Uroczystość wręczenia nagród 60 edycji Nagrody im. Włodzimierza Pietrzaka fundacji Katolickiego Stowarzyszenia „Civitas Christiana” odbyła się w Muzeum Porczyńskich w Warszawie 26 czerwca, gromadząc licznych przedstawicieli świata nauki, twórców przedstawicieli instytucji społecznych i naukowych, duchownych.

Nagroda jest jedną z najstarszych instytucji kulturalnych powstałych po II wojnie światowej i trwających nieprzerwanie. Patron Nagrody poeta, pisarz, publicysta, działacz społeczny i polityczny, żołnierz konspiracji, powstaniec warszawski zginął w Powstaniu. W okresie okupacji niemieckiej patronował środowisku młodych twórców, którzy wydawali konspiracyjne pismo „Sztuka o Naród” i tworzyli znaczące w życiu kulturalnym okupacyjnej Warszawy środowisko Ruch Kulturowy. Środowisko to głosiło w oparciu o zasady uniwersalizmu chrześcijańskiego hasło przełomu w świadomości Polaków zmierzającego ku personalistycznemu ładowi duchowemu, moralnemu i intelektualnemu w życiu człowieka, rodzinie, życiu społecznym, narodowym i państwowym, ku któremu drogą miała być jedność myśli, słów i czynów.

Sam patron nagrody pozostaje do dziś wzorem postawy człowieka bliskiego i naszym czasom poprzez dążenie do pełni życia doświadczanego myślą, czynem i chrześcijańską postawą.

Z dziejów Nagrody

Nagrodę przyznano po raz pierwszy w maju 1948 roku. Przez 60 lat jej istnienia wieńczono Pietrzakowym laurem za wybitne osiągnięcia w twórczości naukowej, literackiej, artystycznej, w pracy formacyjnej, kulturalno-społecznej i edukacyjnej, będącej świadectwem uniwersalnych wartości i ludzkich postaw chrześcijańskich i patriotycznych. Pełniła ona i miejmy nadzieję, dalej pełnić będzie rolę inspiracyjną wobec twórczości artystycznej i naukowej oraz działań mających swe źródło w humaniźmie chrześcijańskim.

Góra. Członkami kapituły nagrody im. Włodzimierza Pietrzaka byli w tym roku: bp Wiesław Mering (przewodniczący) Rada ds. Kultury i Ochrony Dziedzictwa Kulturalnego Episkopatu Polski, bp Marian Duś (wiceprzewodniczący), bp Andrzej Dziuba, Ziemowit Gawski, dr Tadeusz Krawczak, Marek Koryciński i Zbigniew Borowik (sekretarz).
Fot. Artur Stelmasiak

Szczególną rolę odegrała nagroda w okresie komunizmu, gdy mecenat państwowy brutalnie preferował ateistyczny system wartości i ograniczał rozwój kultury chrześcijańskiej. Służyła wtedy otwarcie tej kulturze.

Chrześcijańska formacja kulturalna i naukowa wymaga wspierania ideowego, moralnego, materialnego również w wolnej Polsce. I nagroda, której patronuje Włodzimierz Pietrzak czyni to także po przełomie ustrojowym w 1989 r. promując osoby, wartości, dokonania w swej istocie będące świadectwem żywotności wartości chrześcijańskich w kulturze, nauce, życiu społecznym.

Wśród laureatów Nagrody są najwybitniejsi twórcy literatury katolickiej w okresie powojennym: Antoni Gołubiew, Jan Dobraczyński, Roman Brandstaetter, Zofia Kossak, Ernest Bryll, Paweł Jasienica, ks. Jan Twardowski, wybitni kompozytorzy: Krzysztof Penderecki, Henryk Mikołaj Górecki, ludzie nauki: prof. Józef Chałasiński, prof. Jan Czekanowski, ks. prof. Włodzimierz Sedlak, o. prof. dr. Leon Dyczewski, prof. dr Andrzej Stelmachowski, ludzie Kościoła: abp Ignacy Tokarczuk, abp Kazimierz Majdański, popularni duszpasterze: o. Jan Góra.

Nagradzane są instytucje ważne dla życia naszego narodu: Katolicki Uniwersytet Lubelski, Instytut Studiów nad Rodziną, Instytut Wydawniczy PAX. Wyróżniano nurt ochrony życia w nauce, ludzi kultury, wiary i walki o polską niepodległość jak gen. Zygmunt Walter Janke, płk Stanisław Karolkiewicz. Nagradzani są w ostatnich dziesięcioleciach ludzie za heroiczne trwanie w wierności Bogu i Ojczyźnie, i ocalenie pamiątek polskości na dawnych polskich Kresach Wschodnich, jak kard. Kazimierz Świątek i Adolf Wisłowski. Dostrzeżono twórczość poetów w sutannach, zasługi tłumaczy, dokonania rzeźbiarzy, medalierów, witrażystów, malarzy, twórców teatru, filmu, a także twórców kultury masowej.

