„Apel Jasnogórski to godzina czuwania przy Pani Jasnogórskiej, godzina rachunku sumienia i składania u Jej królewskich stóp naszego dorobku. Jest to godzina modlitwy, zjednoczenia przez miłość i błogosławieństwo” – mówił podczas jednego z Apeli bł. prymas Wyszyński. W tym roku mija 70. rocznica rozpoczęcia tej szczególnej wieczornej modlitwy Polaków.

JESTEM, PAMIĘTAM, CZUWAM

Jako odrębne nabożeństwo maryjne, sprawowane o godzinie 21.00, Apel Jasnogórski został po raz pierwszy odprawiony 8 grudnia 1953 roku z prośbą o uwolnienie internowanego wówczas prymasa Polski, kard. Stefana Wyszyńskiego, i za prześladowany przez komunistów Kościół.

Zachętę do tej modlitwy skierował do jasnogórskich pielgrzymów ówczesny przeor klasztoru, o. Jerzy Tomziński, który mówił: „staniemy wszyscy na jasnogórski Apel codziennie o godzinie dziewiątej wieczorem, przeniesiemy się myślą i modlitwą na Jasną Górę. Wszyscy, jak nas jest 30 milionów Polaków na całym świecie, wszyscy o jednej godzinie, gdziekolwiek będziemy, czy w pracy, czy na ulicy, czy w kinie, czy na zabawie, wszyscy zbratani jedną myślą, jednym polskim sercem, staniemy przy naszej Pani i Królowej, przy Matce i Pocieszycielce, aby prosić i żebrać za Polskę, za Naród”.

Zgodnie z tą zapowiedzią i pod jego przewodnictwem zgromadziła się w kaplicy Matki Bożej o tej wieczornej porze grupka osób, w tym paulini – o. Teofil Krauze, o. Aleksander Rumiński – oraz kilka pań z Instytutu Prymasowskiego, z Marią Okońską na czele.

To było oficjalne zapoczątkowanie Apelu. Prymas Wyszyński był wtedy więziony w Stoczku Warmińskim, gdzie w uroczystość Niepokalanego Poczęcia, 8 grudnia, dokonał osobistego Aktu oddania się w niewolę miłości Matce Bożej, zawierzając Jej całkowicie swój los.

Modlitwa w intencji NARODU

Nowe impulsy dla Apelu jako wieczornego nabożeństwa maryjnego dały Jasnogórskie Śluby Narodu, złożone 26 sierpnia 1956 roku, zawierające program religijno-moralnej odnowy życia narodowego. Odtąd Apel Jasnogórski stał się modlitwą wieczorną w intencji Narodu. Prymas Wyszyński o godzinie 21.00 błogosławił całej Polsce, a za jego przykładem czynili to inni biskupi, a zwłaszcza biskup pomocniczy prymasowskiej archidiecezji gnieźnieńskiej Lucjan Biernacki, który za wierność współpracy z kard. Wyszyńskim został usunięty przez władze komunistyczne z Gniezna i przebywał na wygnaniu na Jasnej Górze.

Po powrocie na stolicę prymasowską (28 października 1956 roku) kard. Stefan Wyszyński, wszędzie gdzie był, nawet w swojej prywatnej kaplicy, gromadził wszystkich o godzinie 21.00 na wieczorne spotkanie z Matką Bożą i osobiście prowadził modlitwę. Błogosławił całej Polsce, a także Polonii rozsianej po wszystkich kontynentach. Od tamtego czasu Apel w kaplicy Matki Bożej wzbogacił się o specjalne rozważania i intencje.

Apel Jasnogórski miał różne melodie i był śpiewany w różnych wersjach. Autorem najbardziej znanej i rozpowszechnionej melodii jest ks. Stanisław Ormiński, salezjanin, który skomponował ją w 1956 roku. W kaplicy Matki Bożej znajduje się poświęcona mu pamiątkowa tablica.

Jak wynika z zapisów kronikarskich, to wieczorne nabożeństwo na stałe i oficjalnie weszło do programu duszpasterskiego na Jasnej Górze, zwłaszcza w uroczystości odpustowe – od 1960 roku.

Z okazji rozpoczęcia tzw. „Czuwań soborowych” w 1962 roku ówczesny przeor Jasnej Góry, o. Anzelm Radwański, podjął decyzję, aby tę praktykę wieczorowego spotkania z Królową Polski jeszcze bardziej ożywić i pogłębić. Postanowiono więc na tę szczególną chwilę spotkania z Maryją odsłaniać Cudowny Obraz i nadać temu nabożeństwu bogatszą oprawę. Najczęściej od Apelu zaczynały się czuwania modlitewne wiernych w intencji prac ojców Soboru Watykańskiego II. Tak pomyślana i zaplanowana modlitwa maryjna zaczęła gromadzić nie tylko pielgrzymów przybyłych na „Czuwania soborowe”, ale także mieszkańców Częstochowy.

