Hiszpanii. W swoich badaniach naukowych zajmował się duchowością osób świeckich i napisał rozprawę «Indole secularis» duchowości ludzi świeckich w nauczaniu Jana Pawła II (1978–1999). Pracę obronił w czerwcu 1999 r. i otrzymał stopień doktora nauk teologicznych. Był ojcem duchownym w Wyższym Arcybiskupim Seminarium Duchownym w Poznaniu. Od 2006 do 2010 r. pracował jako adiunkt na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

13 lipca 2013 r. papież Franciszek mianował ks. dr. Damiana Bryla biskupem pomocniczym archidiecezji poznańskiej, przydzielając mu stolicę tytularną Suliana. Ks. Bryl przyjął sakrę biskupią 8 września 2013 r. z rąk abp. Stanisława Gądeckiego. W herbie bp Damian Bryl umieścił krzyż i napis wzięty z 2. Listu do Koryntian Caritas Christi urget nos (Miłość Chrystusa przynagla nas).

pgw