Niewątpliwie współczesne czasy wiążą się z dużym kryzysem małżeństwa i rodziny, co znajduje odzwierciedlenie w licznych rozwodach i postrzeganiu związku między kobietą a mężczyzną jako rzeczywistości nietrwałej, którą można zakończyć z różnych powodów. Rozstanie np. z powodu doświadczania przez jednego ze współmałżonków chronicznej przemocy, bądź niewierności, nie budzi zastrzeżeń. W takich sytuacjach sąd kościelny najczęściej orzeka stwierdzenie nieważności małżeństwa, jednak wielokrotnie osoby dopuszczają możliwość rozwodu z błahych przyczyn czy przejściowych trudności.

Czy jednak Bożym pomysłem na małżeństwo jest tymczasowość? Zdecydowanie nie, a mimo różnych ograniczeń mężczyzna i kobieta mają wpisaną w naturę zdolność do budowania trwałego związku. W Piśmie Świętym i regulacjach prawnych znajdujemy różne wytyczne dla małżonków, jak taki związek budować.

Boży pomysł na małżeństwo

Pismo Święte wyraźnie wskazuje, że małżeństwo jest pomysłem Boga: „Potem Pan Bóg rzekł: «Nie jest dobrze, żeby mężczyzna był sam, uczynię mu zatem odpowiednią dla niego pomoc» (Rdz 2, 18). Może to być dla kogoś zastanawiające, ale Bóg podkreśla, że głównym obowiązkiem małżonków jest wzajemna pomoc.

Biblia zawiera także wiele innych cennych wytycznych m.in. „Zasady życia domowego – wzniosły wzór dla mężów i żon”, gdzie znajdujemy wezwanie: „Mężowie, miłujcie żony, bo i Chrystus umiłował Kościół i wydał za niego samego siebie, aby go uświęcić, oczyściwszy obmyciem wodą, któremu towarzyszy słowo, aby samemu sobie przedstawić Kościół jako chwalebny, nie mający skazy czy zmarszczki, czy czegoś podobnego, lecz aby był święty i nieskalany. Mężowie powinni miłować swoje żony, tak jak własne ciało. Kto miłuje swoją żonę, siebie samego miłuje” (Ef 5, 25-28). Pismo Święte pokazuje jasno, że małżonków powinna scalać miłość wzajemna.

Prawo rodzinne o małżeństwie (z KRO)

W Kodeksie Rodzinnym i Opiekuńczym art.  23 „Równość praw i obowiązków”, ustawodawca formułuje przepis prawny, w którym stwierdza, że:

Małżonkowie mają równe prawa i obowiązki w małżeństwie. Są obowiązani do wspólnego pożycia, do wzajemnej pomocy i wierności oraz do współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli.

Zasada równości wyraża równouprawnienie kobiety i mężczyzny w życiu rodzinnym, a jednocześnie zobowiązuje każde z nich do zaangażowania w tworzenie wspólnoty rodzinnej.

W myśl prawa, z chwilą zawarcia małżeństwa mężczyzna i kobieta rozpoczynają wspólne pożycie, a tym samym rezygnują przede wszystkim z naturalnej swobody osobistej w takim zakresie, w jakim wolność ta stałaby w sprzeczności z istotą i celami małżeństwa.

Chodzi o te skutki zawarcia małżeństwa, które:
1) są związane z miejscem zamieszkania małżonków;
2) dotyczą ich nazwiska;
3) nakładają na małżonków określone obowiązki o charakterze osobistym, tj. wspólnego pożycia, wierności, pomocy i lojalności;
4) determinują obowiązki o charakterze majątkowym, np. przyczynianie się do utrzymania rodziny, odpowiedzialność solidarną za zobowiązania zaciągnięte dla zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny itd. (art. 23–30 KRO).

Wymienione w art. 23 KRO prawa i obowiązki nie wyczerpują wszystkich zachowań, jakie małżonkowie powinni sobie wzajemnie okazywać. W sferze osobistej małżonków obowiązuje szacunek, zaufanie, lojalność, a więc zachowania i postawy sprzyjające zgodnemu współżyciu rodzinnemu.

