Dla liderów środowisk młodzieżowych z oddziałów wojewódzkich „Civitas Christiana” zorganizowano warsztaty nazwane „Ogólnopolską kuźnią projektów”. Zostały przeprowadzone w dniach 10-12 maja w Boszkowie k. Leszna dla 22 osób, przez specjalistów ze Stowarzyszenia „Centrum Promocji i Rozwoju Inicjatyw Obywatelskich” (PISOP).
Uczestnicy ogólnopolskiej kuźni projektów
Boszkowo k. Leszna
Pierwszego dnia zdobywano wiedzę na temat pozyskiwania środków z instytucji samorządowych. Drugi dzień poświęcono problematyce pozyskiwania funduszy unijnych, często niezbędnych dla sfinalizowania własnych pomysłów. Wieczorem przygotowano spotkanie integracyjne z uroczystą kolacją i wspólnym śpiewaniem. Dodatkową atrakcją był spacer nad jeziorem Dominickim, należącym do Przemęckiego Parku Krajobrazowego.
Ostatni dzień warsztatów rozpoczął się Mszą św. na leśnej polanie. Następnie odbyło się szkolenie z zakresu tworzenia zintegrowanego projektu działań członków w ramach województwa, poprowadzone przez Karola Irmlera, wiceprzewodniczącego Zarządu Głównego „Civitas Christiana”. Szkolenie zakończono wręczeniem certyfikatów.
Ewelina Waszak
Białystok
W drugą rocznicę śmierci Ojca Świętego Jana Pawła II, w siedzibie Oddziału Miejskiego „Civitas Christiana” przygotowano spotkanie, podczas którego młodzież recytowała utwory ks. Karola Wojtyły. Oprawę muzyczną przygotowali uczniowie z Zespołu Szkół Muzycznych. Śpiewem i grą na gitarze wieczór ubogaciły Joanna Waśko i Małgorzata Wirkowska. Warto dodać, że obecny na wieczorze Jerzy Binkowski, stypendysta kardynała Karola Wojtyły, obecnie psycholog, poeta, reżyser, a przede wszystkim przyjaciel młodzieży, od kilkunastu lat organizuje młodym miłośnikom sztuki poetyckiej konkurs recytatorski twórczości literackiej Karola Wojtyły. W interpretacji Jerzego Binkowskiego usłyszeliśmy kilka utworów Karola Wojtyły oraz fragment poematu bp. Józefa Zawitkowskiego poświęconego Ojcu Świętemu.
Wspomnieniami ze spotkań z kardynałem Karolem Wojtyłą dzielił się ks. prof. Czesław Gładczuk, wykładowca filozofii w Archidiecezjalnym Wyższym Seminarium Duchownym w Białymstoku. Współorganizatorem spotkania był Klub Inteligencji Katolickiej.
W cyklu spotkań formacyjnych „Godność człowieka i narodu u podstaw współczesnego patriotyzmu” ks. dr Dariusz Wojtecki wygłosił wykład „Patriotyzm w nauczaniu Jana Pawła II”. Wykłady formacyjne, połączone z dyskusją, odbywają się w siedzibie seminarium.
Ks. Wojtecki zwrócił uwagę, iż osobowość Karola Wojtyły kształtowały dom, szkoła i Kościół, i przywołał młodzieńczą twórczość poetycką przyszłego papieża związaną z Ojczyzną. Prelegent przypomniał nauczanie Ojca Świętego związane z patriotyzmem. W gestach i słowach Jana Pawła II nieustannie przewijał się wątek teologii patriotyzmu. Wykładowca podkreślił, że wizja patriotyzmu Ojca Świętego jest powiązana z chrześcijańską koncepcją człowieka. Jan Paweł II mówił i pokazywał, jak bardzo kocha swoją Ojczyznę. Ta miłość nie przysłaniała Mu miłości do innych narodów. Na zakończenie spotkania usłyszeliśmy fragmenty nagrania tekstu Jana Pawła II „Pamięć i tożsamość”.
Bogusława Wencław
Dr Barbara Niemiec ukazując patriotyzm o. Kolbego podkreśliła, że już jako młodzieniec marzył o tym, aby zaciągnąć się do wojska i projektował fortyfikacje dla Lwowa. Potem dążył do moralnej odnowy życia w drugiej RP jako podstawy ładu społecznego i bezpieczeństwa państwa. Jego świętość wyrosła z wychowania w rodzinie do rycerskości, jako zdolności do czynów heroicznych i maryjności, szczególnej cechy polskiej religijności. Droga do świętości staje się o wiele łatwiejsza, gdy za przewodnika obierzemy św. Maksymiliana – mówił o. dr Marek Augustyn OFMConv.
Każdego roku swoim doświadczeniem dzieli się świadek życia zakonnego Ojca Maksymiliana lub współwięzień w KL Auschwitz. W tym roku uczestnicy sesji spotkali się z Józefem Stósem więźniem, który z pierwszym transportem z Tarnowa trafił do KL Auschwitz i któremu dopiero w maju w 1945 r. udało się zbiec z konwoju więźniów. Młodzież miała także okazję do zapoznania się z ekspozycją „Klisze pamięci. Labirynty” Mariana Kołodzieja. Historię tego wstrząsającego zapisu obozowych przeżyć autora „Labiryntów” ukazał o. Stanisław Czerwonka OFMConv., gwardian klasztoru w Harmężach i opiekun duchowy Oddziału „Civitas Christiana” w Oświęcimiu.
Referat „Moja droga do świętości w świetle życia i działalności św. Maksymiliana” wygłosił o. dr Marek Augustyn OFMConv
Foto: Stanisław Rachwał
Bydgoszcz
Tematyka spotkań w Klubie „Społeczeństwo” działającym od 11 lat przy Oddziale Miejskim Stowarzyszenia, związana była z tegorocznym hasłem pracy formacyjnej „Godność człowieka i Narodu u podstaw współczesnego patriotyzmu polskiego”. Bohaterską i pełną społecznego zaangażowania postawę kapłanów w zaborze pruskim przedstawił dr Jerzy Wojciak. Wykładowca podkreślał, że kapłani podejmowali, często z narażeniem swego życia różne inicjatywy podtrzymujące na duchu Polaków oraz budujące poczucie solidarności i lojalności, zachęcające do pracowitości i pilności, co było elementem walki prowadzonej przez władze pruskie, zwaną Kulturkampfem. Kapłani w tej walce nie zawiedli. Byli wykształceni, otwarci na rozmaite potrzeby wiernych, dawali przykład pilności i pracowitości, stąd śmiało mogli wiernym wyznaczać nawet bardzo trudne cele. Wśród ówczesnych kapłanów-społeczników wykładowca wymienił m.in.: ks. Ryszarda Markwarta, ks. Piotra Wawrzyniaka czy ks. Antoniego Ludwiczaka, których imionami nazwano wiele ulic w miastach na terenie regionu.