W roku 60. lecia

Kapituła Nagrody pod przewodnictwem ks. bp. dr. Wiesława Meringa, przewodniczącego Rady ds. Kultury i Ochrony Dziedzictwa Kulturalnego Episkopatu Polski w składzie: ks. bp dr Marian Duś, ks. bp prof. dr. hab. Andrzej Dziuba, dr Tadeusz Krawczak, Ziemowit Gawski, Marek Koryciński i Zbigniew Borowik wyróżniła pietrzakowym laurem ludzi nauki: ks. bp. prof. dr. hab. Jana Śrutwę, o. prof. dr. hab. Zdzisława Kijasa, nagrodą specjalną: Muzeum Powstania Warszawskiego i Stowarzyszenie Parafiada im. św. Józefa Kalasancjusza, nagrodą artystyczną: Zespół Wokalny „Spirituals Singers Band”, nagrodą literacką Kazimierza Świegockiego i nagrodą zagraniczną Krystynę Mochlińską. Każdy z laureatów prezentuje oryginalną i bogatą drogę dokonań naukowych, literackich, artystycznych, znaczący dorobek w działalności społecznej czy kulturalnej.

Ks. bp prof. dr. Jan Śrutwa nagrodzony za badania nad dziejami Kościoła w epoce starożytnej oraz długoletnią pracę naukowo-dydaktyczną na KUL-u, pracę duszpasterską rozpoczynał w 1964 roku, a w 1969 roku studia z historii Kościoła na KUL-u, uzyskując doktorat w 1973 r. Pogłębiał wykształcenie w Instytucie Archeologii Chrześcijańskiej w Rzymie. W 1975 roku rozpoczął pracę naukową na KULu szybko awansując w hierarchii naukowej. W lubelskim Wyższym Seminarium Duchownym pełnił funkcję prefekta studiów, a w latach 1976-1981 – wicerektora.

Fot. Artur Stelmasiak

Lata 80. to czas intensywnej pracy naukowej, dydaktycznej i organizacyjnej laureata na KUL-u; jest kolejno prodziekanem Wydziału Teologicznego, a od roku 1983 do nominacji biskupiej w 1984 – prorektorem.

W 1988 roku, w trudnym czasie przełomu ustrojowego został prorektorem lubelskiej uczelni i pełnił tę funkcję do 1989 roku. Był najpierw biskupem pomocniczym w Lublinie, pełnił funkcję przewodniczącego Rady ds. Sztuki Kościelnej Konferencji Episkopatu Polski. wyróżniając się wielką troską o dzieła kultury pozostające pod opieką Kościoła.

W 1992 roku został pierwszym biskupem nowo powstałej diecezji zamojsko-lubaczowskiej. W nową energią zajął się duszpasterzowaniem nowej diecezji. Ale też nie porzucił ulubionej dziedziny – opieki nad dziełami sztuki kościelnej jako od 1995 konserwator Papieskiej Komisji ds. Dóbr Kulturowych Kościoła, a od 1997 roku członek tej komisji. Jest autorem imponującej ilości publikacji naukowych z historii Kościoła pierwszych wieków, co zaowocowało w 2000 roku tytułem profesorskim.

Bp Jan Śrutwa duszpasterz i uczony, miłośnik kultury jest niewątpliwie jednym z najbardziej zasłużonych laureatów Nagrody im. Włodzimierza Pietrzaka.

Także naukowy laur ozdobił dokonania o. prof. dr. hab. Zdzisława Kijasa, rektora Papieskiego Wydziału św. Bonawentury „Seraphinum” w Rzymie. Doceniono przede wszystkim jego pracę badawczą i dydaktyczną w zakresie teologii dogmatycznej i ekumenicznej, a także ekologii Ojciec Profesor urodził się w 1960 roku w wielodzietnej rodzinie. Studia teologiczne odbył w Wyższym seminarium oo. Franciszkanów Konwentualnych w Krakowie, które kontynuował w „Seraphicum” i na Uniwersytecie Gregoriańskim w Rzymie oraz w Louvan, gdzie w 1990 roku uzyskał doktorat z teologii dogmatycznej. Po powrocie do Polski wykładał teologię fundamentalną w seminariach zakonnych. Był wykładowcą teologii w Czechosłowacji. pracował w Katedrze Teologii Dogmatycznej na KUL-u, wykładał teologię w Rumunii. Od 1995 roku pracował na Papieskiej Akademii Teologicznej Krakowie, gdzie w 1996 troku uzyskał habilitację.