Promotor Apelu – św. Jan Paweł II

Największym promotorem i animatorem Apelu Jasnogórskiego stał się św. Jan Paweł II. On bowiem ukazał najgłębszą treść ewangeliczną i zarazem narodową, zwłaszcza podczas swych pielgrzymek na Jasną Górę, ale także podczas spotkań z Polakami. Chętnie śpiewał „Jestem – pamiętam – czuwam” ze swoimi rodakami i odnosił się do zobowiązującej treści tych słów. Wskazywał na historyczny i rycerski charakter modlitwy i jednocześnie podkreślał, że śpiewając czy odmawiając ją, stajemy jakby „na baczność”, meldując się Maryi z oświadczeniem swego oddania: jestem cały Twój i do Twej dyspozycji! Jest to więc spotkanie z Maryją ubogacające i zarazem zobowiązujące.

Wielką zasługą papieża z Polski pozostanie na zawsze to, że podczas VI Światowych Dni Młodzieży na Jasnej Górze nadał Apelowi charakter uniwersalny i zarazem eklezjalny. Jak podkreślił o. Józef Płatek: „nie była to próba jakiejś polonizacji, ale raczej chrześcijańska postawa dzielenia się tym, co nasze, z innymi w ich własnym języku i kulturze”. Papież w swym przemówieniu (14 sierpnia 1991 roku) zwrócił uwagę młodzieży na trzy słowa: jestem – pamiętam – czuwam.

W 2003 roku papież z Polski mówił: „stale powtarzam tę modlitwę, zanosząc przed oblicze Czarnej Madonny wszystkie sprawy Polski, świata i Kościoła na całym okręgu ziemi. Nie przestaję też zachęcać do nieustannego powracania do tej miłości, jaka w niej jest zawarta. To jest źródło ufności na każdy czas. Modlę się, aby wszyscy, którzy zwracają się do Jasnogórskiej Pani, obficie z tego źródła czerpali i znajdowali umocnienie na trudnych drogach trzeciego tysiąclecia”.

Dziś ta wieczorna modlitwa gromadzi miliony Polaków obecnych na Jasnej Górze i rozsianych po całym świecie. Od 1995 roku Apel Jasnogórski jest codziennie transmitowany przez Radio Jasna Góra, a za jego pośrednictwem przez inne stacje. Codzienną transmisję prowadzi także Telewizja Trwam. Śpiewany tekst Apelu został też przełożony na sześć języków.

Przez dziesiątki lat Apel Jasnogórski stał się modlitwą całej katolickiej Polski, która chce trwać mocno przy Krzyżu i Kościele, modląc się przez wstawiennictwo Królowej naszego Narodu. Codziennie o godzinie 21.00 na Jasnej Górze bije największy dzwon Królowej Polski – „Maryja”. Przypomina, że Matka Boża od ponad 300 lat nosi polską koronę.

Społeczny wymiar

Apel Jasnogórski od samego początku stał się szczególnym „pulsem” Kościoła w Polsce i całej naszej Ojczyzny. Tu przez wstawiennictwo Matki Najświętszej polecane są sprawy Polaków zarówno w wymiarze indywidualnym, jak i społecznym.

„To charakterystyczna dla nas, Polaków, modlitwa” – zauważył abp Tomasz Grysa, który na początku grudnia 2022 roku, podczas Apelu Jasnogórskiego, Matce Bożej zawierzył swoją nową misję nuncjusza apostolskiego na Madagaskarze i delegata apostolskiego na Komorach. Zwrócił uwagę, że Apel wyraża chrześcijańskiego ducha zawierzenia, ale także podkreśla naszą tożsamość narodową. „Nie znam innych narodów, które o godzinie 21.00 łączą się, aby w modlitwie być razem” – powiedział. Wspominał, że apelowa antyfona: „Maryjo, Królowo Polski, jestem przy Tobie, pamiętam, czuwam” i jej wykładnia dokonana przez Jana Pawła II w 1991 roku głęboko zapadły mu w pamięć. Był wtedy klerykiem. „Noszę w sobie to dziedzictwo i staram się być mu wierny. «Jestem» przypomina, by być obecnym dla Boga i być uważnym na Jego obecność i obecność Maryi, która cały czas towarzyszy swojemu Synowi. «Pamiętam» to wezwanie, by pamiętać nie tylko o swoich sprawach, ale także o innych, a jeszcze bardziej o tym, co Bóg chce nam dać, że wola Boża jest wolą dobrego, kochającego Ojca. «Czuwam» to czuwanie nad sobą, żeby się dobrze przygotować do spotkania z Bogiem na wieczność”.

„Apel to punkt odniesienia i wezwanie, żeby wciąż weryfikować, czy faktycznie «jestem», czy «pamiętam», czy naprawdę «czuwam»” – podkreślają ci, którzy tę modlitwę znają i kochają.

Tekst pochodzi z kwartalnika "Civitas Christiana" nr 2 | kwiecień-czerwiec 2023

/mdk