Kolejne spotkanie w Klubie „Społeczeństwo” poświęcono gen. Mieczysławowi Borucie-Spiechowiczowi, człowiekowi o barwnym życiorysie. Ryszard Jedwabny, pasjonat postaci generała, przybliżył jego dokonania m. in. jako bohaterskiego dowódcy Lwowa (1918), żołnierza wojny polsko-bolszewickiej (1919-1920), czy dowódcy Grupy Operacyjnej „Bielsko” w kampanii wrześniowej (1939), jako organizatora 5. Kresowej Dywizji Piechoty w ZSRR (1941-1942), komendanta Pierwszego Korpusu Wojska Polskiego formowanego w Szkocji (1943-44). Po zakończeniu wojny wielu Polaków musiało zdecydować, czy wracać do zniewolonej ojczyzny, czy pozostać na Zachodzie.
Decydując się na powrót generał mówił: „Uważałem, że moja robota za granicą skończyła się, gdy nastąpił koniec wojny. Moim psim obowiązkiem było wrócić do kraju, ponieważ tysiące żołnierzy wracały. Uważałem, że ja do nich należę.” Po powrocie do kraju w grudniu 1945 r. przez jakiś czas pełnił służbę w sztabie MON, jednak szybko zorientował się, że prawdziwego polskiego wojska już nie ma. Po rezygnacji ze służby osiadł pod Szczecinem, gdzie jako generałrolnik przez kilkanaście lat woził swoje ziemiopłody na targowisko, ale jednocześnie uczestniczył w pracach Związku Osadników Wojskowych i Koła Inwalidów Wojennych. W końcu lat 50. został wybrany radnym WRN, jednak dość szybko złożył swój mandat w proteście przeciwko szykanowaniu polskich oficerów z kampanii wrześniowej, a jego dom stał się ogniskiem więzi i współpracy kombatantów. W latach 60., po przeniesieniu na stałe do Zakopanego, założył i do końca życia opiekował się Kwaterą Legionistów na cmentarzu komunalnym. Głośnym wydarzeniem stało się złożenie przez generała wraz z innymi wyższymi oficerami jako wotum wierności w Sanktuarium Jasnogórskim swojego Krzyża Virtuti Militari, co było zarazem protestem przeciw nadaniu tego polskiego odznaczenia bojowego Leonidowi Breżniewowi. Wspólnie z gen. Abrahamem wystosował do dowództwa LWP i do L. Breżniewa protest przeciwko dewastacji Cmentarza Orląt Lwowskich. Przyczynił się do powstania Kapelanii Formacji Kombatanckich. W uznaniu takiej życiowej postawy generał otrzymał medal Pro Fide et Patria (Za Wiarę i Ojczyznę), nadany przez papieża Pawła VI. Generał był współzałożycielem Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela, a mając 87 lat uczestniczył w I Krajowym Zjeździe Delegatów NSZZ „Solidarność” we wrześniu 1981 r. Zmarł cztery lata później w zakopiańskim szpitalu, a jego pogrzeb stał się wielką manifestacją patriotyczną.
Hanna Marchlik
Ostrołęka
Norwid część swego życia zamieszkiwał w Laskowie-Głuchach k. Wyszkowa, na terenie byłego województwa ostrołęckiego. Postanowiliśmy przypominać jego postać i twórczość. Mimo upływu lat poezja Norwida jest wciąż żywa i aktualna, mówi o postawie patriotycznej, o wierze, o narodowych przywarach.
Konkurs Recytatorski Poezji C.K. Norwida od lat cieszy się bardzo dużym powodzeniem, mimo że uczestniczenie w nim pociąga za sobą olbrzymią pracę włożoną w przygotowanie się do recytacji, zrozumienia treści, czy poprawnego wysławiania się. W tym roku do finału XIII edycji konkursu przeprowadzonego w siedzibie Oddziału Miejskiego „Civitas Christiana” doszło 80. młodych recytatorów i 9 zespołów śpiewających poezję. Jury obradujące w składzie: Tadeusz Żebrowski (przewodniczący) oraz Edyta Maria Pliszka, Paweł Trzemkowski, Joanna Górska zwracało uwagę na dobór repertuaru, kulturę słowa, interpretację, ogólny wyraz artystyczny.
Konkurs przeprowadzony został w dwóch turniejach i w dwóch grupach wiekowych. W turnieju recytatorskim, w grupie „gimnazja”, jury przyznało I miejsce Magdzie Cichowskiej z Gimnazjum w Kamiance, a w grupie „szkoły średnie” . I miejsce przyznano Mateuszowi Domian z I L.O. w Ostrołęce. W turnieju „poezja śpiewana” jury przyznało I miejsce Karolinie Pasztaleniec z II L.O. im. C.K. Norwida w Ostrołęce. Laureaci otrzymali pamiątkowe dyplomy oraz nagrody książkowe, poezje największych polskich poetów oraz wydaną przez Instytut Wydawniczy Pax poświęconą Norwidowi książkę Aliny Merdas RSCJ pt. „Ocalony Wieniec”.
Konkurs współfinansowany był przez Urząd Miasta, Starostwo Powiatowe, Ogólnopolskie Pismo Literaturoznawcze „PARNASIK” oraz Katolickie Stowarzyszenie „Civitas Christiana” w ramach projektu „Pamięć i tożsamość u podstaw patriotyzmu polskiego”. Wszyscy, którzy przyczynili się do przeprowadzenia konkursu, zasłużyli na wyrazy podziękowania.