Fot. Archiwum

Następnym etapem drogi naukowej o. prof. Kijasa są studia na Uniwersytecie św. Bonawentury w Nowym Jorku, gdzie uzyskał stopień master of arts z nauk humanistycznych. W 2003 roku uzyskał tytuł profesora teologii dogmatycznej. W 1997 roku został kierownikiem Katedry Ekumenizmu na PAT w Krakowie i dyrektorem Instytutu Ekumenicznego na tejże uczelni. Jest też dyrektorem Ośrodka Studiów Franciszkańskich na PAT i Instytutu Studiów Franciszkańskich. Od 2005 roku pełni funkcję rektora Papieskiego wydziału Teologicznego „Seraphicum” w Rzymie. Prowadzi wykłady w Polsce na PAT, UJ i Akademii Ochrony Przyrody w Krakowie oraz w Wenecji.

Jest autorem kilkunastu książek, m.in.: „Dwanaście dróg do szczęścia”, „Wprowadzenie do myślenia teologicznego”, „Na dróżkach kalwaryjskich”, „Droga krzyżowa”, „Początki świata i człowieka”, „Odpowiedzi na 1001 pytań o ekumenizm”, „Święty Bonawentura”.

O. Zdzisław Kijas jest nie tylko wybitnym uczonym, ale też przedstawicielem duchowości franciszkańskiej w najlepszych jej przejawach łączących zalety serca, rozumu i czynów. Nagrodę im. Włodzimierza Pietrzaka otrzymał w 100. lecie istnienia rzymskiej uczelni „Seraphicum”, której jest rektorem.

Nagrodą specjalną wyróżniono Muzeum Powstania Warszawskiego za niezwykłe w formie i treści u p a m i ę t n i e n i e Powstania Warszawskiego 1944 roku i przywracanie mu należytego miejsca w historii i świadomości Polaków.

Ta powstała przed czterema laty, nowocześnie zorganizowana z wykorzystaniem technik multimedialnych placówka muzealna wytycza nowy szlak edukacji historycznej Polaków. Tworzą je głównie młodzi ludzie. I to jest szczególnym źródłem nadziei na przyszłość. Muzeum z powodzeniem przełamuje wiele stereotypów o Polsce i Polakach panujących w Europie, zwłaszcza elementarną niewiedzę o tym ważnym w naszej najnowszej historii wydarzeniu.

Nagrodą specjalną wyróżniono również Stowarzyszenie Parafiada św. Józefa Kalasancjusza za wytrwałe wychowanie młodego pokolenia w harmonii ducha, intelektu i sprawności fizycznej.

Stowarzyszenie realizuje program wychowawczo-formacyjny w grupach sportowych w łączności z parafią. Działa jako zarejestrowana organizacja od 1992 roku. Program Parafiady wspiera się na tradycji greckiej i kulturze europejskiej, z której za podstawę działania wybierano wartości ducha, intelektu i sprawność fizyczną. Programem swym Parafiada obejmuje ponad 100 tysięcy dzieci i młodzieży. Stowarzyszenie działa w ponad 4,5 tysiąca placówek wychowawczych na terenie Polski i poza granicami. W rywalizacji sportowej w ramach Parafiady uczestniczyła młodzież z 18 krajów m.in. z Ukrainy, Litwy, Łotwy, Białorusi, Rosji, Bułgarii.

Parafiada realizuje programy wychowawcze sposobiąc do życia w społeczeństwie obywatelskim, propagowaniu kultury, sportu, integracji rodziny. W bieżącym roku program Parafiady obejmuje m.in. tematy: Moja mała ojczyzna, Patriotyzm młodego pokolenia, Moja rodzina i inne.

Wyróżniony nagrodą artystyczną Zespół Wokalny „Spirituals Band” ma wielkie zasługi w popularyzacji w naszym kraju muzyki gospel. Głośne są kompozycje „Missa Gospel`s” i „Jutrznia Gospel`s” wykonywane przez zespół.

Zespół założył w 1978 roku we Wrocławiu Włodzimierz Szczepański, który do dziś jest jego kierownikiem artystycznym. Na repertuar zespołu, który od lat 90. specjalizuje się w wykonaniach a`kapella składają się pieśni gospel`s i spiritual`s, tematy jazzowe i blusowe, a także oratoria i kantaty.