Prawo kanoniczne o małżeństwie (z KPK)

W kodeksie prawa kanonicznego kan. 1055 znajdujemy następującą definicję małżeństwa:

Małżeńskie przymierze, przez które mężczyzna i kobieta tworzą ze sobą wspólnotę całego życia, skierowaną ze swej natury do dobra małżonków oraz do zrodzenia i wychowania potomstwa, zostało między ochrzczonymi podniesione przez Chrystusa Pana do godności sakramentu.

W prawie kościelnym małżeństwo jest przymierzem, przez które mężczyzna i kobieta tworzą ze sobą wspólnotę na całe życie. W definicji małżeństwa zostały zawarte istotne cele małżeństwa: dobro małżonków oraz zrodzenie i wychowanie potomstwa. Wspomina o nich także konstytucja soborowa Gaudium et spes:

Z samej zaś natury swojej instytucja małżeńska oraz miłość małżeńska nastawione są na zrodzenie i wychowanie potomstwa, co stanowi jej jakby szczytowe uwieńczenie (n. 48).

Między osobami ochrzczonymi małżeństwo jest sakramentem. Jest to jedyny sakrament, którego nie udziela kapłan, a małżonkowie sobie nawzajem. Aby małżeństwo było ważne, osoby same muszą zgodzić się na związek, zawierać go z własnej inicjatywy, świadomie i dobrowolnie, w trakcie ceremonii publicznej z przewidzianymi zwyczajowo formalnościami. Do zadań kapłana należy bycie szafarzem Bożego Błogosławieństwa oraz świadkiem urzędowym.

Zgodnie z kan. 1056 KPK, „istotnymi przymiotami małżeństwa są jedność i nierozerwalność, które w małżeństwie chrześcijańskim nabierają szczególnej mocy z racji sakramentu”.

Jedność małżeństwa, inaczej monogamia, oznacza związek jednego mężczyzny z jedną kobietą. Nauka katolicka uznaje zorganizowaną formę współżycia dwojga osób w małżeństwie monogamicznym właściwym naturze ludzkiej.

Natomiast nierozerwalność małżeństwa polega na tym, że związku małżeńskiego nie można zawierać na określony czas, lecz dozgonnie, tj. do końca życia jednej ze stron. Nierozerwalności małżeństwa sprzeciwia się rozwód. Prawo kanoniczne dopuszcza stwierdzenie nieważności małżeństwa z ściśle określonych powodów.

Co kryją w sobie obowiązki małżeńskie?

Zarówno prawo państwowe jak i kościelne nakłada na małżonków różne zobowiązania. Wspólne pożycie wiąże się z utrzymaniem przez małżonków więzi o charakterze duchowym, fizycznym i gospodarczym.

Wzajemna pomoc odnosi się zarówno do zwykłych czynności dnia codziennego, np. sprzątanie, gotowanie, jak i pomocy w sytuacjach wyjątkowych np. w razie choroby.

Wierność obejmuje nie tylko aspekt fizyczny, lecz także sferę myśli i uczuć.

Współdziałanie małżonków dla dobra rodziny łączy się z powinnością wspólnego podejmowania istotnych decyzji dotyczących rodziny oraz wspierania małżonka w podjętych działaniach. Obowiązek ten ma również swój wyraz majątkowy – tj. obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych.

Wychowanie dzieci - rodzice zobowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dzieci i przygotować je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień.

Zaspakajanie zwykłych potrzeb rodziny obejmuje m.in. zapewnienie wszystkim jej członkom wyżywienia, ubrania, mieszkania, ochrony zdrowia, rozwoju duchowego i kulturalnego. Nie ulega wątpliwości, że zwykłe potrzeby muszą być rozpoznane w oparciu o zasady funkcjonowania oraz standard życia danej rodziny.

Czy zasady prawa znajdują odzwierciedlenie w Biblii?

Należy zauważyć, że obraz małżeństwa przedstawiony w prawodawstwie polskim i kościelnym w wielu miejscach jest tożsamy z zamysłem biblijnym np. poprzez ukazanie, że małżeństwo to relacja ukierunkowana na wspólnotę, wzajemność, pomoc. Prawo wskazuje na to, co dobre, budujące. Tak jak małżeństwo pochodzi od Boga, tak również prawa i obowiązki z nim związane pochodzą od Niego. Dlatego warto wypełniać je z pomocą Stwórcy i realizować małżeńskie przymierze zgodnie z Jego zamysłem.

/ab