Uczestnicy konferencji w Ostrołęce
Pierwsza konferencja z tego cyklu poświęcona została historii i dokumentom papieskim. Wykłady wygłosili: mgr Bernard Kielak z Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego: Kurpie w dziejach Kościoła i historii Polski, Marek Koryciński wiceprzewodniczący „Civitas Christiana”: Patriotyzm – problem czy oczywistość, dr hab. Jan Żaryn z IPN: Najważniejsze wydarzenia w dziejach Narodu Polskiego – Jasna Góra – sierpień 1956 r. Księdza Biskupa reprezentował ks. inf. Zygmunt Żukowski, który w swym wystąpieniu podkreślił rolę Kościoła w umacnianiu patriotyzmu w Polsce. Przemawiał również Janusz Kotowski prezydent Ostrołęki. Stronę artystyczną zapewnił Ostrołęcki Chór Kameralny pod kierunkiem Bożeny Harasimowicz-Pęzy.
Kolejna konferencja poświęcona była myśli Jana Pawła II i C. K. Norwida oraz patriotyzmowi w literaturze. Wystąpili laureaci Konkursu Recytatorskiego Poezji C.K. Norwida. Księdza Biskupa reprezentował ks. Sławomir Gawryś. Referat „Pojęcie narodu u Norwida” wygłosił dr Kazimierz Świegocki, autor książek: „Człowiek wobec Boga i świata w poezji” czy „Od romantyzmu do postmodernizmu”. Zbigniew Borowik redaktor naczelny IW Pax mówił o suwerenności Narodu przez kulturę, w myśli i dokumentach Jana Pawła II, a Paweł Trzemkowski wykładowca z Zespołu Kolegiów Nauczycielskich w Ostrołęce podjął temat: Patriotyzm w literaturze.
Obu konferencjom towarzyszyły wystawy rękodzieła ludowego, wystawa wyrobów pszczelarskich, wystawa książek i pism wydawanych przez Katolickie Stowarzyszenie „Civitas Christiana”. Rozdawano książkę Tomasza Lendo, dotyczącą opozycji politycznej na terenie powiatu ostrołęckiego w latach 1944–1947. Przy współpracy Ostrołęckiego Szpitala Specjalistycznego im. dr J. Psarskiego oraz Szkoły Promocji Zdrowia i Oddziału Narodowego Funduszu Zdrowia, zorganizowano bezpłatne badania oraz konkursy dla młodzieży z zakresu promocji zdrowia.
Pomocy w organizacji konferencji udzieliły: prezydent i Rada Miasta oraz sponsorzy prywatni: Zofia Leszczyńska (Cukiernia „Leszczyński”), Józef Galanek (Firma wielobranżowa „Drew Stal”), Andrzej Mokrzyś (sklep „Jubiler – srebro, złoto”), Marek Andrzejczyk (prezes firmy P.W. „MAREX”), Mariola Macioch (salon sukien ślubnych „Mariola”), Mirosława Marzewska (sklep „Mira”).
Maria Jolanta Kusiak
Warszawa
Katolickie Centrum Kultury Civitas Christiana zorganizowało w maju wystawę ikon grupy „Agathos”. Podczas otwarcia wystawy ojciec Aleksander Jacyniak wygłosił wykład „Tajemnica ikony”. Prelegent mówił o początkach chrześcijaństwa, które rodziło się na styku dwu kultur i dwóch mentalności: hebrajskiej i helleńskiej. U Hebrajczyków istotną rolę odgrywało słuchanie Słowa Bożego. W kulturze Greków istotną rolę odgrywał zmysł wzroku. Tym sposobem w misterium rodzącego się Kościoła wpisały się dwie rzeczywistości: słowo pisane za pomocą liter, czyli Biblia oraz słowo pisane za pomocą kształtów, czyli ikona.
Obszerna cześć wykładu poświęcona została próbie zdefiniowania ikony. Ojciec Jacyniak wskazał idee wpisane w jedną z najsłynniejszych ikon „Trójca Święta” . A. Rublowa przedstawiającą Boga w trzech Osobach. Na dużych rozmiarów reprodukcji omówił znaczenie i symbolikę wszystkich elementów znajdujących się na ikonie. Na wystawie w Centrum Kultury przy ul. Pięknej grupa twórców „Agathos” pokazała 30 współcześnie pisanych ikon. Można je było oglądać do 9 czerwca.
CK
Niepokalanów
W dniach 19-20 maja Oddział Mazowiecki zorganizował dzień skupienia dla liderów i członków zarządów Oddziałów miejskich z terenu województwa. Pierwszego dnia przygotowano liturgię psalmów i czytania poświęcone tematowi „Osądzanie i przebaczenie”, w którą zaangażowani zostali wszyscy uczestnicy. Ponieważ na apostolstwo świeckich składa się wzrastanie w wierze i świadczenie swoim życiem o Chrystusie, część czasu poświęcono na modlitewne studiowanie Słowa Bożego a następnie . w kręgach dzielono się doświadczeniami swojego życia. Formację duchową prowadził ks. prof. Stanisław Wawrzeszak, wykładowca Uniwersytetu Stefana kard Wyszyńskiego . i Papieskiego Wydziału Teologicznego w Warszawie. Drugi dzień poświęcono na wzajemne poznanie działalności swoich oddziałów . i planowanych w najbliższy czasie inicjatyw.
Brzeg
W ramach Klubu „Społeczeństwo” odbyło się III Opolskie Colloquium Prawno-Historyczne połączone z wręczeniem Nagrody Peregryna z Opola. Miejscem sesji był Zamek Piastów Śląskich w Brzegu. Nagroda Peregryna „Za umiłowanie sprawiedliwości” wręczana była po raz czwarty. Tym razem kapituła przyznała statuetki Halinie Łubniewskiej, prezes Stowarzyszenia Uniwersytetu III Wieku w Opolu oraz Pawłowi K o z e r s k i e m u , długoletniemu dyrektorowi Muzeum Piastów Śląskich na Zamku w Brzegu. Nagrody wręczył i laudacje wygłosił Tadeusz Staszczak przewodniczący Oddziału Opolskiego „Civitas Christiana”.
P i e r w s z e j części colloquium przewodniczył prof. dr hab. Marek Maciejewski z Uniwersytetu Wrocławskiego i Uniwersytetu Opolskiego. Licznie zgromadzeni uczestnicy wysłuchali prelekcji: prof. dr. Emile Bejjani, członka Trybunału Konstytucyjnego Republiki Libańskiej, nt: Zasiedzenie w prawie rzymskim i odbicie tej kwestii w prawie libańskim; prof. dr. hab. Wojciecha Dajczaka z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu: Dyskusja o zakresie przedmiotowym prawa własności. Uwagi z perspektywy tradycji prawa rzymskiego; prof. dr. hab. Stanisława L. Stadniczeńko z Uniwersytetu Opolskiego: Prawo do własności w regulacji Konstytucji RP; ks. prof. dra hab. Artura Mezglewskiego z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego: Naruszenie prawa własności w okresie PRL na przykładzie kościelnych nieruchomości szkolnych oraz dra Mirosława Sadowskiego z Uniwersytetu Wrocławskiego: Własność w prawie muzułmańskim.