Zespół wokalny Spirituals Singers Band otrzymał nagrodę artystyczną za popularyzację w naszym kraju muzyki gospel, a zwłaszcza za kompozycję „Missa Gospel�s” i „Jutrznia Gospel�s”.
Fot. Artur Stelmasiak

W ciągu prawie 30 lat swego istnienia zespół dał ponad 3 tysiące koncertów w kraju i zagranicą, brał udział w wielu programach telewizyjnych, ma w swym dorobku 10 albumów płytowych. We współpracy z teatrami uczestniczył w realizacji spektakli muzycznych, wystąpił w wielu kościołach na terenie Polski ze spektaklami poetycko- muzycznymi, uczestniczył w festiwalach muzycznych w kraju m. in. Vratislavia cantans, Old Jazz Mitting „Złota Tarka” i zagranicą we Francji, Niemczech, Holandii. Wyróżniony był licznymi nagrodami za wartość artystyczną prezentowanych programów, m.in. Nagrodą im. Wacława Kisielewskiego.

Kazimierz Świegocki wyróżniony został nagrodą literacką za dorobek poetycki odznaczający się metafizyczną wrażliwością na ludzkie doświadczenia oraz za badania nad twórczością Cypriana Kamila Norwida.

Laureat należy do najwybitniejszych współczesnych polskich poetów metafizycznych. Debiutował w 1959 roku. Poezja jego przedstawia świat rozdarty, rządzony przez sprzeczne siły i żywioły, człowieka zaś jako byt rozpięty między nieskończonością Boga, który woła go do siebie, przypominając, że nie jest stworzony na zatracenie, lecz na jego obraz i podobieństwo, a własną słabością. Jest to jednocześnie poezja zakorzeniona w folklorze.

Kazimierz Świegocki jest też badaczem literatury, eseistą i nauczycielem akademickim o wyraziście zaznaczonej własnej metodzie interpretacji dzieła literackiego, polegającej na połączeniu dociekań hermenentycznych z rozległym kontekstem filozoficznym i antropologicznym. Interesuje się relacją, w jakiej pozostają ze sobą poezja i filozofia.

W swojej liryce i eseistyce Świegocki daje wyraz przekonaniu, że poezja obok swoich rozlicznych funkcji, pełni również rolę swoistego narzędzia metafizycznej interpretacji fundamentalnych doświadczeń ludzkiej egzystencji.

W tym nurcie należy umieścić jego badania nad twórczością Norwida, a zwłaszcza ukazywanie światopoglądowego i filozoficznego tła jego twórczości, analiza statusu prawdy i postawy poznawczej w literackich wypowiedziach autora „Vade mecum”.

Tegoroczna laureatka nagrody zagranicznej Krystyna Mochlińska została uhonorowana za wieloletnie kierowanie Instytutem Polskiej Akcji Katolickiej w Wielkiej Brytanii i reprezentowanie Polski w międzynarodowych organizacjach kobiecych. Gdy w Polsce zapanował komunizm udało się jej wyjechać, osiadła w Wielkiej Brytanii, gdzie przez wiele lat pracowała jako nauczycielka języka polskiego w szkołach sobotnich dla dzieci żołnierzy II Korpusu.

Bp Andrzej F. Dziuba gratuluje Krystynie Mochlińskiej, laureatce nagrody zagranicznej, którą otrzymała za wieloletnie kierowanie Instytutem Polskiej Akcji Katolickiej w Wielkiej Brytanii.

Szczególną jej zasługą jest praca w Instytucie Polskiej Akcji Katolickiej, z którym związała się w 1979 roku pełniąc różne funkcje do prefekta włącznie, którym jest od 1983 roku.

Działając w międzynarodowych organizacjach kobiecych stawała zawsze po stronie wartości chrześcijańskich, występowała przeciw głoszonym przez środowiska lewicowe poglądom kwestionującym podstawowe zasady ochrony życia i ładu społecznego.

Do wielu funkcji honorowych jak członkostwo Zakonu Rycerskiego Grobu Bożego i odznaczeń m.in. Krzyżem „Polonia Restituta” dołącza pani Mochlińska laur Nagrody im. Włodzimierza Pietrzaka.

Tegoroczna Nagroda im. Włodzimierza Pietrzaka, jak i wszystkie poprzednie ma przede wszystkim inspirować do nieustannego otwierania się na wyzwania, przed jakimi w dzisiejszym zlaicyzowanym świecie staje naukowiec, artysta, człowiek podejmujący działania publiczne. Mobilizować do aktywności, wytrwałości i odwagi w strzeżeniu i niesieniu światu ewangelicznego posłania poprzez dzieła, osiągnięcia badawcze i aktywność społeczną. Służyć umacnianiu polskiej i chrześcijańskiej tożsamości.

Powiększona w tym roku rodzina laureatów nagrody o znakomitych naukowców i twórców, działaczy społecznych dobrze świadczy o żywotności idei przyświecającej fundatorom i jej znaczeniu w polskim i nie tylko polskim życiu społecznym, twórczości artystycznej i naukowej inspirowanej chrześcijaństwem.

Zdzisław Koryś

Artykuł ukazał się w numerze 08-09/2007.