Pochodził z zamożnej rzymskiej rodziny. Jego pradziadkiem był papież Feliks III, a dalszym krewnym papież Agapit I. Rodzice byli świętymi: Sylwia i Gordian. Oprócz nich na ołtarze wyniesiono także jego ciotki: św. Farsylię i św. Emilianę. Takie otoczenie wpływało na Grzegorza bardzo mocno i bez wątpliwości sprawiło, że przyszły papież, który przyszedł na świat w 540 r., został z czasem uznany za świętego.

Był świetnie wykształcony: znał łacinę, jej gramatykę oraz retorykę. Potrafił komunikować się także po grecku. Posiadał wiedzę z zakresu prawa. Pracował jako urzędnik, doszedł do stanowiska prefekta (namiestnika) Rzymu, znajdującego się wtedy pod władzą cesarstwa wschodniego.

Po czterech latach postanowił porzucić tę funkcję i wstąpić do zakonu benedyktynów. Swój dom zamienił w klasztor, a dzięki posiadanemu majątkowi założył także 6 innych ośrodków zakonnych.

"Św. Grzegorz Wielki, papież", Francisco de Goya / domena publiczna

W 577 roku, papież Benedykt I, mianował go diakonem Kościoła rzymskiego. Następnie, dwa lata później, papież Pelagiusz II uczynił go swoim apokryzariuszem, czyli przedstawicielem na dworze cesarza wschodniorzymskiego. W Konstantynopolu, Grzegorz, wraz z kilkoma towarzyszami spędził siedem lat. Wykazał się tam dużymi umiejętnościami z zakresu dyplomacji. Z czasem Ojciec Święty przywołał go z powrotem do siebie, do pomocy przy zarządzaniu Kościołem. Grzegorz został wtedy osobistym sekretarzem papieża. Po śmierci Pelagiusza II, w 590 r., na jego następce, jednogłośnie, wybrano Grzegorza. Przyszły święty wcale nie chciał objąć tak zaszczytnej funkcji. Mimo jego starań otrzymał święcenia kapłańskie, a następnie miejsce miała konsekracja biskupia. W tym samym roku Rzym dotknęła zaraza. Grzegorz zarządził wtedy procesję pokutną. Wyznaczył 7 kościołów, w których miały gromadzić się poszczególne stany: kler – w bazylice świętych Kosmy i Damiana; mnisi – w bazylice świętych Gerwazego i Protazego; mniszki – w kościele świętych Piotra i Marcelina; chłopcy – w bazylice świętych Jana i Pawła; wdowy – w kościele św. Eufemii, a wszyscy inni – w kościele św. Stefana na Celio. Podczas procesji Grzegorz doznał wizji: nad mauzoleum Hadriana ukazał mu się anioł, chowający do pochwy zakrwawiony miecz. Uznano, że to znak końca pomoru.

Pontyfikat trwał 15 lat. Grzegorz nadał sobie tytuł: “sługi sług Bożych”, co było także programem jego misji. Podczas jego rządów usunięto z kurii niegodnych urzędników, biskupów i proboszczów. Grzegorz dokonał reformy służby wobec ubogich. W kontaktach dyplomatycznych był pełen pokory, co zaskarbiło mu przychylność wielu możnych, także patriarchów Konstantynopola, Antiochii, Jerozolimy i Aleksandrii. Pomimo sprawowanej przez siebie funkcji, wymagającej wiele wysiłku, codziennie głosił słowo Boże. Podczas jego pontyfikatu nawrócili się Wizygoci. Z jego inicjatywy prowadzone były działania misyjne w Anglii, które poskutkowały przyjęciem chrztu przez króla Kentu, Etelberta I. Grzegorz uzdrowił także papieskie finanse i rozwinął działalność administracji. Upowszechnił rzymski ryt liturgii.

To od niego pochodzi zwyczaj odprawiania 30 Mszy św. za zmarłych – zwanych “gregoriańskimi”. Legenda mówi, że kiedy Grzegorz, w czasach zakonnych, odnalazł ciało mnicha, który miał przy sobie pieniądze (co było niedopuszczalne) kazał pochować go poza murami klasztoru. Zdjęła go jednak litość i nakazał codziennie, przez 30 dni, odprawiać Mszę św. za jego duszę. Po tym czasie, owy zakonnik, miał się mu ukazać i podziękować. Nabożeństwa znacznie skróciły jego przebywanie w czyśćcu.

Papież pozostawił po sobie także wiele tekstów, które są największym epistolarnym zbiorem starożytności chrześcijańskiej. Jest jednym z czterech doktorów Kościoła.

Zmarł w 604 r. Stał się patronem uczniów, studentów, nauczycieli, chórów szkolnych, piosenkarzy i muzyków, gdyż to jemu przypisuje się powstanie chorału gregoriańskiego, który w pełni ukształtował się dopiero w VIII w.

/wj