W drugiej części colloquium, której przewodniczył prof. dr hab. Wojciech Dajczak z UAM w Poznaniu, uczestnicy wysłuchali prelekcji: ks. dra Piotra Sadowskiego z Uniwersytetu Opolskiego nt. „Nabycie własności pożytków naturalnych w prawie rzymskim”; mgr Moniki Koncur z UAM w Poznaniu: Cautio damni infecti – granice odpowiedzialności; ks. dr. Bogdana Węgrzyna z Wydziału Teologicznego UAM w Poznaniu: Własność w Konstytucjach Zgromadzenia Sióstr Albertynek Posługujących Ubogim oraz dr. Andrzeja Szymańskiego z Uniwersytetu Opolskiego: Likwidacja Domu Dziecka Caritas w Kuźni Raciborskiej 6 listopada 1946 r. Po referatach odbyła się dyskusja.
Gospodarz zamku, laureat nagrody Peregryna z Opola, oprowadził uczestników sesji po podziemiach i komnatach, przedstawiając dzieje i historię Śląskiego Wawelu.
Organizatorami III Opolskiego Colloquium Prawno-Historycznego byli: Oddział Opolski „Civitas Christiana”, Katedra Historii Polski i Historii Powszechnej Państwa i Prawa, Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Prawa Rzymskiego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Opolskiego oraz Koło Naukowe INTER-LEX.
Józef Pixa.
Tadeusz Staszczak i Piotr Sutowicz wręczają statuetkę Peregryna Halinie Łubniewskiej
Góra Świętej Anny
Główne sanktuarium diecezji opolskiej było miejscem duchowego skupienia członków Opolskiego Oddziału „Civitas Christiana”. Obecnych było 150. członków oddziałów z Opola, Kluczborka, Miechowej, Byczyny, Prudnika, Namysłowa, Wołczyna i Strzelec Opolskich. Nauki głosili: o. Kazimierz Wąsik OH z klasztoru oo. bonifratrów w Prudniku oraz o. Krzysztof Pieczka OFM z Góry Świętej Anny. Dopełnieniem nauk była wspólna Droga Krzyżowa oraz nabożeństwo pokutne ze spowiedzią świętą. Dzień skupienia zakończyła uroczysta Eucharystia koncelebrowana przez obu ojców. W liturgii uczestniczył zespół „Cantate Deo” z Prudnika.
J.Pixa
Gdańsk
W zabytkowych wnętrzach Ratusza Głównego odbyło się seminarium, zorganizowane przez Pomorski i Warmiński Oddziały „Civitas Christiana” oraz Muzeum Historyczne Miasta Gdańska, poświęcone kształtowaniu się tożsamości narodowej na Pomorzu i Warmii na przełomie XIX i XX w. Celem seminarium było ukazanie osób, które miały największy wpływ na krzewienie polskości na tych terenach oraz czynników ten proces warunkujących.
W rozpoczynającym seminarium wystąpieniu, prof. dr hab. Józef Borzyszkowski przedstawił rolę inteligencji w kształtowaniu świadomości narodowej na przełomie XIX i XX w. Dr Jan Chłosta mówił o związkach Warmii i Pomorza na przełomie XIX i XX w., wskazał na rolę prasy w kształtowaniu świadomości narodowej, znaczenie Objawień Maryjnych w Gietrzwałdzie i Świętej Lipce, tak w wymiarze religijnym jak i narodowym.
Duże znaczenie dla utrwalania polskości na Warmii miały też pieśni religijne, szczególnie powstające w sanktuariach. Maryjne treści pieśni wyraźnie akcentowały katolickość Polaków, w odróżnieniu od protestanckiej niemczyzny. Mówił o tym w swoim referacie ks. dr Robert Kaczorowski. Podkreślił, że oprócz wymiaru religijnego, pełniły one rolę przekaźników faktów historycznych (szczególnie z okresu świetności Polski) i utrwalały język ojczysty na terenach znajdujących się pod zaborem pruskim.
Druga część seminarium odbyła się w Dworze Artusa. Edward Śledź, dyrektor Dworu przedstawił tożsamość gdańszczan wyrażoną wystrojem Dworu Artusa.
JOL
Ważnym składnikiem wystawy było słowo, które ubogaca fotogramy. Jan Paweł II w „Tryptyku rzymskim” pisze o niekończącym się dialogu człowieka z Bogiem. To poszukiwanie sensu istnienia, refleksja nad przemijaniem, mocno podkreśla przywiązanie Papieża do wartości odwiecznych.
Kazimierz Sakowicz
Kościerzyna
Katolickiemu Stowarzyszeniu „Civitas Christiana” przyznano statuetkę „Mecenas kultury” za rok 2006. Władze miasta oraz Kościerski Dom Kultury podziękowały wszystkim instytucjom, które w poprzednim roku wniosły wkład w rozwój kultury w Kościerzynie. Wyróżnienia dla mecenasów kultury wręczał burmistrz Zdzisław Czucha. Statuetkę dla Stowarzyszenia odbierał Mieczysław Bławat, który od lat nie tylko w sferze kultury promuje „Civitas Christiana”, a własnym przykładem ukazuje rolę katolika świeckiego w życiu społecznym.
(K.S.)
Zaborówiec
Uczestnicy Regionalnych Ośrodków Formacji Katolicko-Społecznej „Civitas Christiana” z Poznania, Gniezna i Kalisza spotkali się na sesji wyjazdowej w Ośrodku Rekolekcyjnym Archidiecezji Poznańskiej w Zaborówcu niedaleko Leszna. Wzięli udział w formacji duchowej oraz wysłuchali wykładów inspirowanych przyjętym na obecny rok hasłem programowym „Civitas Christiana”: „Godność człowieka i narodu u podstaw współczesnego patriotyzmu polskiego”.
Myślą przewodnią nauk duchowych było także tegoroczne hasło programu duszpasterskiego Kościoła: „Przypatrzmy się powołaniu naszemu”. Ks. Maciej Kubiak redaktor naczelny archidiecezjalnego radia „Emaus” zachęcał do podjęcia wysiłku odczytania owych – jak powiedział – Bożych marzeń w stosunku do ludzi. Powołanie i misja świeckich – podkreślił – dokonuje się nie gdzie indziej, tylko w realnym świecie, to on jest miejscem naszego zjednoczenia z Bogiem. Tym powołaniem jest „ruch ku Bogu, szukanie królestwa Bożego i oczyszczanie swoich dróg w świecie, aby stawały się one drogą wiary, nadziei i miłości”. Naukom rekolekcyjnym towarzyszyła brewiarzowa modlitwa wieczorna, nabożeństwo pokutne i liturgia eucharystyczna.
Trzydniowy pobyt w Zaborówcu był również czasem twórczym intelektualnie. Wykłady: „Jak dziś rozumieć patriotyzm”, „Patriotyzm Jana Pawła II”, „Rodzina kolebką patriotyzmu” i ożywione dyskusje poświęcono zrozumieniu przemian zachodzących w naszym społeczeństwie. Była to dobra okazja dla bliższego i lepszego poznania się wzajemnie.
W niedzielę podczas Mszy św. w sanktuarium Matki Bożej we Wieleniu Zaobrzańskim, przed cudowną figurą Matki Bożej Ucieczki Grzeszników podziękowano Bogu za czas łaski, oby przyjętej na chwałę Bogu i z pożytkiem dla ojczyzny.
(wjch)
Wolsztyn
Jednym z długofalowych projektów wolsztyńskiego Oddziału „Civitas Christiana” jest popularyzacja nauczania Jana Pawła II i próba takiego ukierunkowania przedsięwzięcia, aby przyczyniało się do wewnętrznej przemiany ludzi. Zaczęło się to parę lat temu, kiedy to z inicjatywy naszego Oddziału, Rada Miejska przyznała Janowi Pawłowi II tytuł Honorowego Obywatela Wolsztyna i Ziemi Wolsztyńskiej.
Na terenie miasta i regionu podjęto z mojej inicjatywy wiele działań, koncentrujących się wokół postaci Papieża. Organizowały je lokalne instytucje, począwszy od parafii, organizacji katolickich i samorządu, poprzez szkoły i placówki kultury. Na przestrzeni minionych lat były to koncerty z okazji Dnia Papieskiego, konkursy poezji oraz konkursy wiedzy o Janie Pawle II dla dzieci i młodzieży, organizacja działu bibliotecznego w Bibliotece Pedagogicznej, poświęconego Papieżowi, wmurowanie tablicy pamiątkowej ku pamięci Jana Pawła II, uroczyste Msze św. w dniu śmierci i w kolejne jej rocznice oraz wiele, wiele innych pomniejszych przedsięwzięć, zawsze wzruszających i zawsze z licznym udziałem tutejszej społeczności.
Mimo upływu czasu, wciąż trwamy w dziękczynieniu Bogu za dar pontyfikatu Jana Pawła II. Najlepszym zaś i najbardziej wymownym sposobem wyrażenia naszej pamięci o nim jest zgłębianie jego nauczania, jego papieskiego i ojcowskiego przesłania, które pozwala „przekraczać nam próg nadziei i nie zatrzymywać się przed nim”. Z dużym zainteresowaniem spotkał się, ogłoszony jeszcze w listopadzie ubiegłego roku, konkurs literacki pt. „Moje spotkanie z Janem Pawłem II”. Jego głównym celem było zebranie świadectw spotkań mieszkańców naszego miasta z Papieżem. Bardzo wiele osób zechciało, poprzez rozmaite formy wypowiedzi, uwiecznić swoje przeżycia religijne i patriotyczne, refleksje na temat nauczania i wydarzeń, które utkwiły w pamięci i sercu odwiedzających papieża Wolsztynian, które zmieniły coś w ich życiu i postępowaniu.
Tablica pamiątkowa poświęcona Janowi Pawłowi II na kościele farnym w Wolsztynie
Fot. Archiwum
Liczba prac, które napłynęły na konkurs, wielość kategorii wiekowych, form literackich (wspomnień, opowiadań, reportaży, prozy poetyzowanej, wierszy) – przerosła oczekiwania organizatorów. Spośród około siedemdziesięciu, wyróżniono dwadzieścia trzy, doceniając w nich przede wszystkim takie walory, jak szczerość wypowiedzi, ciekawą kompozycję, ukazanie Papieża jako autorytetu moralnego . i punktu odniesienia dla życiowych wyborów; wreszcie – jak to było w przypadku najliczniej reprezentowanej grupy dorosłych – autentyzm przeżyć religijnych i patriotycznych.
Prace ze zdjęciami ze spotkań mieszkańców naszego miasta i regionu z Janem Pawłem II znajdą się w specjalnej publikacji. Jak zapewnia Andrzej Rogozinski burmistrz Wolsztyna, ukaże się ona w trzecią rocznicę śmierci Papieża, a sfinansuje ją lokalny samorząd. W październiku, podobnie jak dwa lata temu i jak w roku ubiegłym, obchodzić będziemy kolejny „Dzień Papieski”. Z upoważnienia burmistrza Wolsztyna już podjęto wstępne starania o to, aby ten „Dzień” uczcić występem chóru „Sorridere” z parafii Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Gryfinie w Zachodniopomorskiem. Pamiętam go z pięknej prezentacji w trakcie ubiegłorocznej pielgrzymki rodzin naszego Stowarzyszenia do Sanktuarium świętego Józefa w Kaliszu.
Włodek Chrzanowski
Wrocław
Zespół Formacyjno-Zadaniowy ds. Samorządowych działający przy Oddziale „Civitas Christiana” zorganizował spotkanie nt. bezpieczeństwa mieszkańców Wrocławia. Prowadzili je: mł. inspektor Mariusz Żebrowski oraz aspirant sztabowy Andrzej Słotwiński z Dolnośląskiej Policji i generał Janusz Ornatowski, od wielu lat zajmujący się problematyką bezpieczeństwa mieszkańców Wrocławia.
Omawiano program poprawy bezpieczeństwa mieszkańców Wrocławia realizowany w latach 2005-2008, przy współpracy policji i władz miejskich. Obejmuje on szereg działań i inicjatyw, między innymi określenie tzw. mapy miejsc strachu oraz ich zabezpieczenie. Do tej kategorii można zaliczyć zaniedbane podwórka, pustostany, niektóre parki i skwery. Ważnym zadaniem jest monitoring miasta. W tej chwili zainstalowano już 15 kamer, które pracują w najważniejszych punktach miasta. Istotnym elementem programu jest współpraca Policji i Straży Miejskiej ze stowarzyszeniami i grupami mieszkańców oraz parafiami.
W dyskusji wskazano na potrzebę szerszego włączenia w przedstawione działania rad osiedlowych oraz mieszkańców, co w wielu wypadkach ułatwiłoby realizację programu.
Wałbrzych
W Oddziale Miejskim przygotowano spotkanie, podczas którego Igor Hoffman wygłosił prelekcję o zamkach dawnego województwa wałbrzyskiego połączone z prezentacją starych zdjęć tych obiektów. W ożywionej dyskusji na temat obiektów zabytkowych w okolicach Wałbrzycha, wskazywano potrzebę propagowania miejscowej historii oraz kultury.
A.
Legnica
Już po raz drugi nasze Stowarzyszenie, we współpracy z Biblioteką Seminarium Duchownego w Legnicy, zorganizowało spotkanie formacyjne, które, tak jak poprzednio w grudniu, ściśle nawiązywało do hasła roku w Stowarzyszeniu. Prelegentami byli: Henryk Koch przewodniczący Oddziału Dolnośląskiego, ks. dr Bogusław Drożdż dyrektor Biblioteki oraz dr Stanisław Michałowski z Uniwersytetu Śląskiego, prezes Towarzystwa im. Zofii Kossak.
Henryk Koch omówił zagadnienie godności człowieka jako podstawy współczesnego polskiego patriotyzmu, odnosząc się
Ks. dr Bogusław Drożdż i Henryk Koch
w sposób szczególny do dokumentów programowych Stowarzyszenia. Mówił o trudnościach, z którymi się spotykamy zajmując się propagowaniem współczesnego wzoru postępowania, który można by uznać za patriotyczny. Z kolei ks. dr B. Drożdż omówił pojęcia: nacjonalizm, patriotyzm, szowinizm czy kosmopolityzm i osadził je w obecnych nurtach myślowych. Dr Stanisław Michałowski omówił problem postawy patriotycznej na przykładzie pisarki Zofii Kossak, w referacie: „Patriotyzm drogą rozwoju duchowego na przykładzie życia i twórczości Zofii Kossak”. Wystąpienie to stało się zaczynem ożywionej dyskusji na temat podstaw wychowania oraz poszukiwania wzorców dla młodego pokolenia.
A.T.
Kamienna Góra
W ramach cyklicznych spotkań z władzami miasta i powiatu Oddział „Civitas Christiana” przygotował w ostatnim czasie spotkanie z Kazimierzem Kawą, zastępcą burmistrza oraz grupą radnych wywodzących się z ugrupowań prawicowych. Gość omówił założenia realizacji budżetu na rok bieżący, poinformował zebranych o planach zagospodarowania przestrzennego miasta, remontach ulic, placów i elewacji budynków.
Dużo czasu poświecił na omówienie planów budowy nowych supermarketów, co jest przedmiotem wielu niepokojów przede wszystkim ze strony właścicieli małych sklepów. W dyskusji pojawił się również problem zagospodarowania Ośrodka Wodnego i przyszłości Miejskiego Centrum Kultury oraz wielu istotnych lokalnych kwestii dotyczących zwykłych mieszkańców, jak i radnych, którzy aktywnie uczestniczyli w dyskusji.
Jerzy Mazur
Ciechanowiec
Członkowie i sympatycy „Civitas Christiana” regularnie spotykają się na wspólnej modlitwie. Krzysztof Kobryniak przewodniczący Oddziału Miejskiego często zaprasza ks. Andrzeja Falkowskiego, który podejmuje refleksję dotyczącą nauczania Ojca Świętego Jana Pawła II oraz kard. Stefana Wyszyńskiego.
Ostatnio mieliśmy okazję spotkać się z Marianem Kaplińskim. Jest on autorem tomu poezji „Notes Boży”. Marian Kapliński ukończył Akademię Medyczną w Białymstoku, jest lekarzem patomorfologiem. Od 1971 r. mieszka i pracuje w Ciechanowcu. Miłość do małej Ojczyzny owocuje jego twórczością poetycką.
(KK)
Nowy Sącz
Z okazji święta 3 Maja „Civitas Christiana” w Nowym Sączu wespół z Parafią Świętego Ducha, Polskim Towarzystwem Historycznym i Muzeum Okręgowym zorganizowało pierwsze sądeckie patriotyczne śpiewanie pod hasłem „Witaj majowa jutrzenko”.
Impreza odbyła się pod patronatem Ryszarda Nowaka prezydenta Nowego Sącza. Uczestniczyło kilkuset mieszkańców zebranych na Placu Jezuickim, włączając się w śpiew pieśni maryjnych i patriotycznych. Każdy uczestnik spotkania otrzymał śpiewnik wydrukowany przez firmę „BAAD” z Nowego Sącza. W imprezie uczestniczyli radni miejscy i powiatowi oraz Leszek Zegzda wicemarszałek województwa małopolskiego.
Relacje o wystawie zamieściła prasa lokalna i ogólnopolska, radio i telewizja krakowska.
L.M.
Kielce
Wpływ kultury na postawy moralne człowieka, to temat omawiany w ramach formacji katolicko-społecznej w województwie świetokrzyskim. Wprowadzenie do dyskusji wygłosiła dr Halina Mielicka socjolog z Akademii Świetokrzyskiej.
Moralność ma swój wymiar indywidualny i własne wewnętrzne bariery przekonań i sądów, nazywane sumieniem. Jest to swoista dla jednostki moralność wewnętrzna.
Moralność zewnętrzna, środowiskowa i moralność wewnętrzna, indywidualna, powinny tworzyć jeden, uporządkowany hierarchicznie system wartości, który odpowiada za funkcjonowanie całego społeczeństwa. Taki system nazywany jest kulturą.
Kultura, jako ponadpokoleniowy przekaz wartości, wpływa na dokonywane przez jednostkę wybory. Decyduje o tym, jakie wartości uznawane są przez ludzi za absolutne. To kultura decyduje o tym, jakie sumienie ma człowiek. Odpowiada za to, jak każde pokolenie kształtuje rzeczywistość, w której przyszło mu żyć.
Katolickie Stowarzyszenie „Civitas Christiana” w Kielcach zaprasza twórców ludowych (rzeźbiarzy, ceramików, kowali, malarzy i innych artystów) do udziału w kolejnej, 34. edycji Konkursu i Wystawie Ludowej Sztuki Religijnej Kielce – 2007
Termin składania prac w Katolickim Stowarzyszeniu „Civitas Christiana”, 25-016 Kielce, ul. Równa 18 (tel. 041/366-24-14) upływa 21 września 2007 r. Tematem przewodnim tegorocznego konkursu jest: Świętokrzyski Frasobliwy. Jedną z częstych i typowych dla ludowej rzeźby regionu Świętokrzyskiego było przedstawienie postaci Chrystusa Frasobliwego. Przedstawienia te, głównie w rzeźbie, nie posiadały szczególnych atrybutów regionalnych. Interesujące byłoby wzbogacenie tych wizerunków o wnikliwe, artystyczne dopowiedzenia bądź też aktualizacje i nowe twórcze rozwiązania. Organizatorzy oczekują od uczestników konkursu oryginalnych i twórczych rozwiązań, a przede wszystkim na zawartą w dziełach autorską próbę odpowiedzi na pytania: Jaki jest Świętokrzyski Frasobliwy? Czym może różnić się od innych przedstawień regionalnych (np. ustawienie ciała, kierunek i skłon głowy, wyraz twarzy, ułożenie dłoni, nóg, symbolika formy, polichromia)? Ponadto oczekujemy na prace ilustrujące sceny z życia Matki Bożej, Chrystusa, Świętej Rodziny, przedstawienia świętych patronów, sceny biblijne, aniołów, Ostatniej Wieczerzy i innych form związanych z kultem religijnym, a także prace, które zwracają uwagę na godność człowieka; od kowali różnych form związanych z kultem religijnym i wyposażeniem obiektów sakralnych (m.in. krzyże przydrożne, cmentarze, pasyjki, świeczniki, elementy dekoracyjne na krzyże misyjne, żyrandole, kraty i inne). Nie stawiamy ograniczeń co do wielkości prac, jednakże z uwagi na ograniczoną przestrzeń wystawienniczą oraz upodobania potencjalnych nabywców sugerujemy, by pozostać przy średnich i mniejszych formatach. Komisja Konkursowa oceniać będzie i kwalifikować prace na wystawę, biorąc pod uwagę ich poziom artystyczny i religijny charakter. Na konkurs należy złożyć przynajmniej trzy prace trwale podpisane oraz podać orientacyjne ceny. |
Janusz Buczkowski urodził się we Włocławku. Po ukończeniu ekonomii w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie, od 1956 r. zajął się fotografią. Swoje prace eksponował w wielu galeriach polskich i zagranicznych, m.in. we Francji, Finlandii, Hiszpanii, Anglii, Niemczech, Włoszech, Rumunii, na Węgrzech, w Bułgarii i Japonii. Brał udział w ponad 260 wystawach indywidualnych i zbiorowych, uzyskując liczne nagrody i wyróżnienia m. in.: Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki, Nagrodę Artystyczną Miasta Kielce, „Zasłużony dla Kielecczyzny”, Nagrodę Wojewody Kieleckiego im. St. Staszica, tytuł „Artysta – Fiap” – Szwajcaria, stypendium twórcze francuskiego Ministra Spraw Zagranicznych, Zbiorową Nagrodę . I Stopnia Ministra Kultury i Sztuki. Jest współtwórcą i organizatorem pierwszych czterech Biennale Krajobrazu Polskiego oraz „Kieleckiej Szkoły Krajobrazu”. W latach 1968-75 był Prezesem Świętokrzyskiego Towarzystwa Fotograficznego, następnie współorganizatorem i członkiem Delegatury Kieleckiej Związku Polskich Artystów Fotografików, później przewodniczącym Komisji Kwalifikacyjnej Okręgu Kieleckiego ZPAF, a obecnie przewodniczącym Komisji Rewizyjnej.
Promocja tomiku Wojciecha Kołodzieja „Z szuflady wspomnień”, stanowiącego 226. pozycję Biblioteki Świętokrzyskiej, odbyła się pod przewodnictwem Macieja Andrzeja Zarębskiego. Poezję recytowały: Anna Błachucka i Edyta Kowalczyk. Z recitalem wystapił Bogusław Przepióra.
Wojciech Kołodziej, ukończył studia na AGH w Krakowie. Od 1977 r. do chwili obecnej jest pracownikiem Katedry Termodynamiki Politechniki Świętokrzyskiej. Twórczość poetycką uprawia od czasu studiów. W latach 90. publikował swoje wiersze w akademickim czasopiśmie Politechniki Świętokrzyskiej „Studentnik”. W 2004 r. wziął udział w Slamie Poety, pojedynku na wiersze, zorganizowanym przez miesięcznik „Teraz”, zajmując pierwsze miejsce. Utwory poety znalazły się w tomiku „Wiersze pierwsze” wydanym przez Oficynę Domu Środowisk Twórczych w Kielcach. Tomik „Z szuflady wspomnień” zawiera utwory o treści filozoficznej, ale także z różnymi odcieniami satyry.
TK
Skarżysko-Kamienna
Dużym zainteresowaniem wśród młodzieży cieszy się propozycja Oddziału „Civitas Christiana” poznania historii i tradycji miasta i jego okolic. Młodzi uczestniczą w uroczystościach religijno-patriotycznych, swoją wiedzę pogłębiają również poprzez odwiedzanie miejsc pamięci narodowej. W projekcie połączono elementy poznawcze, wypoczynkowe i wychowawcze realizowane tam, gdzie poznawane wydarzenia rozgrywały się.
Ostatnio zorganizowano marsz, który rozpoczęliśmy pod pomnikiem ponad 30 000 ofiar zamordowanych przez faszystów w obozie „HASAG” przy Fabryce Amunicji w Skarżysku- Kamiennej. Odwiedziliśmy Muzeum
„Orła Białego”, gdzie zgromadzone są jedne z największych i najciekawszych w Polsce zbiorów militariów. W salach muzealnych młodzież zobaczyła pamiątki i fotografie z okresu II wojny światowej, między innymi po działających na naszych terenach oddziałach AK dowodzonych przez legendarnych dowódców „Ponurego” i „Szarego”. Kolejnym etapem marszu było poznanie historii potyczki oddziałów powstańczych z kozakami carskimi w okresie powstania styczniowego, przy pomniku upamiętniającym to wydarzenie. Wędrówkę zakończyliśmy w Suchedniowie, w zaprzyjaźnionej stadninie, przy wspólnym ognisku i pieczonej kiełbasce. Na młodzież czekała niespodzianka: każdy z uczestników mógł pod okiem instruktora dosiąść konia i „pogalopować w siną dal”.
Nauka dosiadania konia okazała się bardzo trudna
Realizowanie takich spotkań możliwe jest dzięki zrozumieniu i wsparciu władz miejskich oraz współpracy „Civitas Christiana” ze szkołami i nauczycielami. Koordynatorem tego zadania jest Sławomir Jaworski nauczyciel TZN w Skarżysku-Kamiennej, członek „Civitas Christiana”.
Sławek Kowalik
Starachowice
W ramach projektu „Świętokrzyskie – nasza Mała Ojczyzna”, realizowanego w Oddziale Miejskim „Civitas Christiana”, odbyło się spotkanie z Janiną Jędrykiewicz- Kunz, starachowiczanką, z zawodu ekonomistką, a z zamiłowania historykiem miasta i regionu. Po przejściu na emeryturę zgłębiała dzieje Starachowic, historię przedsiębiorstw i losy mieszkańców miasta.
Pierwsza książka napisana przez Panią Janinę, zatytułowana „Dziewczęta z tamtych lat” ukazuje losy jej koleżanek w czasach drugiej wojny światowej i stała się ważnym przyczynkiem do historii regionu zasłużonego w walce z okupantem. Kolejna publikacja zadedykowana została górnikom byłych kopalń na terenie Starachowic. Losy ludzi są kanwą następnej obszernej pozycji: „Pracownicy Zakładów Starachowickich w okresie terroru hitlerowskiego”. Spotkanie prowadziła Anna Gębska, przewodniczącą oddziału.
Patronat nad konkursem objęli: Jego Magnificencja Rektor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego ks. prof. dr hab. Stanisław Wilk SDB, ks. Zbigniew Rakiej TChr – wikariusz generalny Towarzystwa Chrystusowego dla Polonii Zagranicznej (Poznań), ks. Marek Chrzan SDB – Inspektorat Towarzystwa Salezjańskiego (Kraków), ks. Bolesław Kaźmierczak SDB – Inspektorat Towarzystwa Salezjańskiego (Wrocław), ks. Zbigniew Łepko SDB – Inspektorat Towarzystwa Salezjańskiego (Piła), ks. Jan Niewęgłowski SDB – Inspektorat Towarzystwa Salezjańskiego (Warszawa). Regulamin: Celem Konkursu jest upowszechnianie życia i działalności sługi Bożego Prymasa Polski kard. Augusta Hlonda. W Konkursie mogą brać udział: — w „kategorii I” – uczniowie szkół średnich, pragnący studiować na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, — w „kategorii II” – uczniowie szkół średnich, młodzież pracująca, młodzież akademicka, klerycy seminariów duchownych, wychowawcy i wszyscy, którzy pragną poznawać życie i działalność kard. Augusta Hlonda. Hlonda. Jury przewiduje następujący sposób wyłaniania laureatów: Dla „kategorii I”: ocena nadesłanej pracy pisemnej, a następnie egzamin ustny (obowiązuje znajomość wszystkich Listów Pasterskich kard. Augusta Hlonda) Dla „kategorii II”: ocena nadesłanej pracy pisemnej. Prace pisemne (dotychczas nie publikowane), z podaniem wykorzystanej literatury, o objętości do 25 stron (A 4), w 4 egz. – należy opatrzyć godłem (pseudonimem) i wybraną „Kategorią” oraz dołączyć kopertę, w której znajdzie się godło (pseudonim), imię i nazwisko, wiek, adres, telefon, e-mail. Tematy prac pisemnych (jedna do wyboru) obowiązujące w obu „kategoriach”:
Przewidywane są nagrody: Nagroda główna w „Kategorii I”: indeks na Katolicki Uniwersytet Lubelski – rok 2008/2009 – wydział teologii. W „kategorii I” i „Kategorii II” nagrody i wyróżnienia. Ponadto nagrodzone i wyróżnione prace zostaną opublikowane. Prace (opatrzone godłem i wybraną „Kategorią”) oraz zamkniętą kopertę, w której znajdzie się godło (pseudonim), imię i nazwisko, wiek, adres, telefon, e-mail, należy przesłać do 10 października 2007 r. na adres: Akcja Katolicka OP, Parafia NMP Wspomożenia Wiernych, ul. Dąbrowskiego 26, 84-230 Rumia. Finaliści biorący udział w „Kategorii I” – do 31 października 2007 r. zostaną powiadomieni o szczegółowym terminie . i miejscu egzaminu ustnego. Uroczyste zakończenie Konkursu i ogłoszenie wyników w „Kategorii I” i „Kategorii II” nastąpi . 17 listopada 2007 r. w Gdańsku. Szczegółowe informacje zostaną przekazane laureatom do 31 października 2007 r. Organizatorzy nie zwracają nadesłanych prac, natomiast w stosunku do utworów nagrodzonych i wyróżnionych zastrzegają sobie prawo do publikacji bez honorarium za prawa autorskie. Organizatorzy nie ponoszą kosztów dojazdu na egzamin ustny i uroczyste zakończenie Konkursu. Wszelkie informacje dotyczące Konkursu: email: AK.Rumia@interia.pl lub tel. kom. 0 696 333 089 Dostępne materiały w wersji elektronicznej: www.tchr.org/Hlond. Książka: A.Hlond, „Na straży sumienia Narodu”, Warszawa 1999 (zawiera wszystkie Listy Pasterskie!) jest dostępna: ťad astraŤ 00-401 Warszawa, Al. 3 Maja 5, lok. 2, a także: Oficyna Wydawnicza Kucharski, ul. Piękna 2, 87-165 WIELKA NIESZAWKA POLSKA tel./fax (48 56) 678 72 93, www.oficynamjk.com.pl |
Artykuł ukazał się w numerze 06/2007.